ԱՄԵՆ ՆԵՐԿԱ ՊՈՏԵՆՑԻԱԼ ԱՆՑՅԱԼ Է

Սամվել ԿՈՍՅԱՆ – Ձեր դետեկ­տիվ ե­ռագ­րութ­յան եր­րորդ հա­տո­րը վեր­նագ­րել եք՝ «Վեր­ջի­նը»: Վեր­նա­գի­րը կար­ծես գաղտ­նա­բառ է, ո­րով փոր­ձում եք հու­շել, որ այլևս չեք անդ­րա­դառ­նա­լու դետեկ­տի­վի ժան­րին: Այդ­պե՞ս է արդ­յոք:
Ներսես ԽԱՌԱՏՅԱՆ – Շ­տա­պեմ ա­սել, որ նման բան մտքովս ան­գամ չի ան­ցել. հայ­կա­կան ար­ձա­կում դետեկ­տի­վի բա­ցը, կա­րե­լի է ա­սել, խիստ նկա­տե­լի է, ուս­տի՝ հարկ է այն լրաց­նել: Ա­սեմ նաև, որ դետեկ­տի­վի ժան­րին հա­մե­մա­տա­բար ուշ ան­ցա: Ծա­ռա­յութ­յան բե­րու­մով ինձ վի­ճակ­վել է բա­զում մարդ­կա­յին ճա­կա­տագ­րե­րի առնչ­վել, ին­չը հա­րուստ նյութ էր դետեկ­տիվ ժան­րի հա­մար, սա­կայն այդ ա­մե­նը թղթին չէի հանձ­նում, հա­վա­նա­բար այն պատ­ճա­ռով, որ դա իմ կյանքն էր, ես այն ապ­րում էի: Միայն տա­րի­ներ հե­տո պի­տի կա­րո­ղա­նա­յի այդ ա­մե­նը հե­ռաց­նե­լով ին­ձա­նից դա­սա­կար­գել, ճշտել եր­ևույ­թի սահ­ման­ներն ու ապ­րածս ա­սե­լի­քի վե­րա­ծե­լու ի­րա­կան հնա­րա­վո­րութ­յուն­նե­րը: Մի այլ ա­ռի­թով հայտ­նել էի, որ «Վեր­ջի­նը» դետեկ­տիվ ժան­րի գոր­ծե­րիս շար­քից՝ բարձ­րար­ժեք նկար­նե­րի ու հին սրբա­պատ­կեր­նե­րի հափշ­տա­կութ­յան վե­րա­բեր­յալ ե­ռագ­րութ­յան վեր­ջին գործն է: Նա­խորդ եր­կու վե­պե­րը՝ «Ով սպա­նեց Է­լե­նին» և «Պա­տաս­խան տա­լու ժա­մա­նա­կը», հա­մա­պա­տաս­խա­նա­բար լույս են տե­սել 2016 և 2020 թվա­կան­նե­րին: Ամ­բող­ջա­կան պատ­մութ­յունն ամ­փո­փող մտահ­ղա­ցու­մը ոչ թե եռ­հա­տոր­յակ է, այլ ի­րար կա­պակց­ված ա­ռան­ձին-ա­ռան­ձին ա­վար­տուն գոր­ծե­րի ամ­բող­ջութ­յուն, կարճ՝ մե­կը մյու­սի օր­գա­նա­կան շա­րու­նա­կութ­յունն է: Գիր­քը վեր­նագր­վել է «Վեր­ջի­նը» ոչ այն պատ­ճա­ռով, որ դրա­նով ա­վարտ­վում է պատ­մութ­յու­նը, այլ, որ գոր­ծով հայտ­նա­բեր­վում է հան­ցա­գոր­ծութ­յան մեջ մե­ղադր­վող վեր­ջին մաս­նա­կի­ցը: Հինգ դետեկ­տիվ գրքե­րի հե­ղի­նակ եմ, ըն­կեր­ներս՝ գրա­կա­նութ­յան մար­դիկ, կա­տա­կով ա­սում են, որ կար­ծես այդ լու­ծը կրե­լու պա­տաս­խա­նատ­վութ­յու­նը ստանձ­նած լի­նեմ, սա­կայն ես դա միան­գա­մայն լուրջ եմ ըն­դու­նում, ու ա­ռա­ջի­կա ծրագ­րերս նո­րից կապ­ված են լի­նե­լու հենց դետեկ­տի­վի հետ: Հարկ է նշել, որ դետեկ­տի­վը հո­գե­վեր­լու­ծա­կան հիա­նա­լի դաշտ է, մարդ­կա­յին հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի, ար­դա­րութ­յան ու ճշմար­տութ­յան աղ­ճատ­ման բա­զում ու բազ­մա­տե­սակ պատ­ճառ­նե­րի վեր­լու­ծութ­յան ան­փո­խա­րի­նե­լի հնա­րա­վո­րութ­յուն: Նոր, ծա­վա­լուն գիրք եմ պատ­րաս­տում, ո­րը հու­սով եմ մինչև տար­վա վերջ լույս կտես­նի: Այս գրքի սյու­ժեն բո­լո­րո­վին այլ է, սա­կայն դրվագ­ներ կան, ո­րոնք առնչ­վում են «Պա­տաս­խան տա­լու ժա­մա­նա­կը» գրքի հետ: Չէի ցան­կա­նա չա­կերտ­նե­րը բա­ցել, որ­պես­զի ըն­թեր­ցո­ղի մոտ գրքի նկատ­մամբ հե­տաքրք­րութ­յու­նը չկորց­նեմ:

Ս.Կ. – Ձեր ստեղ­ծա­գոր­ծութ­յուն­նե­րի «կար­միր թե­լը» հիմ­նա­կա­նում անց­յա­լի գե­ղար­վես­տա­կան վե­րար­տադ­րում­ներ են: Իս­կա­պե՞ս մտա­ծում եք, որ անց­յա­լով կա­րե­լի է ներ­կան բա­ցա­հայ­տել:
Ն.Խ. – Կե­ցութ­յուն ա­ռանց հի­շո­ղութ­յա՞ն. անց­յա­լը հի­շո­ղութ­յուն է, հի­շո­ղութ­յու­նը՝ փորձ: Բարձ­րա­գույն ի­մաստ­նութ­յու­նը գա­լիս է այն ժա­մա­նակ, երբ սկսում ես հաս­կա­նալ, որ կյան­քում հնա­րա­վոր է ա­մեն ինչ: Մար­դը դա­տա­պարտ­ված է շա­րու­նակ ան­հայ­տի ու անս­պա­սե­լիի ծու­ղա­կում լի­նել: Այն ժա­մա­նակ ես ճա­նա­չում ինքդ քեզ, երբ հան­դի­պում ես անս­պա­սե­լիին՝ չնա­խա­տես­վա­ծին, երբ մարդ կա­րող է գնալ ա­մե­նաանս­պա­սե­լի քայ­լե­րի՝ ինչն էլ իր հեր­թին հղի է ան­կան­խա­տե­սե­լի հետ­ևանք­նե­րով: Եր­ևույթ­նե­րը՝ թե՛ բնութ­յան մեջ ու թե՛ մարդ­կա­յին կյան­քում, կրկնվե­լու սո­վո­րութ­յուն ու­նեն: Դաս առ­նե­լով անց­յա­լից՝ դի­մա­կա­յում ենք ա­պա­գա անս­պա­սե­լիին… Անց­յա­լի գե­ղար­վես­տա­կան վե­րար­տադ­րում­ներն իմ ար­ձա­կում հենց այդ նպա­տակն են հե­տա­պնդում: Իմ գոր­ծը հիշ­յալ ծու­ղա­կից ել­քի փնտրտուքն է… Մեր մեջ շա­րու­նակ հոր­ձանք է տա­լիս անց­յա­լը, մեր շուր­ջը ծա­վալ­վում է ա­պա­գան… Թերևս մենք ան­պաշտ­պան ենք անց­յա­լի մեր ազ­նիվ կա­րոտ­նե­րի մեջ, սա­կայն, ըստ իս, սխալ են նրանք, ով­քեր հոր­դո­րում են հան­դի­սա­վոր մա­հա­խո­սա­կան կար­դալ անց­յա­լին…, այն մե՜ծ էր, հա­ճախ շա՜տ սի­րե­լի: Անց­յալն ու ա­պա­գան մե­կը մյու­սի հետ խիստ կա­պակց­ված են. ինչ­քան էլ փոր­ձենք դա չտես­նել կամ ան­տե­սել: Վեր­ջին հաշ­վով, ա­մեն ներ­կա պո­տեն­ցիալ անց­յալ է:

Ս.Կ. – Գիրք և հա­մա­ցանց… փոխլ­րա­ցո՞ւմ, թե՞ մրցակ­ցութ­յուն…
Ն.Խ. – Լա­վա­գույ­նը ար­վես­տում ու գրա­կա­նութ­յան մեջ ստեղծ­վել է մո­մի լույ­սի տակ, սա­կայն ժա­մա­նակ­նե­րը փոխ­վել են…, հա­մա­ցանցն ա­մե­նուր է, ու դրա­նից չես խու­սա­փի: Ընդ­հան­րա­պես, հա­կա­դրութ­յուն­ներն հա­կա­դիր չեն ի­րար, հա­կա­ռա­կը՝ լրաց­նում են միմ­յանց… Գիրք ու հա­մա­ցանց՝ ա­ռայժմ ա­վե­լի շուտ փոխլ­րա­ցում, սա­կայն մրցակ­ցութ­յան ծի­լերն ար­դեն իսկ կան… Այս­պի­սի միտք կա՝ «Ե­թե չենք կա­րո­ղա­նում ա­քա­ղա­ղին լռեց­նել և թա­սը մինչև վերջ դա­տար­կել, հա­կա­ռակ ա­մեն ին­չի, ու­րեմն ճշմար­տութ­յու­նը դրա մեջ է»։ Շատ վատ է, որ այ­սօր մա­տաղ սե­րուն­դը կպած է հա­մա­կարգ­չին, մենք փո­ղո­ցից տուն չէինք գա­լիս, սպորտ, խա­ղեր, չա­րութ­յուն… գի՜րք… ու ա­ռողջ էինք: Նո­րա­գույ­նը դա­րաշր­ջա­նի հի­վան­դութ­յունն է՝ տեն­դա­գին, տվայ­տող. կյան­քը կար­ծես փոր­ձում է խու­սա­նա­վել ո­գուց… Չէի ա­սի, թե ուր որ է ո­գու սով կլի­նի, բայց… կար­ծես դրան ենք գնում, ու այն ա­մեն­ևին էլ յոթ սա­րից այն­կողմ չէ: Ես, որ­պես հին սերն­դի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ, գրքի կողմ­նա­կիցն եմ, այն կար­ծես թե ա­վե­լի լավ է նստում մար­դուս մեջ, կամ մի­գու­ցե դրան եմ սո­վոր, ա՞յդ պատ­ճա­ռով: Ա­մեն դեպ­քում ա­ռա­ջըն­թա­ցի դեմն առ­նե­լը նախ ա­նի­մաստ է, հե­տո էլ անհ­նար, սա­կայն հարկ է ինչ-որ տեղ չա­փի մեջ լի­նել: Ինձ, օ­րի­նակ, կոնկ­րետ հա­մա­ցանց-­հա­մա­կար­գի­չի գո­յութ­յու­նը շատ է օգ­նում աշ­խա­տան­քում: Ս­տեղծ­վե­լիք ա­պա­գա գիր­քը ինքս եմ միան­գա­մից հա­վա­քում հա­մա­կարգ­չում, այդ­պես են աշ­խա­տում խմբա­գիրն ու սրբագ­րի­չը: Երբ հի­շում եմ անց­յա­լում սա­րեր դառ­նող ձե­ռագ­րե՜­րը… Այ­դու­հան­դերձ, գրքի է­ներ­գե­տի­կան ու­րիշ է, և գի­տութ­յունն ինչ­քան էլ զար­գա­նա, եր­բեք չի կա­րո­ղա­նա­լու մտեր­մութ­յան այն ջեր­մութ­յունն ա­պա­հո­վել, որն ա­ռա­ջա­նում է գիրքն ըն­թեր­ցե­լիս:

Ս.Կ – Ըստ Ձեզ, մեր մշա­կույ­թը ա­ռաջ­նորդ­վում է ո­րո­շա­կի չա­փո­րո­շիչ­նե­րո՞վ, թե՞ իշ­խո­ղը ինք­նա­հո­սի տրա­մա­բա­նութ­յունն է:
Ն.Խ. – Հե­մին­գո­ւեյն ա­սում էր. «Սկզ­բից հար­կա­վոր է ու­սում­նա­սի­րել այն, ին­չի մա­սին ու­զում ես գրել. հե­տո պետք է սո­վո­րել գրել: Մե­կի և մ­յու­սի վրա ծախս­վում է ողջ կյան­քը»։ Ընդ­հա­նուր առ­մամբ, կար­ծում եմ, ա­յո՛, ընդ­հա­նուր չա­փո­րո­շիչ­ներ կան՝ կապ­ված ազ­գա­յին ա­վան­դույթ­նե­րի, դաս­տիա­րա­կութ­յան, ժա­մա­նակ­նե­րի, ազ­գի պատ­մութ­յան և­ այլ­նի հետ, սա­կայն այս­պես թե այն­պես, ա­մեն ինչ գա­լիս է մար­դու ան­հա­տա­կա­նութ­յու­նից՝ նրա մտա­հո­րի­զո­նից, զար­գա­ցա­ծութ­յան ու գի­տե­լիք­նե­րի աս­տի­ճա­նից: Դիր­քի փո­փո­խութ­յամբ փոխ­վում է նաև դի­տանկ­յու­նը, տե­սա­կե­տը… Ցա­վոք, այ­սօր մե­զա­նում դժվար է չա­փո­րո­շիչ­ներ ո­րո­նե­լը: Բա­ցի մի քա­նի­սից, մեր մյուս հրա­տա­րակ­չութ­յուն­նե­րը ա­ռաջ­նորդ­վում են ոչ թե գե­ղար­վես­տա­կան չա­փո­րո­շիչ­նե­րով, այլ իս­կա­պես ինք­նա­հո­սի տրա­մա­բա­նութ­յամբ, տպագ­րե­լով ինչ պա­տա­հի, միայն թե վճա­րող լի­նի: Գ­րա­խա­նութ­նե­րում կա­րե­լի է տես­նել սի­րո­ղա­կա­նից ցածր մա­կար­դա­կի բազ­մա­թիվ գրքեր, ո­րոնց ըն­թեր­ցող­նե­րը, որ­քան էլ տա­րօ­րի­նակ թվա, մե­ծա­մաս­նութ­յուն են: Վի­ճա­կը կա­րող են փո­խել գրա­քննա­դատ­ներն ու գրա­կա­նա­գետ­նե­րը, սա­կայն այ­սօր քչերն են, որ զբաղ­ված են ժա­մա­նա­կա­կից գրա­կա­նութ­յան մեկ­նութ­յուն­նե­րով ու հան­րայ­նաց­մամբ, գրա­կա­նութ­յան գնա­հատ­ման հա­յե­ցա­կար­գի խնդիր­նե­րով: Հենց նրանց ա­ռա­քե­լութ­յու­նը պի­տի լի­նի ջո­կե­լու թա­ցը չո­րից, տա­րան­ջա­տե­լու ի­րա­կա­նը ինք­նա­գոր­ծու­նեութ­յու­նից:
Ս.Կ.- Հա­վա­տո՞ւմ եք, որ գրա­կա­նութ­յու­նը կա­րող է կյան­քի ո­րակ փո­խել:
Ն.Խ.- «Մեծ պատ­մութ­յուն է պետք, որ­պես­զի ստաց­վի մի փոքր գրա­կա­նութ­յուն»։ Հեն­րի Ֆոր­դի այս միտ­քը, կար­ծում եմ, պետք է շա­րու­նա­կութ­յուն ու­նե­նար՝ «…Իսկ այդ փոքր գրա­կա­նութ­յու­նը պի­տի կոչ­ված լի­նի իր մեծ գործն ա­նե­լու»: Ա­յո՛, կար­ծում եմ, որ, ա­յո՛. գրա­կա­նութ­յան խնդիրն է գրել ոչ միայն այն մա­սին, ինչ կա, այլ նաև այն, ինչ պետք է լի­նի… Սա էլ հենց կյան­քի ո­րա­կը փո­խե­լու նպա­տակ է հե­տապն­դում: «Հին աշ­խար­հը ստեղ­ծել է ա­ռաս­պել­նե­րի, նվա­ճում­նե­րի, դա­սա­յին ար­տո­նութ­յուն­նե­րի, կռիվ­նե­րի վե­հաս­քանչ քնա­րեր­գութ­յուն. նոր աշ­խար­հին անհ­րա­ժեշտ է ի­րա­կա­նութ­յան ու գի­տութ­յան գրա­կա­նութ­յուն, շար­քա­յին մար­դու քնա­րեր­գութ­յուն, ո­րը կլի­նի ա­վե­լի վե­հաս­քանչ»,- ա­սում էր Ո­ւիթ­մե­նը: Ըստ իս, կյան­քի ո­րա­կը փո­խե­լու խնդրում ա­մե­նա­լուրջ ա­ռա­քե­լութ­յու­նը հենց դետեկ­տի­վի ժան­րինն է…

Ս.Կ.- Արդ­յո՞ք կար­ծում եք, թե Ձեր հիմ­նա­կան ա­սե­լիքն առջ­ևում է:
Ն.Խ. – Հարցն իր մեջ ինք­նին կար­ծես ինչ-որ ինտ­րի­գա­յին տարր է պա­րու­նա­կում, մա­նա­վանդ այն­պի­սի մե­կի հա­մար, ինչ­պի­սին ես եմ: Ն­կա­տի ու­նեմ տա­րիքս, որն ար­դեն յո­թա­նա­սուն­հին­գի շե­մին է մո­տե­նում…
Ա­սե­լիքս, որ դեռ առջ­ևում է՝ հիմ­նա­կան է թե, ոչ, կդժվա­րա­նամ ա­սել (մի­գու­ցե հիմ­նա­կանն ար­դեն իսկ աս­վել է), բայց որ ա­սե­լիք դեռ կա, փաստ է: Մար­դը քա­նի կա, ա­սե­լիք կու­նե­նա, ե­թե դա այդ­պես չլի­ներ, կյան­քը լրիվ կկորց­ներ իր ի­մաս­տը:
Ա­մեն տա­րի ամ­ռա­նը (նաև հենց այս պա­հիս) եր­կու­-ե­րեք ամ­սով հա­մա­կարգ­չիս հետ դրախ­տա­յին Մեղ­րիում եմ, որ­տեղ հա­վեր­ժութ­յան շունչն ես ըմ­բոշխ­նում… Տա Աստ­ված, յու­րա­քանչ­յուրս կա­րո­ղա­նա հասց­նել ա­նել այն, ինչ ծրագ­րել է, թեև ստեղ­ծա­գոր­ծո­ղի հա­մար աբ­սուրդ է վեր­ջա­կե­տը, քա­նի որ նրանց ծրագ­րե­րը շա­րու­նակ­վում են այն­քան, որ­քան ի­րենց կյան­քի տևո­ղութ­յունն է:

Գրեք մեկնաբանություն

Ձեր էլ․փոստի հասցեն չի հրապարակվելու։ Պարտադիր դաշտերը նշված են * -ով։