Կողքի հարևան Ասիկը մեզ հավկիթ էր ծախում: Փոքր էի, ինձ ուղարկեցին հավկիթ բերելու: Դուռը բացեցի, որ մտնեմ հայաթ, Քուչանը՝ փոքրիկ շեկ շուն էր, հաչելով վրա վազեց: Դուռը փակեցի, սպասում էի դրսում, մինչև Ասիկը շան վրա ճղճղալով ու ո՛վ է բղավելով՝ տնից ելավ: Դուռը բացեց՝ մի ոտքով շանը պահած՝ անցի, ասեց: Մի վախենա, ընկի առաջ՝ Ասիկը քաջալերեց ինձ, ու անցնելով նեղ արանքով՝ ելանք այգի, գոմի ճաղավանդակից ներս մտանք: Խոզանոցում քայլելու համար նեղ բետոն կացան էր լցրած, ու երկու կողմերը քաք էր, ու չնայած խոզերը չկային, Ջիգոն խոզերին տարել էր կեր տալու, մեկ է, գոմաղբի սուր հոտ էր կանգնած այստեղ, այդ հոտի ավելի թեթև տարբերակը մեր հայաթից էլ էր գալիս: Մերոնք բողոքվում էին այդ հոտից ու հնարավոր առնետներից, որոնց համար գալիս թակարդ էր դնում Ասիկի մարդը՝ Արամը: Մի անգամ տոկերի հետ էի խաղում, տոկը խփեց, Արամը փրկեց ինձ՝ սուր քիթ բահով առանձնացնելով ինձ: Հորս հորողբերը՝ Մամիկոն պապը, չէր սիրում Արամին, որտև սրանց կանալիզացիան իր հայաթով էր անցնում, ու երբ փակվում էր, ու հաճախ էր փակվում, մեկ-մեկ վատություն էր անում, չէր թողնում, որ գան, հայաթ մտնեն, կանալիզացիան բացեն: Արամը Զաքենց ռանչպարների ցեղից էր ու հորս հետ ընկեր էր: Ժամերով դուռը նստած նարդի էին խաղում: Ապեր ջան, հլը արի կայնի ստեղ՝ ասում էր ու ինչ-որ լեզվով, որ ինքն էր հնարել, հանգեր էր բաց անում: Գյումրեցու ղաբա կերպար էր: Հետո լինում էր այնպես, որ իրիկունները թաղեցիները հավաքվում էին Ասիկենց հայաթն ու նստում, պատմություններ էին անում իրար:
Աս, յուբկեդ դզե, հագեդ ընկել է՝ Ռաֆոն ասեց մորը, որ գոմից եկավ ու հայաթի խոհանոց էր մտնում՝ ոտով մի կողմ հրելով խոհանոցի աստիճանին նստած հարևաններից մեկին: Ինչ էնեմ՝ Ասիկը թարս-թարս նայեց, ձեզի նման վիշիլկա չունիմ, որ կախեմ վրեն: Ասիկը խոհանոցից ձվերը տոպրակով բերեց, տվեց ինձ, ինձ տուն ուղարկեց: Սոնց քովը շատ մի նստի՝ ճանապարհելուց խրատեց ինձ, թե չէ սոնց նման գյոթֆերան կդառնաս:
Մյուս օրը մենակ էի հայաթում, Ասիկի ճվոցը ելավ մեկ էլ: Հաստատ մի վատ բան էր եղել: Ելա հայաթից, հարևանի Էդմոնն էր դուռը: Նունեն խաշել է՝ ասեց, բաց նայե, ու ձեռքը բերանին դրեց, որ չփռթկա: Ես չհասկացա, գլուխս դռնից ներս մտցրեցի: Երբեք չեմ մոռանա այդ տեսարանը, Ասիկը աղջկան՝ Նունեին բաղնիքից հանել, բերել նստեցրել էր դուրսը՝ բաց օդին: Նրա կարմրած մերկ մարմնից դեռ գոլորշի էր ելնում: Տաբուռետին նստած Նունեն հեկեկում էր ցավից: Ասիկը ինձ դուրս արեց: Զսպանակով դուռը զրնգոցով փակվեց: Հարևանները օգնության էին գալիս:
Վերջերս, երբ դեռ ապրում էին մեր հարևանությամբ, գյուղ չէին տեղափոխվել, եկա Ասիկին բաժակ նայել տալու: Հաճախ Ասիկն էր մեր տուն գալիս բաժակ նայելու: Տատս կանչում էր, սրճում էին, հետո բաժակները դարձնում, որ հատակին մրուրը չորանա, նոր նայեր: Բաժակի մեջ ճամփա էր տեսնում հաճախ, գազաններ: Այդ ժամանակ էր, որ հայրս Ուկրաինա էր գնում-գալիս գործով: Տեսնում էր՝ քանի կետից նա ուր է գնալու կամ որտեղից է գալու, լսում էր տատիս արձագանքներն իր ասածի վրա ու հեռվից խաբար առնելու մասին խոսում: Գազանները խորհուրդներ էին, ու անգամ ծանր խորհուրդները ցրելու համար մարմնավորում էին հարևաններին, հաճախ՝ հարևանի տղամարդկանց, ու տատս, բշտելով Ասիկին, անկեղծորեն խնդում էր Ասիկի տեսած նմանությունները պատկերացնելով:
Տատիկս քաղցր էր բերում հետը, որ նայել տալու գար: Մի օր ես էլ շոկոլադով եկա, կանչեցի Ասիկին, եկա, նստեցի հայաթի խոհանոցի աստիճանին, կոֆե դրեց: Ջիգոն էլ էր տանը: Ասիկը շոկոլադը հալալ կես արեց ու մի կեսը տվեց շանը, որ ողորմածիկ Քուչանի նույն չափին էր, անունը էլի Քուչան: Շունը Ասիկի կողքը խելոք կերավ շոկոլադը, շարժեց պոչն ու մտավ տուն: Հիշեցի մեծ լուսամուտներով այդ սենյակը՝ սրբերի անկյունով: Նոր տարվան եկա, Ռաֆոն թախտի վրա ընտանիքի գլխին բազմած էր: Ղաբա Գյումրեցի է: Զալի կտուրը փլվել էր, սարքող չկար: Այդտեղ էր Քուչան Առաջինը կանգնում ետևի ոտքերի վրա՝ նայելով դաշնամուրի վրա պատից կախած Ասիկի պապի ու տասնչորս տարեկան հասակում պսակված մամի նկարին: Չալե մե հատմ, թող երգե, ափը տեսնի՝ Ռաֆոն ասեց Քրիստին, որ թզուկ էր: Քրիստը դաշնամուրը նվագում էր թե չէ, Քուչանը սկսում էր երգել… Աուաուաուաու… Այդ սենյակը, որ տան զալն էր, առանց լուսամուտ էր, խավար՝ լուսավորված կանաչ պատերով: Ասիկը հիմա այգին չէր մշակում, ոչ էլ անասուն ուներ: Աղքատացել էին 90-ականներին, Արամը հիվանդացավ, մեռավ, Ռաֆոն Երևան մարշրուտկա էր քշում, Ջիգոն խոզապահ էր աշխատում Իգիթենց ֆաբրիկայում, ջուրը կապեց, սաղ խոզերը սառան-սատկան: Տասը տարի ձրի աշխատացրին, որ սատկած խոզերի տեղը հանեն: Հիմա խոպանից նոր էր եկել: Ջիգոն նստած լսում էր ինձ ու Ասիկին: Ֆրանսիայից էի գալիս, բաժակի մեջ նայելով՝ կնոջս մասին հարց տվեց Ասիկը՝ երեխա ունեմ հլը, թե ոչ, հետո մատ զարկել տվեց՝ կրակադիլ ելավ՝ հայտնեց ու կապույտ աչքերով նայեց աչքերիս մեջ:
Գեշ մարդը փարով սիրուն չի դառնա: Էդ Հովիկից խաբար կա՞, տեսա Մոսկվա… մեջ մի ընկի ծո՛… Ջիգոն, չլսելու տալով Ասիկին, շարունակեց՝ ձեռքով ցույց տալով մեր տան կողմը՝ զիբիլի վեդռոն էր ընկէ, հըբը՛, ընձի բան կըսեին, հմի տեսար, որ Ջիգոն Ջիգո մնաց…
Ասիկը թեման փոխեց: Ջիգոյի հետ հիշեցինք, թե ինչպես էին իրենց այգու մեջ սարքած տաղավարում մեծերը նստում, խոտ ծխում: Էձոն հետներն էր էդ օրը, Էդմոնի հետ մտանք, առաջ եկանք, Ռաֆոն չթողեց տեսնեինք՝ ինչ են անում: Ասիկը հայաթից դուրս արեց մեզ: Էդմոնը թե՝ պլան կքաշեն, իջնինք ձոր, մենք էլ քաշենք: Իջանք, ճամփին վայրի քոլ էր մոստի տակ, սաղ ձորը: Մի քանի տերև քաղեց, յանի՝ գիտեր, եկանք, քոլերի մեջ զլի կաբինկա էր քցած, մտանք կաբինկեն, պապիրոզ էր կոխել տնից, թութունի վրայից մի կտոր դատարկեց, թաց-թաց խոտը դրեց մնացած թութունի վրա, վառելու ընթացքում կպած քաշում էր, որ չհանգչի… Ինձ չտվեց: Երևի ուզում էր ցույց տալ, որ մեծերի արածը ինքն էլ կարող է անել:
Թաղում երկու հատ կատու կա, տարածքը իրար մեջ շուտվանից է՝ չեն կիսում: Անցած օրը վժժուն է, երեխու լաց լինելու նման. արհեստանոցի տանիքի վրա սրանք են իրար հանդիպել: Քսմսվում են դնչերով ու ետ գնալով մռլտում՝ իրար դեմ կանգնած: Սպիտակ ու կեղտոտ բրդով է մեկը, մյուսը՝ սպիտակ-սև չալերով, երկուսն էլ՝ լիքը սպիերով: Դժվար թե էգ ու որձ լինեն, անցած անգամ էլ տանիքի մեջ էին իրար դեմ ելել: Նայում եմ ու մոտակա աղետի զգացմամբ եմ համակ ու սրանց փռնչոցներից նողկանքով եմ լցվում վախեցած, որ էս է՝ մի բան ողբերգական կատարվելու է սրանցից մեկի հետ: Ղուաու, չալերովը ատամ է գցում: Փոստը մրոտը, որ Ասիկինն է, չանչով խփում է չալուբալակի դեմքին: Իրար են առնում, կծկվում, գզվռտվում են ագրեսիվ ահավոր ու հանկարծ թավալգլոր ներքև են գալիս ու օձի նման գարգափելով՝ գլորվում են կտուրից: Մրոտ փոստովի վրայից գզած բուրդը փնջերով ցրվում է օդ: Փորձում եմ չշնչել, հեռու եմ գնում, սրանք գլորվելով հասնում են տանիքի վաքին, չալերովը պոկվում ու թաթով հրելով վայր է նետում մրոտին կամ ազատվելով մյուսի չանչերից՝ մրոտն ինքն է ընկնում: Սպասում եմ, որ վնասված է, որտև ոտքերի վրա չի ընկել, բայց բան չի եղել, վեր է կենում ու մագլցելով նստում է պատին՝ շարունակելով մլավել այնքան անդուր, որ դարբինը արհեստանոցից դուրս է գալիս ու խփում է ձեռքն ընկած երկաթով ու քշում երկուսին էլ: Տարածքի տերը չալերովն է՝ Էդմոնենց կատուն: Էսօր տուն գալուց տեսա նրբանցքում, քարերի վրա քայլում էր միաշարժ հավասար: Չար կատուն է, մտածեցի: Թեև, մտածում եմ, մեկ-մեկ հաղթողի կողմից էլ կարելի է լինել՝ ի նկատի ունենալով, իհարկե, որ կատուների մոտ հաղթել կամ պարտվելը սովորական է:
