ԲԱՆԱՍՏԵՂԾԱԿԱՆ ԿԱՄՈՒՐՋ

Դա­մաս­կո­սում լույս է տե­սել Էդ­վարդ Մի­լի­տոն­յա­նի պոե­տա­կան ժո­ղո­վա­ծուն` ա­րա­բե­րեն, Տիգ­րան Գա­բո­յեա­նի թարգ­մա­նութ­յամբ: Ինչ­պես նշեց Էդ. Մի­լի­տոն­յա­նը, այն իր օ­տա­րա­լե­զու 26-րդ գիրքն է և կար­ևո­րում է ա­րա­բե­րեն ժո­ղո­վա­ծո­ւի լույ­սըն­ծա­յու­մը, ո­րով­հետև ա­րա­բա­կան երկր­նե­րը հայ ժո­ղովր­դի հան­դեպ բա­րե­կամ ու հա­րա­զատ վե­րա­բեր­մունք են ու­նե­ցել, ըն­դու­նել են ցե­ղաս­պա­նութ­յու­նը՝ Ի­րա­քը, Սի­րիան, Լի­բա­նա­նը, Ե­գիպ­տո­սը, գրքում կան ստեղ­ծա­գոր­ծութ­յու­ներ, ո­րոնք առնչ­վում են Սի­րիա­յին: «Ինձ հա­մա­րում եմ ոչ թե բա­նաս­տեղծ, որ պետք է ար­ձա­գան­քի կա­տար­վող ի­րա­դար­ձութ­յուն­նե­րին, այլ հենց ներ­սի մարդ՝ լի­նի Ի­րա­քի հու­շար­ձան­նե­րի ա­վե­րում, թե Սի­րիա­յի: Այդ թե­մա­տի­կան վա­ղուց է ե­ղել իմ ստեղ­ծա­գոր­ծութ­յուն­նե­րում, և­ այս գիր­քը ո­րո­շա­կիո­րեն ամ­բող­ջաց­րել է: Գիր­քը բա­նաս­տեղ­ծա­կան կա­մուրջ է մեր և­ ա­րաբ, հատ­կա­պես Սի­րիա­յի ժո­ղովր­դի միջև»,- ա­սաց նա:
Այս ա­ռի­թով զրու­ցե­ցինք գրքի թարգ­մա­նիչ Տիգ­րան Գա­բո­յեա­նի հետ:
ԳԹ – Ին­չո՞վ է պայ­մա­նա­վոր­ված այս ժո­ղո­վա­ծո­ւի ընտ­րութ­յունն ու թարգ­մա­նութ­յու­նը:
Տիգ­րան ԳԱԲՈՅԵԱՆ – ԿԳՄՍ նա­խա­րա­րութ­յան «­Հայ գրա­կա­նութ­յու­նը թարգ­մա­նութ­յուն­նե­րում» դրա­մաշ­նոր­հա­յին ծրագ­րի շրջա­նակ­նե­րում ո­րո­շե­ցինք ծաղ­կա­քաղ ա­նել Էդ­վարդ Մի­լի­տոն­յա­նի բա­նաս­տեղ­ծա­կան ժո­ղո­վա­ծու­նե­րից: Բո­վան­դա­կա­յին ա­ռու­մով ընտր­ված գոր­ծերն ա­ռանձ­նա­նում են եր­կու թե­մա­տի­կա­յով՝ սի­րա­յին, զգա­ցա­կան և­ երկ­րոր­դը՝ ա­վե­լի հայ­րե­նա­սի­րա­կան, ա­վե­լի գի­տակ­ցա­կան, ինք­նութ­յա­նը, հայ­կա­կա­նութ­յա­նը վե­րա­բե­րող: Մի­լի­տոն­յանն ան­ձամբ է ընտ­րել գրքի խո­րա­գի­րը՝ «­Բա­ռե­րի ար­ևել­քը»: Ար­ևելք շատ կա այս ժո­ղո­վա­ծո­ւում: Միաս­նա­բար խորհր­դակ­ցե­լով՝ ընտ­րե­ցինք այդ­պի­սի գոր­ծե­րը՝ ուխ­տագ­նա­ցութ­յուն դե­պի Դեր Զոր, Մար­կա­տե, Հա­լե­պի մա­սին և­ այս­տեղ ներ­գաղ­թած սփյուռ­քա­հա­յե­րի կյան­քից վերց­ված դրվագ­ներ, ո­րոնք խճան­կար են կամ ներ­կա­յաց­նում են ար­ևել­յան կամ ա­րա­բա­կան երկր­նե­րում ապր­ված ի­րենց փոր­ձութ­յուն­նե­րը, փոր­ձա­ռութ­յուն­նե­րը և­ ի­րենց գի­տակ­ցա­կան, ի­մա­ցա­կան, հայ­րե­նա­սի­րա­կան այդ բո­լոր խոր­քերն ու թռիչք­նե­րը, որ կա­տար­վել են թե՛ այս­տեղ, թե՛ այն­տեղ:
ԳԹ – Թարգ­մա­նութ­յան ըն­թաց­քում խնդիր­նե­րի առնչ­վե՞լ եք:
Տ. Գ. – Հիմ­նա­կա­նում խո­չըն­դոտ­ներ չկա­յին: Պա­րոն Մի­լի­տոն­յա­նի հետ ա­նընդ­հատ խորհր­դակ­ցութ­յան մեջ էինք՝ հաշ­վի առ­նե­լով ա­րա­բա­կան աշ­խար­հի նրբութ­յուն­նե­րը: Մի քա­նի բառ, բա­ռա­յին, ո­ճա­կան ար­տա­հայ­տութ­յուն­ներ փո­խե­ցինք, որ­պես­զի հաս­կա­նա­լի և­ ըն­կա­լե­լի դառ­նա ա­րաբ ըն­թեր­ցող­նե­րին, ա­րա­բա­կան աշ­խար­հին, ո­րով­հետև ա­մեն ժո­ղո­վուրդ իր լեզ­վամ­տա­ծո­ղութ­յունն ու­նի, իր մշա­կույթն ու­նի:
Հա­մես­տա­բար ա­սեմ, որ մեծ գործ է ար­վել, մա­նա­վանդ ա­րա­բա­կան աշ­խար­հում շատ չի ներ­կա­յաց­ված հայ գրա­կա­նութ­յու­նը: Կամ քիչ են: Հա­կա­ռա­կը կա­տար­վել է: Հայ հե­ղի­նակ­նե­րը թարգ­մա­նել են մեր դա­սա­կան գրող­նե­րի գոր­ծե­րը, ո­րոնք տպագր­վել են հայ­կա­կան հրա­տա­րակ­չութ­յուն­նե­րի ա­ջակ­ցութ­յամբ: Բայց հատ­կա­պես ա­րա­բա­կան հրա­տա­րակ­չութ­յու­նում և­ ա­րա­բե­րեն լեզ­վով՝ կար­ծեմ մա­սամբ ան­նա­խա­դեպ է: Բա­նաս­տեղ­ծա­կան ժո­ղո­վա­ծու, որն ուղ­ղա­կիո­րեն առնչ­վի հայ-ա­րա­բա­կան թե­մա­տիկ-բո­վան­դա­կա­յին բա­նաս­տեղ­ծութ­յուն­նե­րին, և ներ­կա­յաց­նի մեր ա­ռա­քե­լութ­յու­նը, մեր մշա­կույ­թը, մեր ընդ­հան­րա­կան աշ­խար­հա­փի­լի­սո­փա­յութ­յու­նը՝ մենք և­ ա­րաբ­նե­րը, չի ե­ղել շատ:
ԳԹ – Ա­րաբ ըն­թեր­ցո­ղը որ­քա­նո՞վ է հե­տաքրքր­ված հայ գրա­կա­նութ­յամբ:
Տ. Գ. – Ըստ հրա­տարկ­չի՝ գիր­քը լայն ար­ձա­գանք է գտել, վա­վե­րաց­վել է Սի­րիա­յի Մե­դիա­յի նա­խա­րա­րութ­յան կող­մից, հրա­տա­րակ­վել է Դար Էլ Հի­լալ հռչա­կա­վոր հրա­տա­րա­կութ­յան կող­մից և բա­ժան­վել մի քա­նի գրա­դա­րան­նե­րի: Հա­յե­րի, հայ մշա­կույ­թի հան­դեպ մեծ հե­տաքրք­րութ­յուն կա, բայց պոե­զիան այդ հե­տաքրք­րութ­յու­նը շար­ժե­լու շատ կար­ևոր գոր­ծոն­նե­րից մեկն է: Մ­շա­կույ­թը ա­մե­նա­մեծ շար­ժիչ ուժն է, պոե­զիան էլ մեկ թևն­ է: Ժո­ղո­վա­ծո­ւում ընդգրկ­ված բա­նաս­տեղ­ծութ­յուն­նե­րում անդ­րա­դարձ կա մեր է­պո­սին՝ Սա­սուն­ցի Դավ­թին, Մես­րոպ Մաշ­տո­ցին, Ա­րա­րա­տին, Ու­րար­տո­ւին և­ այլն, ծա­նո­թագ­րութ­յուն­նե­րի մեջ ես ներ­կա­յաց­րել եմ դրանց բա­ցատ­րութ­յու­նը: Եվ դա ա­վե­լի ճա­նա­չո­ղա­կան է դարձ­նում, ո­րը, կար­ծում եմ, շատ կար­ևոր է: Հա­յե­րին գի­տեն, ո­րով­հետև հին ազգ ենք, և հ­նե­րի հան­դեպ հե­տաքրք­րութ­յունն ա­վե­լի մեծ է, մեր մշա­կույ­թը շատ հա­րուստ է, ինչ­քան ներ­կա­յաց­նենք, այն­քան ա­վե­լին կա ներ­կա­յաց­նե­լու: Ուղ­ղա­կի մեզ, մա­նա­վանդ փոքր ազ­գե­րին, ա­վե­լի ար­դի ո­ճեր են պետք, որ ա­վե­լի հա­սու լի­նի մեր մշա­կու­թա­յին գոր­ծու­նեութ­յու­նը, մեր պատ­մութ­յու­նը, մեր գրա­կա­նութ­յու­նը:
Ամ­փո­փե­լով՝ ու­զում եմ շնոր­հա­կա­լութ­յուն հայտ­նել Էջ­միած­նի թե­մի ա­ռաջ­նոր­դա­րա­նին, հատ­կա­պես՝ Գե­րաշ­նորհ Սր­բա­զան Ար­մաշ Նալ­բանդ­յա­նին՝ հա­մա­գոր­ծա­կցութ­յան հա­մար, ո­րով­հետև ես ֆի­զի­կա­պես այն­տեղ ներ­կա չէի, բայց տևա­կան կա­պի մեջ էի, որ­պես­զի հրա­տա­րակ­վի և հ­րա­տա­րա­կվա­ծը ու­ղարկ­վի Հա­յաս­տան: