ԺԵՆՅԱ ՔԱԼԱՆԹԱՐՅԱՆ

Ժենյա ՔալանթարյանՀԳՄ վար­չութ­յու­նը շնոր­հա­վո­րում է գրականագետ ԺԵՆՅԱ ՔԱԼԱՆԹԱՐՅԱՆԻՆ
ծննդյան 80-ամ­յա­կի առ­թիվ
«Գ­րա­կան թեր­թը» միա­նում է
շնոր­հա­վո­րան­քին

 

­Մե­զա­նից լա­վե­րը

Երբ ես տե­ղե­կա­ցա, որ օ­րերս լրա­ցել է Ժեն­յա Քա­լան­թար­յա­նի 80-ամ­յա­կը, հա­ճե­լիո­րեն զար­մա­ցա ու նաև ժպտա­ցի՝ այդ ե՞րբ հասց­րեց ինձ հա­մա­հա­վա­սար այդ­քան տա­րի­նե­րի մի­ջով անց­նել այն դեպ­քում, երբ նա ա­վե­լի քան կես դար իմ աչ­քի ա­ռաջ միշտ մնա­ցել է նույն ու ան­փո­փոխ գրա­վիչ ան­ձը, նույն ե­րի­տա­սար­դա­կան ավ­յու­նով, նույն սի­րով ու նվի­րու­մով մտել լսա­րան, դա­սա­խո­սել մաս­նա­գի­տա­կան կար­ևոր ա­ռար­կա­ներ, ղե­կա­վա­րել աս­պի­րանտ­ներ, նա­խա­գա­հել աս­տի­ճա­նաշ­նոր­հող գիտ­խոր­հուրդ­ներ, ա­մե­նաակ­տիվ ձևով մաս­նակ­ցել ժա­մա­նա­կա­կից գրա­կան կյան­քի ըն­թաց­քին՝ միշտ մնա­լով ու­սա­նող­նե­րին ու իր գոր­ծըն­կեր­նե­րին սի­րե­լի դա­սա­խոս, ման­կա­վարժ, գիտ­նա­կան, ցան­կա­լի զրու­ցա­կից ու խորհր­դա­տու:
Չէ՛, եր­ևի թե ճիշտ չսկսե­ցի. շատ է լի­նում պաշ­տո­նա­կան:
Ճիշ­տը զեղ­վելն է, ո­րո­նելն ու գտնե­լը մի­միայն նրան բնո­րոշ, և, ով գի­տե, գու­ցե և միայն նրա հա­մար ստեղծ­ված բա­ռեր, ա­սել, որ նրա բա­րութ­յունն ու բա­րե­համ­բու­րութ­յու­նը հաս­տատ սուրբգր­քա­յին է, պայ­ծա­ռա­կեր­պութ­յան հաս­նող, նվի­րու­մը՝ անմ­նա­ցորդ, մարդ­կա­յին, ու քա­ղա­քա­ցիա­կան նկա­րա­գի­րը՝ ա­ռինք­նող…
Այ­նո­ւա­մե­նայ­նիվ, կար­ծես թե դարձ­յալ չի ստաց­վում, ինչ-որ բա­ռեր (բա­զում բա­ռեր) նո­րից պա­կա­սում են, մի կողմ են մնում նրա տասն­յակ գրքե­րը, հար­յու­րա­վոր գի­տա­կան հոդ­ված­նե­րը, մի­ջազ­գա­յին գի­տա­ժո­ղով­նե­րում կար­դա­ցած զե­կու­ցում­նե­րը, գրա­խո­սութ­յուն­նե­րը, հենց «Գ­րա­կան թեր­թում» և մա­մու­լի այլ է­ջե­րում տպագր­ված բա­զում ու­շագ­րավ հոդ­ված­նե­րը:
Բայց կար­ծես թե ա­հա գտնվեց այն, ինչ ա­վե­լի խոր և պատ­կե­րա­վոր էի ու­զում ա­սել: Ես այն գտա սփյուռ­քա­հայ մեր դա­սա­կան հե­ղի­նակ­նե­րից մե­կի՝ Հա­կոբ Մն­ձու­րու մի պատմ­ված­քում, ո­րը նա տպագ­րել է 1920 թ. Կ.­Պոլ­սի «Ոս­տան» կի­սամս­յա պար­բե­րա­կա­նում: Պատմ­ված­քը կրում է «­Մե­նէ ա­ղէկ­նե­րը» բնու­թագ­րա­կան վեր­նա­գի­րը, բնու­թա­գրա­կան ոչ միայն Մն­ձու­րու գրա­կա­նութ­յան, այլև հենց իր՝ Ժեն­յա Քա­լան­թար­յա­նի կյան­քի և նկա­րագ­րի ա­ռու­մով:
Հա­կոբ Մն­ձու­րին զուտ պա­տա­հա­կա­նութ­յան բե­րու­մով (25 «վայր­կեան» ու­շա­ցավ եր­կիր գնա­ցող շո­գե­նա­վից) փրկվեց ա­ղե­տից և չ­կի­սեց հա­մագ­յու­ղա­ցի­նե­րին վի­ճակ­ված ող­բեր­գա­կան ճա­կա­տա­գի­րը, ո­րին զոհ գնա­ցին նաև իր կի­նը, 88-ամ­յա պա­պը, 55-ամ­յա մայ­րը, իր չորս ե­րե­խա­նե­րը, ո­րոն­ցից մե­ծը՝ 6 տա­րե­կան, իսկ փոք­րը 9 ամ­սա­կան էր։ Մն­ձու­րին իր ողջ կյան­քի ըն­թաց­քում ե­րա­զել է մի վայր, որ­տեղ տի­րեր ար­դա­րութ­յունն ու եր­ջան­կութ­յու­նը, որ­տեղ մար­դիկ ապ­րեին խա­ղա­ղութ­յան գրկում ու սի­րե­լով սի­րեին միմ­յանց։ Վե­րոնշ­յալ պատմ­ված­քում Մն­ձու­րին պատ­կե­րում է այդ վայ­րը, ո­րը այ­սերկ­րա­յին էր ու հե­ռու չէր իր ծննդա­վայր Արմ­տա­նից: Նա այդ վայ­րը կո­չում է Հն­ձան­ներ, ո­րի բնա­կիչ­նե­րը ապ­րում են հա­վա­սա­րութ­յամբ ու ար­դա­րութ­յամբ լե­ցուն ցան­կա­լի մի հա­սա­րա­կութ­յու­նում: Մար­դիկ բա­րի են ու ազ­նիվ, սի­րով ու հա­վա­տով են վե­րա­բեր­վում միմ­յանց, ա­մե­նուր տի­րում է հա­մե­րաշ­խութ­յունն ու ա­ռա­տութ­յու­նը: Ն­րանք հագն­ված են Մն­ձու­րու բա­ռով՝ «ակ­նահ­մա», ա­ռա­տա­ձեռն են, հնչեց­նում են պա­րի ու «թեւ­խա­ղի», «հարս­նառ եր­թա­լու» ե­ղա­նակ­ներ և կա­րող են «ա­մէն­քին դյու­թել»: Ն­րանց բո­լո­րին Մն­ձու­րին «մե­նէ ա­ղէկ­ներ» է ան­վա­նում, գորշ ու տաղ­տուկ ա­ռօր­յա­յից վեր կանգ­նած ազ­նիվ մար­դիկ։
Մ­նում է հարց­նել. «Ա­մեն­քիս սի­րե­լի Ժեն­յա Քա­լան­թար­յա­նը Մն­ձու­րու պատ­կե­րած այդ հա­մայն­քի ան­դամ­նե­րից մե­կը չէ՞, «մե­նէ ա­ղէկ­նե­րէն» մե­կը, և­ ան­մի­ջա­պես պա­տաս­խա­նել. «Ա­յո՛, Մեկն է», ում շնոր­հա­վո­րում ենք նո­րից ու նո­րից և մաղ­թում ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան նո­րա­նոր տա­րի­ներ։

Արծ­րուն ԱՎԱԳՅԱՆ

 

***
Ժեն­յա Քա­լան­թար­յան գրա­կա­նա­գե­տին և­ ազն­վա­կան տիկ­նո­ջը ճա­նա­չում եմ հա­մալ­սա­րա­նում՝ ու­սա­նո­ղա­կան տա­րի­նե­րից, երբ «­Հայ քննա­դա­տա­կան մտքի պատ­մութ­յուն» ա­ռար­կան էր դա­սա­վան­դում, և զար­մա­նա­լիո­րեն ջա­հել կի­նը հան­գիստ, խա­ղաղ կա­րո­ղա­նում էր ներ­կա­յաց­նել ա­ռար­կան այն­պես, որ ու­սա­նող­նե­րը ու­շի-­ու­շով հետ­ևում էին և՛ նրա խոս­քին, և՛ նրա հան­դարտ կեց­ված­քին, և­ ամ­բողջ դա­րա­շրջա­նի մեր մտքի պատ­մութ­յու­նը դառ­նում էր սե­փա­կա­նութ­յուն մեզ հա­մար: Տա­րի­նե­րի ըն­թաց­քում կար­դա­լով նրա հոդ­ված­նե­րը, գրքե­րը՝ ես հա­մոզ­վե­ցի, որ այն խա­ղաղ, հան­դարտ կեց­ված­քը մտքի հզոր աշ­խա­տան­քի ար­գա­սիքն է, և հետ­ևե­լով՝ տե­սա, որ այդ աշ­խա­տան­քը ամ­բա­րում է իր մեջ ժա­մա­նա­կա­կից գրա­կա­նա­գի­տութ­յան լա­վա­գույն շեր­տե­րը, հա­մաշ­խար­հա­յին ձեռք­բե­րում­նե­րը, նվա­ճում­նե­րը: Յու­րա­քանչ­յուր հոդ­ված, գրքե­րում տար­բեր հոդ­ված­նե­րի հա­վա­քա­ծու նշա­նա­վո­րում են մեր ժա­մա­նա­կա­կից գրա­կա­նա­գի­տութ­յան բարձր չա­փա­նիշ­նե­րը: Այդ ա­ռու­մով Ժեն­յա Քա­լան­թար­յա­նի գոր­ծը մեծ դրվա­տան­քի, մեծ գնա­հա­տան­քի է ար­ժա­նի: Ե՛վ դա­սա­կան, և՛ ժա­մա­նա­կա­կից գրա­կա­նութ­յան վեր­լու­ծա­կան­նե­րը ա­սում են մի բան, որ Ժեն­յա Քա­լան­թար­յա­նի դի­տո­ղա­կա­նութ­յու­նը, վեր­լու­ծա­կան հզոր միտ­քը այդ ա­մե­նը հա­մադ­րում է հա­մաշ­խար­հա­յին գրա­կա­նա­գի­տութ­յան, գրա­կա­նութ­յան դաշ­տում: Եվ, ա­յո՛, այն է­ջե­րը, այն դրվա­տե­լի գրա­կա­նութ­յու­նը, որ ստեղծ­վել է նրա գրչի տակ, ա­վե­լի հաս­տա­տուն է դառ­նում, ա­վե­լի ըն­կա­լե­լի է դառ­նում: Ն­րա խա­ղաղ, հան­գիստ տո­նայ­նութ­յու­նը հաս­տատ­վում է մտքի խոր վեր­լու­ծա­կան աշ­խա­տան­քով, մեկ­նա­բա­նութ­յուն­նե­րով: Եվ բա­ցառ­ված են կե­նաց խոս­քե­րը, բա­ցառ­ված են գով­քե­րը, բա­ցառ­վում են ա­ծա­կան­նե­րը, ո­րոնք կա­րող են գրող­նե­րին սի­րե­լի լի­նել, բայց դա գրա­կա­նա­գի­տութ­յան դաշ­տը չէ: Այդ ա­ռու­մով բարձր եմ գնա­հա­տում իմ սի­րե­լի դա­սա­խո­սին, իմ սի­րե­լի բա­րե­կա­մին, շատ սի­րե­լի գրա­կա­նա­գե­տին և ցան­կա­նում եմ, որ նրա այդ հան­դարտ, խա­ղաղ, ներ­դաշ­նակ, բարձր էութ­յու­նը եր­կար տա­րի­ներ լու­սա­վո­րի մեր գրա­կան աշ­խար­հը և նաև իր հրա­շա­լի ըն­տա­նի­քի եր­կին­քը:

Էդ­վարդ ՄԻԼԻՏՈՆՅԱՆ

***

ԿԻՆ ԳՐԱԿԱՆԱԳԵՏԻ ՕՐԻՆԱԿԵԼԻ ԿԵՐՊԱՐԸ

Ժեն­յա Քա­լան­թար­յա­նը Եր­ևա­նի պե­տա­կան հա­մալ­սա­րա­նի եր­ևե­լի դեմ­քե­րից է, ժա­մա­նա­կա­կից հայ գրա­կա­նա­գի­տա­կան մտքի ա­ռա­ջա­տար­նե­րից։ Ն­րա գի­տա­հե­տա­զո­տա­կան բնա­գա­վա­ռը հիմ­նա­կա­նում 20-րդ դա­րի հայ գրա­կա­նութ­յունն է, պաշ­տե­լի հե­ղի­նակ­նե­րը՝ հան­ճա­րեղ Ե­ղի­շե Չա­րենցն ու Հ­րանտ Մաթ­ևոս­յա­նը։ Նա նաև ա­ռաջ­նա­կարգ գրաքն­նա­դատ է և­ իր տա­ղան­դա­վոր գրաքն­նա­դա­տա­կան հոդ­ված­նե­րով ու­շագ­րավ ըն­թացք է տա­լիս ժա­մա­նա­կա­կից գրող­նե­րին։ 12-ից ա­վե­լի ար­ժե­քա­վոր գրքե­րի և բա­զում-բազ­մա­քա­նակ հոդ­ված­նե­րի հե­ղի­նա­կը հա­ճախ է հան­դես ե­կել մի­ջազ­գա­յին ու հան­րա­պե­տա­կան գի­տա­ժո­ղով­նե­րում ու ՀԳՄ բազ­մա­թիվ հա­վաք­նե­րում։ Դ­րա հա­մար էլ բազ­մա­թիվ պարգև­նե­րի շար­քում Հա­յաս­տա­նի կա­ռա­վա­րութ­յու­նը նրան ար­ժա­նաց­րել է Գի­տութ­յան վաս­տա­կա­վոր գործ­չի պատ­վա­վոր կոչ­մա­նը։ Ն­րա գի­տա­կան գոր­ծի գնա­հատ­ման ցու­ցիչն է նաև այն խո­սուն փաս­տը, որ եր­կար տա­րի­ներ գլխա­վո­րում է ՀՀ ԲՈԿ-ի գրա­կա­նա­գի­տութ­յան գծով 012 մաս­նա­գի­տա­կան խոր­հուր­դը, ո­րը գոր­ծում է ԵՊՀ-ում։ Ան­ձամբ նրա ղե­կա­վա­րութ­յամբ պաշտ­պան­վել են պատ­կա­ռե­լի քա­նա­կի թեկ­նա­ծո­ւա­կան ա­տե­նա­խո­սութ­յուն­ներ։
Ժեն­յա Քա­լան­թար­յա­նի գի­տա­կան կյան­քը կապ­ված է ե­ղել Հա­յաս­տա­նի մայր բու­հի հետ, որ­տեղ եր­կար տա­րի­ներ ղե­կա­վա­րել է գրա­կա­նութ­յան տե­սութ­յան և գրաքն­նա­դա­տութ­յան  ամ­բիո­նը՝ հմտութ­յամբ շա­րու­նա­կե­լով իր մեծ ու­սու­ցիչ­նե­րի՝ Էդ­վարդ Ջր­բաշ­յա­նի և Հ­րանտ Թամ­րազ­յա­նի գոր­ծը։
Նա հիա­նա­լի ըն­տա­նիք ու­նի՝ մեկն այն քիչ ըն­տա­նիք­նե­րից, ո­րը հիաց­մունք է ա­ռա­ջաց­նում իր միաս­նա­կա­նութ­յամբ  և ազ­գա­յին ար­ժեք ու­նե­ցող որ­դի­նե­րով՝ Վա­հե և Վա­չե Գաբ­րիել­յան­նե­րով։ Ն­րանց հայ­րը՝ ան­վա­նի գրա­կա­նա­գետ Վազ­գեն Գաբ­րիել­յա­նը,  ան­սահ­ման նվիր­ված է իր ըն­տա­նի­քին։ Սա այն ըն­տա­նիքն է, երբ բո­լո­րը  նա­յում են նույն ուղ­ղութ­յամբ։
Անհ­նար է մեր գրա­կան կյանքն ան­ջատ պատ­կե­րաց­նել Ժեն­յա Քա­լան­թար­յա­նից  ու Վազ­գեն Գաբ­րիել­յա­նից։ Ինձ թվում է, թե ի­րենց հու­մո­րով էլ նրանք ընդ­հա­նուր են։
Ես բախտ եմ ու­նե­ցել այդ օ­րի­նա­կե­լի զույ­գի հետ 8  օր  լի­նել Լի­բա­նա­նում՝ այ­ցե­լել Բեյ­րու­թի ու Բաալ­բե­կի հնա­վայ­րե­րը, մաս­նակ­ցել գրա­կան քննար­կում­նե­րին։  Ե­րա­նա­վետ օ­րեր էին, ո­րը կազ­մա­կեր­պել էր եր­ջան­կա­հի­շա­տակ Լ­ևոն  Ա­նան­յա­նը՝ Մե­ծի Տանն Կի­լի­կիո կա­թո­ղի­կո­սի սրտա­բաց հո­վա­նա­վո­րութ­յամբ։
Հա­մոզ­ված  եմ, որ սիր­ված գրա­կա­նա­գե­տը մեզ կու­րա­խաց­նի գի­տա­կան նոր նվա­ճում­նե­րով։

Աե­լի­տա ԴՈԼՈՒԽԱՆՅԱՆ

***
Ես ար­դեն Եր­ևա­նի պե­տա­կան հա­մալ­սա­րա­նի բա­նա­սի­րա­կան ֆա­կուլ­տե­տի 5-րդ կուր­սում էի, ար­դեն նշա­նա­կել էին դիպ­լո­մա­յին­նե­րի ղե­կա­վար­նե­րին, իմ ղե­կա­վա­րը Ժեն­յա Քա­լան­թար­յանն էր, որ մեզ դաս էր տա­լու: Մ­տա­ծե­ցի՝ 1-ին դա­սից հե­տո կմո­տե­նամ:
Դա­սի ժա­մա­նակ նկա­տո­ղութ­յուն ստա­ցա խո­սե­լու հա­մար: Չ­մո­տե­ցա, ա­մա­չե­ցի, մտա­ծե­ցի՝ մյուս դա­սից հե­տո կմո­տե­նամ: Հա­ջորդ դա­սին դարձ­յալ նկա­տո­ղութ­յուն ստա­ցա խո­սե­լու հա­մար: Դարձ­յալ չմո­տե­ցա, ա­մոթ էր: Հա­ջորդ դա­սին… հան­գիստ ա­սաց. «­Կանգ­նեք, մյուս դա­սին չգաք…»: Կանգ­նել եմ ու մտա­ծում եմ՝ ի՛նչ խայ­տա­ռակ բան ստաց­վեց: Շատ հան­գիստ հարց­րեց. «­Ձեր ազ­գա­նու­նը»: «­Լի­լիթ… Ար­զու­ման­յան»: Շատ տխուր նա­յեց ու. «­Վա՜յ… ցա­վոք իմ դիպ­լոմ­նիկն եք…»: Իմ բնա­ծին ան­հան­գիստ բնա­վո­րութ­յունն ու ան­կար­գութ­յու­նը որ­ևէ հետք չթո­ղեց, իմ ղե­կա­վա­րի վե­րա­բեր­մուն­քը հա­վա­սա­րակշռ­ված էր ու բար­յա­ցա­կամ. գե­րա­զանց ստա­ցա:
Հե­տո, տա­րի­նե­րի ըն­թաց­քում, մեր ճա­նա­պարհ­նե­րը շատ խաչ­վե­ցին. նա մնաց նույ­նը:
Տի­կի՛ն Ժեն­յա Քա­լան­թար­յան, Ձեզ շատ եմ սի­րում, Ձեզ շատ-շա­տերն են սի­րում:
Ձեր հան­դեպ մեծ սերն ու հար­գան­քը Դուք վաս­տա­կել եք. վաս­տա­կել եք Ձեր մաս­նա­գի­տա­կան ձեռք­բե­րում­նե­րով ու անս­պառ ե­ռան­դով, Ձեր բա­ցա­ռիկ սկզբուն­քայ­նութ­յամբ ու ա­նա­չա­ռութ­յամբ, Ձեր հան­գիստ ու հա­վա­սա­րակշռ­ված կեր­պա­րով:
Ու տա Աստ­ված, որ շա­տե­րի հա­մար Դուք օ­րի­նակ լի­նեք, ո­րով­հետև Ձեր նման­նե­րի կա­րի­քը մեր հա­սա­րա­կութ­յու­նը շատ ու­նի:
Սի­րե­լի՛ Ժեն­յա Քա­լան­թար­յան, Ձեզ արև­շա­տութ­յուն ու եր­կար տա­րի­նե­րի կյանք:

Լի­լիթ ԱՐԶՈՒՄԱՆՅԱՆ

ՈՒԹՍՈՒՆԱՄՅԱ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴՈՒԹՅՈՒՆ

Մար­դու կյան­քի ֆի­զի­կա­կան տա­րի­նե­րը թեև ան­կարևոր չեն, սա­կայն ա­վե­լի կար­ևոր ու ա­ռաջ­նա­կարգ են նրա հո­գե­ղեն-հոգ­ևոր ժա­մա­նակ­նե­րը, մա­նա­վանդ երբ խոս­քը վե­րա­բե­րում է ստեղ­ծա­գոր­ծող, ա­րա­րիչ մար­դուն։ Այս երկ­րորդ դաշ­տում նա ա­ռա­վել ար­տա­հայ­տիչ է, հե­տաքր­քիր ու գնա­հա­տե­լի։ Տխ­րութ­յամբ եմ նկա­տել, որ կան ե­րի­տա­սարդ­ներ, ո­րոնք ար­դեն ծեր են, և տա­րեց­ներ, ո­րոնք ապ­րում են, նա­յում, մտա­ծում, հա­րա­բեր­վում են աշ­խար­հին ե­րի­տա­սար­դա­կան հո­գե­կերտ­ված­քով։ Սա, ի­հար­կե, քո ցան­կութ­յամբ պայ­մա­նա­վոր­ված չէ, այլ այդ­պես պետք է ծնված ու կրթված լի­նես, ֆի­զի­կա­կա­նից վեր ու տար­բեր։ Այդ­պի­սիք ընդ­հան­րա­պես շատ չեն, սա­կայն, բա­րե­բախ­տա­բար, ե­ղել են ու կան և մեր գրա­կան աս­պա­րե­զում։ Այդ քչե­րից մե­կը Ժեն­յա Քա­լան­թար­յանն է, ով այ­սօր ո­րա­կա­վո­րում է հայ գրա­կա­նա­գի­տա­կան խոսքն ու մտա­ծո­ղութ­յու­նը։ Հետ­ևա­բար՝ այս­տեղ քի­չը բնավ էլ քիչ չէ, այլ՝ շատ, և հարս­տաց­նում է մեզ։
Տի­կին Ժեն­յա­յի ու իմ տաս­նամ­յակ­նե­րի հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը, ինչ­պես և մի քա­նի ու­րիշ­նե­րի, բա­ցար­ձա­կա­պես գրա­կան հիմք ու հիմ­նա­վո­րում ու­նեն, ես ինձ տե­սա նաև նրա ստեղ­ծա­գոր­ծութ­յան մեջ, արդ­յո՞ք նա էլ՝ իմ… Բայց սա կար­ևոր չէ, այլ էա­կան է, որ գրա­կա­նա­գի­տութ­յան տի­րույ­թում մենք ո­րոշ հար­ցե­րում նա­յում ենք մեկ ուղ­ղութ­յամբ, խնդիր­նե­րի պա­տաս­խան­ներ ո­րո­նե­լիս եր­բեմն, ոչ հա­ճախ, որ անբ­նա­կան կլի­ներ, հաս­նում գրե­թե նույն մտա­ծա­կան հանգր­վա­նին։ Այս տո­ղե­րը գրե­լիս ես զգու­շա­նում եմ սխալ բառ և շեշ­տադ­րութ­յուն հնչեց­նել, ո­րով­հետև գի­տեմ, թե հար­գե­լի տի­կի­նը որ­քան զգա­յուն է հա­յե­րեն բառ ու շեշ­տի հան­դեպ, ո­րոնց ան­տե­ղի գոր­ծա­ծութ­յու­նը քեզ կա­րող է հե­ռաց­նել ճշմար­տութ­յու­նից։
Ին­չո՞վ է ինձ հո­գե­հա­րա­զատ գրա­կա­նա­գետ Ժեն­յա Քա­լան­թար­յա­նը.
– ն­րա խոս­քի պա­տաս­խա­նատ­վութ­յու­նը,
– շա­տե­րի դեպ­քում, ո­րոնք ըն­դա­մե­նը շար­ժում են ա­նում և­ ոչ գոր­ծո­ղութ­յուն, քչե­րին մտեր­մա­նա­լու ձգտում,
– չոր փայ­տի բո­ցը և­ ոչ մխա­ցող թաց փայ­տը, ին­չին գրա­կան հնո­ցում ա­վե­լի հա­ճախ կա­րե­լի է հան­դի­պել և մ­խից խեղդ­վել,
– գ­րա­կան բարձր չա­փա­նիշ­նե­րով ղե­կա­վար­վե­լը մեր այս ան­չա­փա­նիշ մթնո­լոր­տում, որ­տեղ «հան­ճար» բա­ռը դարձ­րել ենք ման­րադ­րամ և լր­ջո­րեն բա­ժա­նում ենք բան­ջար­նե­րին,
– գի­տա­կան եր­կի խոր­քա­յին վեր­լու­ծութ­յու­նը նրան բնո­րոշ գե­ղար­վես­տա­կա­նութ­յան նշան­նե­րով,
– քն­նա­դա­տութ­յուն ա­նե­լիս նախ և­ ա­ռաջ ցույց տալ ստեղ­ծա­գոր­ծութ­յան լու­սա­վոր կող­մե­րը, հե­տո միայն ստվե­րը, ա­րատ­ներն ու մու­թը՝ Բե­լինս­կու մո­տե­ցումն է, ո­րին հա­մա­խոհ ե­ղավ և Պա­րույր Ս­ևա­կը,
– բա­զում և բազ­մաբ­նույթ գրա­կան զու­գա­հեռ­ներ,
– պատ­մա­կան ա­վան­դույթ­նե­րի հան­դեպ սեր ու հար­գանք, բայց ոչ ստրկամ­տութ­յուն։
(Այս ա­ռի­թով, ա­ռանց որ­ևէ մե­կին ա­ռանձ­նաց­նե­լու, կու­զե­նա­յի ա­սել նաև՝ գրա­կա­նա­գի­տութ­յու­նը սո­վո­րա­բար գնում է գե­ղար­վես­տա­կան գրա­կա­նութ­յան ետ­ևից, պետք է վեր­ջինս գո­յութ­յուն ու­նե­նա, որ նա քայլ քայ­լի և մո­տե­նա նրան։ Ե­թե չլի­ներ հին հու­նա­կան գրա­կան մշա­կույ­թը, հա­վեր­ժա­կան Ա­րիս­տո­տե­լը ինչ­պե՞ս կստեղ­ծեր իր «­Պոե­տի­կան»: Կար­ծում եմ՝ չէր կա­րող։ Սա­կայն հին ու նոր պատ­մութ­յան լա­վա­գույն գրա­կա­նա­գետ­նե­րը, քչե­րից քչեր, ետ­նա­պահ չե­ղան և­ եր­բեմն հայտն­վե­ցին շարժ­ման առջ­ևում՝ կար­ևոր նպաստ բե­րե­լով ի­րենց մեծ եղ­բոր՝ գե­ղար­վես­տա­կան գրա­կա­նութ­յան զար­գաց­մա­նը)։
Իմ անձ­նա­կան գրա­դա­րա­նում են նաև Ժեն­յա Քա­լան­թար­յա­նի կազ­մած և ման­րա­մաս­նո­րեն ծա­նո­թագ­րած «­Հայ գրա­կան քննա­դա­տութ­յան քրես­տո­մա­տիա» գրքի եր­կու ստվա­րա­ծա­վալ հա­տոր­նե­րը, որ նա ի­րա­կա­նաց­րել է իր, ինչ­պես այժմ, ե­րի­տա­սարդ հոգ­ևոր տա­րի­նե­րին։ Այս տևա­կան ու դժվա­րին աշ­խա­տան­քը գրա­կան հա­յացք­նե­րի մշակ­ման, գի­տե­լիք­նե­րի ամ­բար­ման, հա­յոց լեզ­վի ու գրա­կա­նութ­յան հան­դեպ սի­րո և պատ­կա­ռան­քի ծաղկ­ման դպրոց ե­ղավ նրա հա­մար, որ այ­նու­հետև լա­վա­գույնս դրսևոր­վեց հե­ղի­նա­կի բազ­մա­թիվ մե­նագ­րութ­յուն­նե­րում և հար­յու­րա­վոր հոդ­ված­նե­րում, ո­րոնք մեր ար­դի գրա­կա­նա­գի­տութ­յան Քա­լան­թար­յա­նա­կան է­ջեր են, ար­ժե­քա­վոր և­ անշ­փո­թե­լի։
Նո­րայր ԱԴԱԼՅԱՆ

Գրեք մեկնաբանություն

Ձեր էլ․փոստի հասցեն չի հրապարակվելու։ Պարտադիր դաշտերը նշված են * -ով։