­Բաբ­կեն ՍԻՄՈՆՅԱՆ / ԳՐԱԿԱՆ ԸՆՏԱՆԻՔԻ ՄԱՅՐ ԹԵՐԹԸ

«Գ­րա­կան թեր­թը» 90 տա­րե­կան է: Տա­րա­ծութ­յան ու ժա­մա­նա­կի մեջ 90 տա­րին ըն­դա­մե­նը ակն­թարթ է, սա­կայն թեր­թի ան­ցած բե­ղուն ու ար­գա­սա­վոր կեն­սագ­րութ­յան հա­մար՝ պատ­կա­ռե­լի տա­րիք: Ա­սել է թե՝ մի ամ­բողջ կյանք: Հայ գրա­կա­նութ­յան մե­ծե­րը բո­լոր ժա­մա­նակ­նե­րում սի­րով ու ջեր­մութ­յամբ են փայ­փա­յել ի­րենց սի­րե­լի թեր­թը, ո­րը ան­խախտ ու հու­սա­լի կա­մուրջ է ե­ղել գրո­ղի և­ ըն­թեր­ցո­ղի միջև: Այդ կա­մուր­ջով տա­ղան­դա­վոր տասն­յակ գրող­ներ են ան­ցել, ո­րոնց ստեղ­ծա­գոր­ծութ­յուն­նե­րը խմոր­վել ու հունց­վել են թեր­թի է­ջե­րում, ո­րոնց հա­մար թեր­թը գրա­կան վար­պե­տութ­յան իս­կա­կան դպրոց է ե­ղել: Երբ փոր­ձում ես բա­ցել ու վեր­ծա­նել ան­ցած 90 տա­րի­նե­րի գրա­կան կյան­քը, թերթն ա­վե­լի է ամ­բող­ջա­նում ու հառ­նում, ա­վե­լի զգա­լի է դառ­նում այն ջեր­մութ­յու­նը, ո­րով շրջա­պատ­ված է ե­ղել հայ գրո­ղը:
Տաս­նամ­յակ­ներ ա­ռաջ, երբ հա­րուստ ու բազ­մա­շերտ էր Հա­յաս­տա­նի գրա­կան մա­մու­լը, «Գ­րա­կան թեր­թը», այ­նո­ւա­մե­նայ­նիվ, շա­րու­նա­կում էր մնալ հա­յոց գրա­կան մտքի պաշ­տո­նա­կան միակ խոս­նա­կը: Այ­սօր, նոր աշ­խար­հա­կար­գի պայ­ման­նե­րում, երբ ա­մե­նուր դժվա­րա­ցել է հրա­տա­րակ­չա­կան գոր­ծը, շատ հրա­տա­րա­կութ­յուն­ներ, ցա­վոք, չեն դի­մա­նում նյու­թա­տեխ­նի­կա­կան հա­րա­ճուն ճգնա­ժա­մին: Հա­սա­րա­կա­կան միտքն այ­սօր նոր խոս­քի կա­րիք ու­նի, քա­նի որ ա­մե­նուր փոխ­վել է ար­ժե­հա­մա­կար­գը, զանգ­վա­ծա­յին շատ լրատ­վա­մի­ջոց­ներ, ցա­վոք, չեն անդ­րա­դառ­նում գրո­ղի խոս­քին: Եվ չնա­յած այդ ա­մե­նին, «Գ­րա­կան թեր­թը» դարձ­յալ շա­րու­նա­կում է իր ար­ժա­նա­պա­տիվ եր­թը՝ ըն­թեր­ցո­ղին տեղ հասց­նե­լով ժա­մա­նա­կա­կից գրա­կան զար­գա­ցում­նե­րը, խմո­րում­նե­րը, մտա­հո­գութ­յուն­նե­րը՝ մնա­լով հայ գրա­կան մտքի ա­նա­չառ ե­րաշ­խա­վո­րը:
Դեռ անց­յալ դա­րի 80-ա­կան­նե­րից ինձ ևս բախտ է վի­ճակ­վել խո­հերս, մտո­րում­ներս, հույ­զերս, մտա­հո­գութ­յուն­ներս հա­ղոր­դել թեր­թի ըն­թեր­ցող­նե­րին: «Գ­րա­կան թեր­թում» բազ­միցս տպագր­վել են բա­նաս­տեղ­ծութ­յուն­ներս, էս­սե­ներս, ակ­նարկ­ներս, թարգ­մա­նութ­յուն­ներս, զրույց­ներս ան­վա­նի գրող­նե­րի հետ, գրա­կա­նա­գի­տա­կան հոդ­ված­ներս, ո­րոնք ան­ցած գրա­կան ճա­նա­պար­հիս ան­հեր­քե­լի վա­վե­րագ­րերն են ու թանկ են ինձ հա­մար: Հա­ճախ, երբ խոր­հում եմ, թե որ հրա­պա­րա­կումն է ա­ռա­վել հա­րա­զատ ու սրտա­մոտ, երկմ­տան­քով պա­րուր­ված դժվա­րա­նում եմ պա­տաս­խան գտնել, ո­րով­հետև ին­չի մա­սին էլ գրել եմ, շա­ղախ­ված է ե­ղել սի­րով ու ջեր­մութ­յամբ: Եվ, սա­կայն, ու­զում եմ ա­ռանձ­նաց­նել թեր­թի՝ 2019-ի մարտ­յան հա­մար­նե­րից մե­կում տպագր­ված «­Սեր­բա­կան անձ­նա­գիր» էս­սեն, որն իր մեջ հա­մա­մարդ­կա­յին ար­ժեք­ներ է խտաց­նում, ո­րում հստակ տե­սա­նե­լի են մարդ­կա­յին հո­գու շռայ­լութ­յու­նը, լա­վա­գույն ու բա­ցա­ռիկ շեր­տե­րը, էս­սե, ո­րում մար­դը հառ­նում է իր լու­սա­վոր ու ջինջ կեր­պա­րով: Ս­տեղ­ծա­գոր­ծութ­յան հե­րո­սը իս­կա­կան նվիր­յալ է, իս­կա­կան հա­յոր­դի: Նա լուռ, ա­ռանց բարձ­րա­ձայ­նե­լու, իր կյան­քով ու գոր­ծով ընդվ­զում է քար­սիրտ աշ­խար­հի ա­նար­դա­րութ­յան դեմ՝ բա­րութ­յան և մար­դա­սի­րութ­յան սեր­մեր սփռե­լով ու դրան­ցով ջեր­մաց­նե­լով մարդ­կանց սրտե­րի ան­հա­ղորդ սա­ռույ­ցը: Դա ինձ հա­րա­զատ ստեղ­ծա­գոր­ծութ­յուն է, ո­րը գրել եմ ա­նափ նվի­րու­մով՝ դրա­նով փոր­ձե­լով ա­մո­քել խա­թար­ված ու խռո­վա­հույզ շատ մարդ­կանց հո­գի­նե­րը:
Ա­ներկ­բա պի­տի ա­սել, որ «Գ­րա­կան թեր­թը» հա­յոց գրա­կան ըն­տա­նի­քի թերևս լա­վա­գույն ձեռք­բե­րումն է, ո­րը, չնա­յած իր պատ­կա­ռե­լի տա­րի­քին, շա­րու­նա­կում է մնալ ե­րի­տա­սարդ ու ե­ռան­դուն՝ իր շուր­ջը հա­մախմ­բե­լով շնոր­հա­լի շատ գրող­նե­րի: Ն­րա դռնե­րը բաց են ազ­նիվ ու ան­շա­հախն­դիր բո­լոր գրող­նե­րի առջև, ում հա­մար թանկ են Հա­յաս­տա­նը, հա­յոց լե­զուն, հայ գրա­կան խոս­քը և կորց­րած պատ­մա­կան հայ­րե­նի­քը վե­րագտ­նե­լու ան­մեռ ե­րա­զը: Թեր­թը շա­րու­նա­կում է հա­վա­տա­րիմ մնալ վա­ղուց հաս­տատ­ված ա­վան­դույթ­նե­րին, ո­րոն­ցով գրող­նե­րի բա­զում սե­րունդ­ներ կյան­քի են կո­չել ի­րենց ազ­գան­վեր մտահ­ղա­ցում­ներն ու ստեղ­ծա­գոր­ծութ­յուն­նե­րը:
Ու­րեմն՝ բա­րի ու հա­վեր­ժա­կան երթ մեր սի­րե­լի «Գ­րա­կան թեր­թին»: