Երբեմն լրագրողներն ինձ հարցնում են, թե ինչու յոթանասուն-ութսունական թվականներին հրատարակված շնորհալի և որոշ ժամանակ անխնա քննադատված երիտասարդ բանաստեղծների գրքերում հիմնականում բացակայում են սիրային բանաստեղծությունները։ Ես նաև ավելացնում եմ՝ հայրենիքի ներկայի, պատմության թեմայով գրվածքները, և պատասխանում, որ նախորդ հանրահայտ սերնդի քերթողական արվեստը լիուլի մատուցել էր նման գրվածքներ, կարծես դաշտը հագեցել էր, և նորերը խուսափում էին հին թեմաների հին ոճերից, լեզվամտածողությունից, և նոր խոսքում դեռևս չէր գտնում իր թարմ, ինքնատիպ ասելիքը։
Չգիտեմ՝ ճիշտ եմ արտահայտում գրական այն թվերի իրավիճակը, թե ոչ, բայց իրականությունը դեռևս լիովին չի մեկնաբանվել։ Միամտորեն ասեմ՝ հին անվանված թեմաները հավերժական են, հավերժությունն էլ քարացած չէ, անվերջ գունափոխվում, պարուրագալար վեր է ձգտում։ Այս ժամանակներում էլ են գրվում սիրային բանաստեղծություններ, ընթերցողները փնտրում են նման գրվածքներով գրքեր, հրատարակիչներն էլ վրա-վրա հրատարակում են։
Եվ ահա վերջերս լույս տեսավ ճանաչված բանաստեղծ Անահիտ Թարյանի «Մատյան սիրո» ժողովածուն։ Նրա հոբելյանական տարում լավ նվեր է և՛ Անահիտին, և՛ ընթերցողներին։ Գիրքը լիովին սիրային է՝ բազմածալ, սիրո նրբերանգներով, կյանքը սիրո ոլորաններում դիտարկած, մե՛րթ դրամատիկ, մե՛րթ մեղմ լիրիկայով ընդելուզված, համբույրից այն կողմ չանցնող սիրազեղությամբ, խոհական շերտերով ու սիրեցյալի, տվյալ դեպքում՝ ամուսնու կորստից հետո զգայացունց պոռթկումներով ու ցավով։
Հաճախ չէ, որ բանաստեղծների տեքստերում կյանքի, հատկապես սիրո ճանապարհն այսքան կենսական ու տրամաբանական լինի։ Անկեղծության շունչը ջերմացնում է ընթերցողին և չի ենթարկում այս ժամանակին հատուկ սեռացնցումների, էպատաժի, նորովի ասելիքի չափազանց ճիգ ու ջանքի։ Հեղինակը գիտի իր չափը և մնում է լիրիկայի դասական ծիրում, բայց ինքնատիպ պատկերների, պարզ, երբեմն կենցաղային դրվագների սրտամոտ, յուրահատուկ դաշտում։
Գիրքը բացվում է «Սիրում եմ» բանաստեղծությամբ.
Լույսի հետ եկավ սերը.//Բե՛ր՝ սարին գրեմ՝ սիրո՜ւմ եմ…//Դարձավ իմ սրտի տերը.//Այս ծառին գրեմ՝ սիրո՜ւմ եմ…//Թևեցի արևի շուրջ.//Մեր դարին գրեմ՝ սիրո՜ւմ եմ…//Թե մեռնեմ՝ մեռնեմ սիրուց.//Իմ քարին գրեն՝ «Սիրո՜ւմ եմ…»։
Սովորական կյանքի մի դիպված իր մեջ որքան հույզ է պարփակում, հայ աղջկա վեհերոտության, դա խիստ պարզ, առտնին խոսքով ներկայանում է «Հանդիպում» բանաստեղծության մեջ։ Որպեսզի լրիվ չմեջբերեմ, ասեմ՝ խոսքը մի տղամարդու ամեն օր նույն ժամին, նույն տեղում տեսնելու մասին է ու.
Շատ եմ վրաս ես զարմանում.//Ինչպե՞ս է, որ ես//Մի օր հանկարծ չեմ մոռանում//Ու… բարևում քեզ… («Հանդիպում», էջ 16)
Տիոլետների շարքում երաժշտականությունը սոլի բանալու կողքին հայտնաբերում է.
Քո սրտի համար գիշերով այս ուշ//Որոնում եմ ես հրաշք բանալի… («Տրիոլետ – 2», էջ 75)
Չշփոթենք, հրաշք բանալի փնտրողը կարող է լինել այնպիսին, որ տղամարդիկ ճիշտ չհասկանան նրան.
Իմ չար լեզուն քո դեմ գործեց որպես սվին.//Սիրտդ արնեց ինչպես ցավից փշրված նուռ… («Այրող եղինջ», էջ 93)
Սա մեր ճանաչած ավանդական կնոջ ծուռ խոստովանություն է, տղամարդկանց խոսքի տակն ու վրան տարբերակելու մղող, որ չփշրվեն որպես նուռ։
Ընդհանրապես նուռը մշտապես ուղեկցում է հեղինակին, և կենաց ծառի բոլոր փայլերը մե՛րթ պարփակված են նրա կեղևի տակ, մե՛րթ բոցկլտում են բացված կեղևից։
Կենսահաստատ է Թարյանի էությունը, երբեք չընկճվող, ըմբոստացող.
Ճիչն այդ կբռնի աշխարհն իսկ համայն,//Բայց դու՝ իմ կողքին, չես լսի բնավ… («Ցավիս ճիչը սուր», էջ 134)
Անահիտ Թարյանի քնարերգության շրջանակում քիչ չեն չոր և իրեն հարգող կնոջ հրամայական տողերը.
Դու ինձ մի՛ ժպտա.//Մոգական ուժ կա//Քո սֆինքսային, լուռ ժպիտի մեջ.//Այն տաքուպաղ է,//Գույների խաղ է,//Որ վետվետում է դեմքիդ անընդմեջ։ («Դու ինձ մի՛ ժպտա», էջ 167)
Իրեն հատուկ հիշարժան պատկեր է այս քառատողը, որտեղ վերջին տողերում գործածվող ռետին բառը ճշգրիտ իր դերն է խաղում առասպելական դամոկլյան սրի կողքին.
Ու չարչարվում է ժամանակն անլուր՝//Մեր ձեռքին դարձած ռետինե լար…//Ո՜ւր էր, թե իջներ դամոկլյան մի սուր՝//Հատված մի ծայրն ինձ, մյուսը՝ քեզ գար… («Սպասման պահն այս», էջ 201)
Մեջբերված քառատողից հետո մի ուրիշ քառատող իր տեղն է պահանջում այս էջի մեջ, նա պակաս դրամատիկ չէ.
Չարչարանաց գիշերս մութ//Մոտենում է լուսաբացին.//Պսպղում է սառն ու անգութ//Լուսինն՝ ինչպես սրած կացին… («Խաչելություն», էջ 246)
Սակայն սիրո ջերմ, նաև ցավագին ռիթմերից հետո Անահիտը որպես գրքի ամբողջացնող վերջաբան բոլորիս ընծայում է հավերժական քրիստոնեական պատգամ.
Ապրիր քո օրն ու տարին,//Թող քնքշանք բուրեն բառերը… («Անհոգ են», էջ 291)
Մեջբերումները գուցե առավել գնահատանքի էին արժանի, քան իմ մեկնաբանություններն են։ Սիրային գրվածքները թող ներող լինեն։
Անահիտ Թարյանի ժողովածուն ամբողջովին շնչում է իր պատգամի ոգով, սիրո անպարագիծ, մարդկային սրտի ալիքներով հուրհրատող մթնոլորտով։