ՀՐԱՉՕ – 85

***

Բո­լոր ըն­կեր­նե­րիդ մա­սին դու միշտ քո ա­սե­լիքն ու­նեիր, քո ջերմ խոսքն ու­նեիր: Քո 75-ամ­յա­կին գրող­նե­րի տան դահ­լի­ճում ժպտա­ցինք ի­րար, ող­ջա­գուր­վե­ցինք, հասց­րե­ցիր շշու­կով մի եր­կու գո­վես­տի խոսք ա­սել հար­սիդ՝ Ար­ևի­կի մա­սին. «Եր­կու օր ինձ հա­տուկ պատ­րաս­տել է այ­սօր­վան, որ ես ա­մուր զգամ ինձ»:
Ար­ևի­կը ջա­նա­ցել էր, և դու այդ մի քա­նի ժա­մը ա­ռույգ էիր, ու­րախ:
Ե­րա­նե­լի օ­րե­րը հա­վերժ չեն լի­նում, ցա­վոք, ու դու ար­դեն հազ­վա­դեպ էիր տա­նից դուրս գա­լիս, և դր­սի աշ­խար­հի հետ քո կա­պը հե­ռա­խոսն էր: Վա՜յ, Հ­րա­չօ՛, մի օր զբաղ­ված լի­նեի ու մո­ռա­նա­յի զան­գա­հա­րե­լը, հա­ջորդ օ­րը քո «­Բա­րի լույ­սը» դի­տո­ղութ­յամբ էիր սկսում՝ «Ինձ ար­դեն հրա­ժեշտ ես տվել, հա՞»:
Թե մե­կի ծննդյան տա­րե­դար­ձը լի­ներ, պի­տի գրեիր նրա մա­սին, ձե­ռա­գի­րը պի­տի տա­նեիր խմբագ­րութ­յուն (այդ­պես էլ չու­զե­ցիր ըն­կե­րա­նալ այդ հա­մա­կար­գիչ կոչ­վա­ծի հետ), քո ջեր­մութ­յունն ու սե­րը պի­տի տա­յիր հո­բել­յա­րին: Այ­նինչ ա­վե­լի շատ դո՜ւ կա­րիք ու­նեիր այդ ջեր­մութ­յանն էլ, այդ սի­րուն էլ:
Հե­տո, իմ սի­րե­լի՛ ըն­կեր, հե­ռա­խո­սի զանգն ար­դեն քեզ չէր հաս­նում, ու ինքս ինձ հետ եմ խո­սում՝ քո մա­սին: Քո բա­ռե­րից չու­նեմ, քո ջեր­մութ­յու­նից էլ չու­նեմ, որ շռայ­լո­րեն տա­լիս էիր բո­լո­րին՝ նրանց ծննդյան օր­վա ու­րա­խութ­յա­նը, նրանց հե­ղի­նա­կած մի նոր գրքի, ան­գամ լրագ­րա­յին մի հոդ­վա­ծի ա­ռի­թով: Ո՜նց էիր գտնում այդ­քան ժա­մա­նակ ու ցան­կութ­յուն, այդ­քան ջեր­մութ­յուն ու տրա­մադ­րութ­յուն, որ ոգ­ևո­րեիր, ան­գամ խրա­տեիր: Դու այդ ի՜նչ շռայլ էիր քո կա­մե­ցո­ղութ­յամբ:
Գ­րած­նե­րիդ մեջ սե՜ր, ա­սա­ծիդ, խոս­ված­քիդ, պա՜րզ հա­յաց­քիդ մեջ՝ սե՜ր: Այն­քա՜ն տվիր ու բա­ժա­նե­ցիր, որ ինքդ մի մատ մնա­ցիր ու խեղ­ճա­ցար: Ինչ­քան լսող­ներդ պա­կա­սում էին, այն­քան խեղ­ճա­նում էիր: Շ­ռայ­լածդ՝ շատ, ստա­ցածդ՝ քիչ: Ա՛յդ էր բնույթդ, և­ այդ­պի­սին էին քո ակ­նարկ­նե­րը, քո հոդ­ված­նե­րը: Ուխ­տա­վո­րի կյան­քով ապ­րե­ցիր ու Երկ­նա­յին ճա­նա­պարհ ե­լար՝ մա­քո՜ւր, մա­քո՜ւր, ան­բի՜ծ, ան­չա՜ր ու սի­րե­լի՜, շա՜տ սի­րե­լի:
…­Դու՝ Հ­րա­չօ՛, մնա­ցիր իմ գնա­հա­տած լրագ­րո­ղը, հրա­պա­րա­կա­խո­սը, ար­ձա­կա­գի­րը… իմ սի­րե­լի ըն­կե­րը: Դու ապ­րե­ցիր ու գոր­ծե­ցիր բա­րութ­յու­նը ու­սած, այդ բա­րութ­յու­նից կտոր-կտոր բա­ժա­նե­ցիր քո ըն­կեր­նե­րին, քո ակ­նարկ­նե­րի հե­րոս­նե­րին, քո ըն­թեր­ցող­նե­րին ու դրա­նից դու ո՛չ աղ­քա­տա­ցար, ո՛չ էլ խեղ­ճա­ցար: Խեղ­ճա­ցո­ղը… քո ա­ռող­ջութ­յունն էր: Աստ­ված դա տե­սավ ու չու­զեց, որ դու շատ տանջ­վես: Եվ տա­րավ իր մոտ:
Եր­կին­քը փա­ռա­վոր­վեց, իսկ մենք աղ­քա­տա­ցանք:

Հով­հան­նես ՊԱՊԻԿՅԱՆ

***

Հ­րաչ­յա Մաթ­ևոս­յան, Ահ­նի­ձո­րից ե­կած մի պարզ ու շի­տակ տիե­զերք, ով յո­թա­նա­սու­նի­նը տա­րի մնաց իր ծննդա­վայ­րի նման պարզ ու շի­տակ, բայց և­ ի­րենց ան­տառ­նե­րի նման խորհր­դա­վոր ու կլա­նող, ի­րենց լեռ­նե­րի ու ձո­րե­րի նման բազ­մար­ձա­գանք։
Շատ հա­ճախ նա իր ժա­մա­նակ­նե­րի հա­յե­լին էր նաև, բայց ոչ ձեռ­քի հա­յե­լի, որ որ կողմ ու­զես պտտեց­նես ու որ կող­մից ու­զես նա­յես ինքդ քեզ, և­ որ տա­նից դուրս գա­լուց ա­ռաջ կամ կար­ևոր մի ի­րա­դար­ձութ­յու­նից ա­ռաջ ինքդ քեզ մի հա­յացք ձգես, ինքդ քեզ ստու­գես ու…
Նա ի­րենց Ահ­նի­ձո­րի, բարձր լեռ­նե­րի մեջ ծա­րավ հա­գեց­նող զու­լալ աղբ­յու­րի ջուրն էր ու աղբ­յու­րի ջրե հա­յե­լին, ում մոտ պի­տի ուխ­տի նման բարձ­րա­նա­յիր կամ մի­գու­ցե ան­գամ մագլ­ցեիր ու հաս­նե­լով՝ խո­նարհ­վեիր, որ տես­նեիր ինքդ քեզ, տես­նեիր խո­նարհ, քան­զի աղբ­յու­րի զու­լա­լութ­յան, քո մայր բնութ­յան առջև միայն խո­նարհ է պետք ներ­կա­յա­նալ։ Բայց նրա աղբ­յու­րը առ­վակ էր դառ­նում և վա­րա­րում ու հո­ղի պա­պա­գը հա­գեց­նող ներ­դաշ­նա­կութ­յան քրքիջ էր ար­ձա­կում։ Շա­տե­րը նաև զմայլ­վում էին, բայց շա­տե­րը՝ հե­ռա­նում, քան­զի ի­րենց պղտոր հո­գու մա­սին էր հա­ճախ առ­վա­կի քրքիջն ու ի­րենց հո­գու տիղ­մի ծաղ­րը։
Աստ­ված նրան մի շնորհ էր տվել, իր հա­րա­զատ Ահ­նի­ձո­րի փե­շին փո­թորկ­վող ան­տա­ռի մի ծա­ռից կերտ­ված գրիչ, բայց ոչ շար­քա­յին ծա­ռից, այլ շան­թար­գել կաղ­նուց… Բայց գրիչն էլ ա­ռանց թա­նաք էր տվել, քան­զի գի­տեր, որ նա միայն իր ար­յամբ էր գրե­լու, իր ազ­գի հպար­տութ­յուն դար­ձող զա­վակ­նե­րի մա­սին և­ իր երկ­րի ցա­վի ու հոգ­սե­րի մա­սին։ Եվ թե գրիչն իր սուր երբ­ևէ թա­րա­խա­բշտի­կի էլ կպավ, միայն ու միայն ազ­գի տա­կան­քի թա­րա­խաբշ­տի­կը պայ­թեց­նե­լու, ձաղ­կե­լու և­ ազգն այդ թա­րա­խա­հո­գի տա­կան­քից ա­զա­տագ­րե­լու հա­մար։ Ի ծնե հո­գե­կերտ­ված­քով աս­պետ էր, և­ այս աս­պետ չըն­կա­լող աշ­խար­հի հա­մար հա­ճախ Դոն Քի­շոտ էր ըն­կալ­վում, իր հո­գե­կերտ­ված­քին հա­մա­հունչ կա­ռուց­ված­քով, և պայ­քա­րում հա­ճախ փո­թո­րիկ­նե­րի դեմ, պայ­քա­րում էր ու ե­թե ան­գամ չէր հաղ­թում, ա­պա գո­նե սան­ձում էր այդ փո­թո­րիկ­ներն ու մեր հայ­րե­նիքն ա­զա­տագ­րում ա­վե­րում­նե­րից ու ի­րենց տղա­մարդ կար­ծող որ­ձակ­նե­րից։ Հ­րա­չօն մո­մի նման ինք­նայր­վեց՝ իր կյան­քի գնով լու­սա­վո­րե­լով մեր երկ­րում սփռվող խա­վա­րը, ու լույս սփռող վառ կե­րո­նի նման նաև հո­գու ա­ղոթք և­ ուխ­տա­տե­ղի ե­ղավ։
­Լույս էիր, Հ­րա­չօ՛ ջան, ու լույս մնա­ցիր, և լույսդ չհան­գավ, այլ տա­րած­վեց ու շա­րու­նա­կում է լու­սա­վո­րել մե­զա­նից շա­տե­րի եր­թը…

Գա­գիկ ԳԻՆՈՍՅԱՆ