Հայրենիքը մեկն է,
Բայց ամեն պոետ
Իր հայրենիքն ունի:
Ժաննա Ղոչիկյան
Ժաննա Ղոչիկյանն իր նոր բանաստեղծությունների ժողովածուն անվանել է «Անավարտ խոհեր»: Իր գրվածքներից մեկում նա իրեն անվանում է խոհագիր: Այդ խոհերը բացառապես վերջին երեք տարիներին են ծնվել՝ 2019, 2020, 2021:
Հատկապես գրքի երկու բաժինների խոհերը լիովին անանձնական են: Դրանք հավասարապես այսօր, հատկապես Հայաստանում ապրող և իրենց ազգային ինքնագիտակցությունը արթուն պահող հայ մտավորականների խոհեր են, որոնք Ժաննան, որպես գրչի մարդ, հանրային հնչեղության է արժանացրել:
Գրքի հատկապես «Երկիր իմ» և «Պատերազմ» բաժինների ասելիքը սերում է Հովհաննես Թումանյանի, Եղիշե Չարենցի, Պարույր Սևակի պոեզիայից: Սրանք մեծեր են, որոնց նկատմամբ Ժաննան պաշտամունք ունի:
Որպես հայրենասեր հայուհի՝ նրան խոր ցավ են պատճառում Հայաստան աշխարհի, առանց այն էլ շատ փոքրացած հայրենի հողի կորուստները.
Չենք պահպանում քեզ,//Ու քանի դար է//Քեզ կորցնում ենք// Անխիղճ ու անվերջ (էջ 8):
Հայտնի է Ֆրանսիայի ակադեմիան հիմնած կարդինալ Ռիշելյոյի խոսքը. «Լեզուն պետություն է»: Ժաննան հիշում է նաև Խաչատուր Աբովյանի պատգամը՝ ուղղված հայ երիտասարդներին: Այն պատվիրում էր տասը լեզու իմանալ, սակայն մայրենի լեզուն ու քրիստոնեական հավատն ամուր պահել: Բանաստեղծուհին տեսնում է այս պատգամների անտեսում.
Մայրենի լեզուն խորթ է իր բնում, էլ լեզվակ չունի,//Ոսկեղենիկ չէ ու չի գեղգեղում (էջ 10):
Ազգային ճակատագրի վատթարացման խնդիրն Աստծու հետ քննարկել է XIII դարի բանաստեղծ Ֆրիկը՝ կամենալով իմանալ, թե ինչու հայերը շարունակ կոտորվում են այլադավաններից: Նա հանգել է այն տխուր եզրակացությանը, թե մենք շատ թերացել ենք ներքին հարցերում, և գուցե դրա համար էլ Աստված պատժում է: Ղոչիկյանը նման հարցադրումներ ունի՝ այն էլ տարբեր բանաստեղծություններում: Սակայն իրատեսորեն սթափեցնում է իր ազգին.
Խաչը չուրացանք,//Բայց խաչի տեղակ//Զենքերի՛ն պաշտենք,//Զենքերի մեջ է//Մեր զորությունը՝//Այսօր և ընդմիշտ (էջ 13):
Խորապես ապրված բանաստեղծություն է «Արևմտյան Հայաստանում» խորագիր ունեցողը:
Բանաստեղծուհին այցելել է Մեծ Հայքի այն տարածքները, որոնք այժմյան Թուրքիայում են՝ Վան, Մուշ, Էրզրում, Կարս, նաև՝ Կիլիկիա: Ով եղել է մեր պատմական հայրենիքում, ապա հիանալի գիտի, որ նրա նոր տերերը ինչը չեն ավերել, համարում են իրենցը: Նրանք հպարտորեն ասում են, թե Անին իրենք են կառուցել. այդպես այն ներկայացվում է արտասահմանյան զբոսաշրջիկներին:
Ղոչիկյանը, որը հիանալի գիտի իր ազգի պատմությունը, տխրորեն երազում է, որ ապագա հայ սերունդների մեջ արթնանա Հայկի, Սասունցի Դավթի, Տիգրան Մեծի, Վարդան Մամիկոնյանի ու Նժդեհի ոգին:
Վերջին երկու դարերի հայկական խնդրի լուծումը և ողբերգական դեպքերը՝ կապված Թուրքիայի պետական քաղաքականության հետ, խիստ մտահոգում են Ղոչիկյանին: Նրան անհանգստացնում են թե՛ 1915-ի Հայոց ցեղասպանությունը և թե՛ 44-օրյա պատերազմը: «Գորշ գայլերի» ռազմատենչ հայտարարությունները դառնում են տագնապի ահազանգ:
Ի դեպ, վերջերս է լույս տեսել բազմավաստակ բանագետ Վերժինե Սվազլյանի «Ամերիկահայոց բանավոր ավանդույթը ժամանակի հոլովույթում» մեծարժեք և ստվարածավալ հատորը (904 էջ), որում կա զրույց թուրքական «գորշ գայլերի» մասին: Նրանում ասվում է, թե թուրքերը մոնղոլական ծագում ունեն և եկել են Չինաստանի կողմերից: Այդ քոչվորները մի օր գորշ գայլ են տեսնում ու իրենց ձիերի վրա նստած հետևում են նրան: Գորշ գայլը գալիս է Հայաստան, թուրքերն էլ նրա ետևից գալիս են Հայաստան: Տեսնում են՝ լավ երկիր է, մտածում են հաստատվել ու մնում են Հայաստանում: Դրանից հետո նրանց խորհրդանիշը դառնում է գորշ գայլը: Թուրքերը սկսում են ճնշել հայերին, ծանր հարկեր են դնում նրանց վրա, սպանում, այրում տները:
Ժաննա Ղոչիկյանը ցավով արձանագրում է, որ Եվրոպայի քաղաքակիրթ պետությունները ոչինչ չեն անում՝ հայերի ոչնչացման ու հայրենազրկման փաստերը լուռ դիտելով.
Ծերուկ Եվրոպան իր գերեզմանն//Իր ձեռքով է փորում,//Ցեղասպանող վայրագի առաջ//Դռներն իր բացել… (էջ 67):
Բնականաբար, բանաստեղծուհու վիշտը, այն էլ անամոք, կապված է հազարավոր հայ երիտասարդների կյանքի կորստի հետ, որոնք փեսա և ծնող չդարձան, ու նրանց վաղաժամ հեռանալն անհնար է որևէ ձևով հատուցել:
Գրքի «Ես ու ես» բաժինը մտավորական կնոջ տվայտանքներով լի է: Գուցե երազած, սակայն չգտած սեր, սոցիալական խնդիրների ամենօրյա ու շատերին բաժին հասնող բարդություններ, ինքնավերլուծման, նույնիսկ ինքնախարազանման փորձեր:
Ոչ մեկը չգիտի, թե երբ է գալու իրական կյանքին հրաժեշտ տալու պահը, և այն ինչ ձևով է գալու: Ղոչիկյանն ուզում է, վերջին պահին, կյանքից հեռանալիս բոլորի ցավերն իր հետ տանել, որ մարդիկ չապրեն ցավի պատճառած տառապանքը: Շատ գեղեցիկ է ծիրանենուն նվիրված բանաստեղծությունը: Ծիրանը, ծիրանափողը այնքան հայկական են, եզակի, ու Ժաննան երազում է ծիրանենին տեսնել միշտ ծանրաբեռ իր պտուղների տակ:
Երախտագիտության ու երախտամոռության երևույթները նույնպես հուզում են բանաստեղծուհուն: Նա ցավով արձանագրում է կյանքում հաճախ պատահող երախտամոռությունը և ոչ այնքան հաճախակի իրեն զգացնել տվող երախտագիտությունը:
«Սիրո առաջ բոլոր տարիները խոնարհ են» իրողությունը, որը կա քուչակյան հայրեններում, որը տարբեր ձևերով կրկնում են աշխարհի նշանավոր պոետները, Ղոչիկյանը ներկայացնում է իր բանաձևով.
Սերը…//Գալիս է անձայն,//Աննկատ//Եվ չի հարցնում//Անգամ տարիքդ (էջ 192):
Ղոչիկյանի գիրքն ավարտվում է «Մանրատողերն իբրև վերջաբան» բաժնով: Այս կարևոր ասելիքներ ունեցող գրքի խմբագիրը ճաշակավոր գրականագետ Արմեն Ավանեսյանն է, որը գրքի սկզբում զետեղել է իր գնահատանքի հիմնավորված խոսքը:
