Սերգեյ ԳԱԼՍՏՅԱՆ

ՀԳՄ վարչությունը խորապես ցավակցում է ՍԵՐԳԵՅ ԳԱԼՍՏՅԱՆԻ ընտանիքի անդամներին, հարազատներին, ընթերցողներին:

ՔՈ ԳՆԱԼՈՎ ԱՇԽԱՐՀԸ ՑՐՏԵՑ…

Այս ի՞նչ ե­ղավ, ինչ­պե՞ս պա­տա­հեց, որ Երկ­րի վրա ու երկն­քում տաս­նամ­յակ­ներ շա­րու­նակ պայ­ծառ շո­ղա­ցող քո աստ­ղը մի վայրկ­յա­նում մա­րեց, Սեր­գե՛յ ջան, ու դու մեր գրա­կա­նութ­յան ու կի­նոար­վես­տի պատ­մութ­յան մեջ մի լու­սա­վոր հե­տա­գիծ թող­նե­լով՝ կյան­քից հե­ռա­ցար։ Եվ հի­մա քեզ ինչ­պե՞ս բա­ցա­կա դնենք շա­րու­նակ­վող մեր կյան­քից, երբ քո ջերմ, ո­գե­ղեն ներ­կա­յութ­յու­նը ան­ցած տա­րի­նե­րի հո­լո­վույ­թում թանկ, մնա­յուն ար­ժեք էր։ Այս պա­հին նո­րեն հի­շե­ցի Սև ծո­վի մեր­ձա­կա վայ­րե­րում՝ Համ­շե­նում, դա­րասկզ­բի մի տա­րում անց­կաց­ված «­Հայ մշա­կույ­թի օ­րե­րի» շրջա­նակ­նե­րում, որ­պես պատ­վի­րակ, մեր հան­դի­պում­նե­րը համ­շե­նա­հա­յե­րի հետ, Սո­չիի բա­ցօթ­յա հրա­շա­լի դահ­լի­ճում, դպրոց­նե­րում, հա­մայն­քի գրող­նե­րի նոր գրքե­րի քննար­կում­նե­րի ժա­մա­նակ ու­նե­ցած քո խան­դա­վառ ե­լույթ­նե­րը։ Իսկ քա­նի՜-քա­նի ձմեռ միա­սին ջեր­մա­ցել-տա­քա­ցել ենք Ծաղ­կա­ձո­րի գրող­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան տա­նը, ան­վերջ զրու­ցել աշ­խար­հի չա­րից ու բա­րուց, ուր ծնվել են նաև քո գրքե­րից շա­տե­րը՝ վի­պակ­ներ, հայ ան­վա­նի դե­րա­սան­նե­րին ու ռե­ժի­սոր­նե­րին նվիր­ված հրա­շա­լի մե­նագ­րութ­յուն­ներ, ա­նի­մա­ցիոն կի­նո­յի պատ­մութ­յան վե­րա­բեր­յալ հա­տոր­ներ, ման­կանց սի­րե­լի «մուլ­տիկ­նե­րի» անդ­րա­դարձ­ներ։ Վեր­ջերս էլ լույս աշ­խարհ ե­կավ քո «կյան­քի գիր­քը», ինչ­պես խոս­տո­վա­նե­ցիր, «­Մաեստ­րոն», դու ինքդ էլ, թան­կա­գի՛ն ըն­կեր, մեր գրա­կա­նութ­յան ու կի­նոար­վես­տի ե­զա­կի մաեստ­րո­նե­րից էիր, ում գրի­չը նաև զենք էր Ար­ցախ­յան շարժ­ման հաղ­թա­նակ­նե­րի, նաև՝ 2020-ի ե­ղե­րա­կան ի­րա­դար­ձութ­յուն­նե­րի հրա­պա­րա­կա­խո­սա­կան թեժ անդ­րա­դարձ­նե­րով… Մ­շա­կույ­թի վաս­տա­կա­վոր գործ­չի կո­չու­մով էլ դու բո­լո­րան­վեր ծա­ռա­յե­ցիր հայ մշա­կույ­թի զար­գաց­ման գոր­ծին։ Քա­նի՞ վի­րա­հա­տութ­յուն տա­րար, ա­պա­քին­վե­ցիր, ոտ­քի ե­լար, բայց ա­նո­ղոք հի­վան­դութ­յու­նը նո­րից գլուխ բարձ­րաց­րեց ու տա­րավ քեզ։ Ա­սում են, քո կյան­քի այդ վեր­ջին րո­պե­նե­րին խնդրել ես բա­ցել Հ­րազ­դա­նի ձո­րա­փի եզ­րին գտնվող քո տան լու­սա­մու­տը և մա­րող հա­յաց­քով հրա­ժեշտ տվել Ծի­ծեռ­նա­կա­բեր­դին ու Ե­ղեռ­նի հու­շար­ձա­նին։ Ո՞վ ի­մա­նա, գու­ցե այդ պա­հին այդ հու­շար­ձա­նով հա­վեր­ժա­ցած՝ Էրգ­րի քո պա­պե­րի հի­շա­տակն ես խնկար­կել՝ հրա­ժեշ­տի՛ մրմունջ­նե­րով։
Ի ցավ ինձ՝ հի­վան­դութ­յան պատ­ճա­ռով չկա­րո­ղա­ցա վեր­ջին հրա­ժեշ­տը տալ քեզ, նե­րիր։ Բայց հե­տո, երբ մի օր նո­րից լի­նեմ մեր հան­դի­պում­նե­րի Կիև­յան խաչ­մե­րու­կում, այն­տեղ, ինչ­պես միշտ, հա­վա­տում եմ, դու կանգ­նած ինձ ես սպա­սում… …«Ըն­կեր­ներս հե­ռա­նում են, ցրտում է աշ­խար­հը»,-ցա­վա­լի մի ա­ռի­թով ա­սաց հա­մալ­սա­րա­նի իմ դա­սա­խոս, ա­կա­դե­մի­կոս Հ­րանտ Թամ­րազ­յա­նը։ Սեր­գե՛յ ջան, ամ­ռան այս շոգ օ­րե­րին քո գնա­լով էլ աշ­խար­հը ցրտեց։ Այդ­պես է, երբ ար­ժա­նա­վոր Մար­դը հե­ռա­նում է կյան­քից։
Լ­յուդ­վիգ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

ՎԱՍՏԱԿՈՎ ԾԱՆՐԱԲԵՌ ԵՎ ԾՐԱԳՐԵՐՈՎ ԼԵՑՈՒՆ

Չեմ հի­շում՝ որ­տեղ եմ կար­դա­ցել. «Ե­թե ու­զում ես փոխ­վել, զուր ջան­քեր մի՛ թա­փիր, մնա այն, ինչ կաս, ժա­մա­նակն ին­քը քեզ կփո­խի»: Մարդ­կա­յին մի տե­սակ կա, որ չի են­թարկ­վում այս օ­րի­նա­չա­փութ­յա­նը: Ժա­մա­նա­կը, ինչ­պես բո­լո­րիս, շատ բան փո­խեց նաև Սեր­գեյ Գալստ­յա­նի կյան­քում, բայց նա չփոխ­վեց: Ու որ­տեղ էլ աշ­խա­տեց՝ վա­վե­րագ­րա­կան ֆիլ­մե­րի ստու­դիա­յում թե «Էկ­րան» ամ­սագ­րում, Ռա­դիո­հե­ռուս­տա­պետ­կո­մում թե Գ­րող­նե­րի միութ­յու­նում, Մ­շա­կույ­թի հայ­կա­կան ֆոն­դում թե Թե­քե­յան մշա­կու­թա­յին միութ­յու­նում, մնաց նույ­նը, ե­ղավ իր գոր­ծի նվիր­յալ մշա­կը՝ միշտ հա­վա­տա­րիմ տա­կա­վին ու­սա­նո­ղա­կան տա­րի­նե­րից որ­դեգ­րած ար­ժե­հա­մա­կար­գին, միշտ բա­րե­խիղճ, պա­տաս­խա­նա­տու, հո­գա­տար ու բար­յա­ցա­կամ, ուս­տի և միշտ սի­րե­լի նրանց հա­մար, ով­քեր հան­գա­մանք­նե­րի բե­րու­մով առնչ­վել են իր հետ:
Մարդ մնաց: Մար­դու չծե­րա­ցող տե­սակ: Տե­սակ, որ միշտ այն­տեղ էր, որ­տեղ զգաց­վում էր իր կա­րի­քը և­ եր­բեք այն­տեղ, որ­տեղ իր ներ­կա­յութ­յու­նը պի­տի անն­կատ մնար: ­Ծա­նո­թա­ցանք ա­վե­լի քան 40 տա­րի ա­ռաջ, Զան­գա­կա­տա­նը՝ Պա­րույր Ս­ևա­կի հի­շա­տա­կի ո­գե­կոչ­ման հեր­թա­կան օ­րը: Ես Կա­պա­նից էի ե­կել, ին­քը՝ Եր­ևա­նից՝ գրող­նե­րի խմբի հետ: Նոր էր ստանձ­նել գրա­կա­նութ­յան պրո­պա­գան­դա­յի բյու­րո­յի տնօ­րե­նի պաշ­տո­նը: Ա­ռանց որ­ևէ նա­խա­բա­նի, ա­սես 100 տար­վա մտե­րիմ­ներ լի­նեինք, ա­ռա­ջար­կեց հա­մա­գոր­ծակ­ցել որ­պես Կա­պա­նի շրջա­նի ան­պաշ­տոն լիա­զոր: Եվ մեր հա­մա­գոր­ծակ­ցութ­յու­նը տա­րի­նե­րի ըն­թաց­քում վե­րա­ճեց մի այն­պի­սի ըն­կե­րութ­յան, որ շա­տե­րը չեն կա­րող ե­րա­զել ան­գամ: Պա­տե­րազմ կսար­քեր, ե­թե Եր­ևան գա­լուց փոր­ձեի հյու­րա­նոց գնալ: Այն, ինչ ա­րել է նա ա­վե­լի քան մե­կու­կես տաս­նամ­յակ մեր գրա­կա­նութ­յան կեն­դա­նի ըն­թաց­քը մարդ­կանց լայն խա­վե­րին հասց­նե­լու ուղ­ղութ­յամբ, ի հա­շիվ կի­նո­գետ-ար­ձա­կագ­րի իր թանկ ժա­մա­նա­կի, վեր է ա­մե­նա­բարձր գնա­հա­տան­քից: Սեր­գե­յի ան­ցած ճա­նա­պար­հը ինձ ար­դեն ո­րե­րորդ ան­գամ հա­մո­զում է, որ շո­շա­փե­լի արդ­յունք­նե­րի հաս­նե­լու հա­մար պի­տի ու­նե­նաս պայ­ծառ գլուխ և քիչ ժա­մա­նակ: Կազ­մա­կերպ­չա­կան հո­գե­մաշ աշ­խա­տան­քի «ընդ­մի­ջում­նե­րին» էր, որ նա ստեղ­ծեց իր մե­նագ­րութ­յուն­նե­րի պատ­կա­ռե­լի շար­քը, նվիր­ված հայ բե­մի և­ էկ­րա­նի վար­պետ­նե­րին (Ս. Սարգս­յան, Ա. Ջի­գար­խան­յան, Գ. Թո­նունց, Գ. Մա­նուկ­յան, Ֆ. Դով­լաթ­յան):
Ե­կավ վեր­ջա­պես նե­րամ­փոփ­վե­լու, ա­րածն ու չա­րա­ծը նժար­նե­րին դնե­լու, գտածն ու կորց­րա­ծը ընդ­հա­նուր հայ­տա­րա­րի բե­րե­լու և ի­մաս­տա­վո­րե­լու ժա­մա­նա­կը: Եվ բե­ղուն ե­ղավ այդ ժա­մա­նա­կը ևս: Տա­կա­վին արժ­ևոր­ման կա­րոտ ե­րեք վեպ: Հայ և հա­մաշ­խար­հա­յին ա­նի­մա­ցիոն կի­նո­յի գոր­ծիչ­նե­րին նվիր­ված գրքե­րի մի ամ­բողջ շարք, նոր մե­նագ­րութ­յուն­ներ (Ռ. Սա­հակ­յանց, Ն. Հով­հան­նիս­յան, Ռ. Գ­ևորգ­յանց և­ այլն): Իսկ հայ վա­վե­րագ­րա­կան կի­նո­յի պատ­մութ­յունն ամ­փո­փող «­Ժա­մա­նա­կը և փաս­տը» երկ­հա­տոր­յա աշ­խա­տութ­յունն ու­նի, հի­րա­վի, հան­րա­գի­տա­րա­նա­յին ար­ժեք: Սեր­գեյ­գալստ­յա­նա­կա՛ն հան­րա­գի­տա­րա­նի: Ա­հա այս­պես, վաս­տա­կով ծան­րա­բեռ, ծրագ­րե­րով լե­ցուն, 40 տար­վա իմ ըն­կե­րը հա­տեց իր կյան­քի վերջ­նա­գի­ծը: Եվ ես, որ իր հետ բա­զում ճա­նա­պարհ­ներ եմ կծկել, և­ այն հե­ռա­վոր տա­րի­նե­րին, երբ Կա­պա­նում էի, իր հար­կի ներ­քո ու­նե­ցել եմ իմ սեն­յա­կը, հի­մա քա­րա­ցած, թևա­թափ եմ ու լալկ­ված դա­ժան ի­րա­կա­նութ­յան դեմ հան­դի­ման:
Գա­գիկ ԴԱՎԹՅԱՆ