­Սեյ­րա­նու­հի ԳԵՂԱՄՅԱՆ

Գ­րա­կա­նութ­յունն ու մա­մու­լը իմ ու­ղե­կից­ներն են ե­ղել ճա­կա­տագ­րո­րեն, ու թեև շատ վաղ տա­րի­քից սկսել եմ տպագր­վել հա­յաս­տան­յան, քիչ ա­վե­լի ուշ՝ սփյուռ­քա­հայ մա­մու­լում, այ­դու­հան­դերձ, հատ­կա­պես «Գ­րա­կան թեր­թում» տպագր­վե­լը յու­րա­հա­տուկ պա­տիվ եմ հա­մա­րել։ Բ­նա­կա­նա­բար, ա­մե­նան­շա­նա­կա­լին կհա­մա­րեի ա­ռա­ջին հրա­պա­րա­կումս, սա­կայն զար­մա­նա­լիո­րեն, որ­քան էլ փորփ­րե­ցի հի­շո­ղութ­յունս, չկա­րո­ղա­ցա տե­ղը բե­րել, թե ե՞րբ և­ ո՞րն է ե­ղել այդ ա­ռա­ջի­նը: Բայց հի­շե­ցի հատ­կա­պես մե­կը՝ ա­վե­լի քան տաս­ներ­կու տա­րի ա­ռաջ «Գ­րա­կա­նում» հրա­պա­րա­կած «­Պապս» ի­րա­պա­տում-պատմ­ված­քը, ո­րը շատ հե­տաքր­քիր ար­ձա­գանք­ներ ու­նե­ցավ… Շա­տերն էին տպա­վոր­վել պա­պիս՝ Ար­տա­շես Պետ­րոս­յա­նի սի­րով ու հպար­տութ­յամբ կեր­տած կեր­պա­րից, իսկ բազ­մա­թիվ ըն­թեր­ցող­ներ էլ սկսե­ցին ա­ռա­վե­լա­պես հե­տաքրքր­վել, թե ին­չո՞ւ պա­պիս (­Պետ­րոս­յան) և­ իմ (­Գե­ղամ­յան) ազ­գա­նուն­նե­րը տար­բեր են, թե հատ­կա­պես ո՞ր Գե­ղամ­յան­նե­րից եմ սե­րում ես, արդ­յոք բա­րե­կա՞մ եմ Ար­տա­շես Գե­ղամ­յա­նին (մա­նա­վանդ որ նրա ա­նունն էլ Ար­տա­շես էր), ում պատ­վին են ինձ Սեյ­րա­նու­հի ան­վա­նա­կո­չել և­ այլն, և­ այլն… Ան­գամ ի հայտ ե­կան ինձ ան­հայտ հե­ռա­վոր բա­րե­կամ­ներ, ով­քեր մի կերպ գտնե­լով տանս հե­ռա­խո­սա­հա­մա­րը՝ եր­կար-բա­րակ փոր­ձում էին ստա­նալ ի­րենց հե­տաքրք­րող հար­ցե­րի պա­տաս­խան­նե­րը… Ու հնչող յու­րա­քանչ­յուր զան­գի հետ ա­մու­սինս թեթև հեգ­նան­քով ա­սում էր. «Գ­նա վերց­րու, հեր­թա­կան նո­րա­հայտ բա­րե­կամդ է…»: Հի­մա, ի­հար­կե, շատ բան չեմ կա­րող պատ­մել, բայց ե­րեք հե­ռա­խո­սա­զան­գի մա­սին, ո­րոնք ինձ հատ­կա­պես մեծ հուզ­մունք պատ­ճա­ռե­ցին, ու­զում եմ հի­շա­տա­կել. դրան­ցից մե­կը Հա­յաս­տա­նում շատ հարգ­ված ու սիր­ված քա­ղա­քա­կան և պե­տա­կան գոր­ծիչ Վ­լա­դի­միր Մով­սիս­յա­նից էր, որ պատմ­ված­քիս մա­սին իր հիա­ցու­մը հայտ­նե­լուց հե­տո ա­սաց նաև, թե պա­պիս եղ­բայ­րը՝ նշա­նա­վոր եր­գիչ Ա­վագ Պետ­րոս­յա­նը (ո­րի մա­սին նույն­պես հի­շա­տա­կում կար պատմ­ված­քիս մեջ), ի­րենց ըն­տա­նի­քում պաշ­տե­լու աս­տի­ճան սիր­ված է ե­ղել, մյու­սը՝ Թեհ­րա­նից՝ Ար­տա­շես Պետ­րոս­յան ա­նուն-ազ­գա­նու­նով մի պա­պիկ էր, որ դող­դոջ ձայ­նով շատ գո­վեստ­ներ շռայ­լեց, վեր­ջում ա­սե­լով, թե պապս իր նկա­րագ­րով շատ նման է ի­րեն, ու ին­քը շատ կու­զեր այդ ա­մե­նը հենց իր մա­սին լի­ներ… Ա­ռա­վել հե­տաքր­քիր էր եր­րորդ ան­մո­ռաց զան­գը, ո­րի հե­ղի­նա­կը բուռն ոգ­ևո­րութ­յամբ հայտ­նում էր, թե վեր­ջա­պես ի­րեն հա­ջող­վեց գտնել Կո­տայ­քի մար­զի հայտ­նի Գե­ղամ­յան­նե­րի շա­ռավ­ղին։ Ես տա­րա­կու­սած հարց­րե­ցի, թե ո՞ր Գե­ղամ­յան­նե­րի մա­սին է խոս­քը։ Հե­ռա­խո­սա­զան­գի հե­ղի­նա­կը մի քիչ զար­մա­ցած, մի քիչ հիաս­թափ­ված պա­տաս­խա­նեց. «­Բա­ցե՛ք, կար­դա­ցե՛ք Հայ­կա­կան Սո­վե­տա­կան Հան­րա­գի­տա­րա­նի 2-րդ հա­տո­րի 709-րդ­ է­ջը և­ ի­մա­ցեք ձեր նախ­նի­նե­րի մա­սին։ Ես էլ կար­ծում էի՝ հի­մա լի­քը հար­ցե­րի պա­տաս­խան կա­րող եմ ի­մա­նալ…»։ Հե­ռա­խոսն ան­ջա­տե­լուց հե­տո ան­մի­ջա­պես վերց­րե­ցի հան­րա­գի­տա­րա­նի հիշ­յալ հա­տո­րը, բա­ցե­ցի 709-րդ­ է­ջը և գ­տա «­Գե­ղամ­յան­ներ» հոդ­վա­ծը. «­Հայ ազն­վա­կա­նա­կան տուն Եր­ևա­նի խա­նութ­յու­նում XVIII-XIX դա­րում…: Մե­լի­քութ­յան ի­րա­վուն­քով նրանց կա­ռա­վար­մանն էին հանձն­ված Կո­տայ­քի և Գե­ղա­մա գա­վառ­նե­րը, մաս­նա­վո­րա­պես Ձաք, Ել­ղո­վան, Բաշ­քենդ, Արզ­նի, Ա­րա­մուս, Գ­յամ­րեզ և Դան գյու­ղե­րը։ Վա­րում էին Եր­ևա­նի խա­նութ­յան հայ­կա­կան հետ­ևակ գնդի հա­զա­րա­պե­տի պաշ­տո­նը…»։ Հոդ­վա­ծը բա­վա­կան ըն­դար­ձակ է, և ան­կա­րե­լի է ամ­բող­ջութ­յամբ մեջ­բե­րել։ Միայն ա­սեմ, որ զան­գի հե­ղի­նա­կը հա­մոզ­ված էր, որ ես հատ­կա­պես ա՛յդ Գե­ղամ­յան­նե­րից եմ, քա­նի որ թվար­կած գյու­ղե­րի մեջ էր նաև իմ ծննդա­վայ­րը՝ Կո­տայ­քի շրջա­նի Գ­յամ­րեզ գյու­ղը (այժմ՝ Կա­մա­րիս)։ Տե­ղե­կութ­յու­նը թեև ար­ժե­քա­վոր ու տպա­վո­րիչ էր, սա­կայն ի­մաստ չու­ներ պար­զել իմ կա­պը նրանց հետ, քա­նի որ մեր ազ­գա­նու­նը սկիզբ է ա­ռել ի հի­շա­տակ պա­պիս հոր՝ Գե­ղա­մի, ով նույն­պես քաջ ու ազն­վա­կան մարդ էր… Այ­նո­ւա­մե­նայ­նիվ, ու­րախ ու զգաց­ված էի իմ ան­վան ու ծագ­ման հան­դեպ ըն­թեր­ցող­նե­րի այդ­քան մեծ հե­տաքրք­րութ­յու­նից…
Սի­րե­լի՛, թանկ «Գ­րա­կան թերթ», շնոր­հա­կալ եմ այն բա­զում հու­զում­նա­լի և­ ու­րա­խութ­յան պա­հե­րի հա­մար, որ պարգ­ևել ես… Շ­նոր­հա­վոր հո­բել­յանդ, և թող եր­կար ու ան­խո­չըն­դոտ լի­նի ճա­նա­պարհդ: