Բա­կուր ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

Ի­րոք, ո՞րն եմ հա­մա­րում «Գ­րա­կան թեր­թում» իմ ա­մե­նա­հի­շար­ժան հրա­պա­րա­կու­մը: Կա­րո՞ղ եմ ա­ռանձ­նաց­նել դրան­ցից մե­կը: Կար­ծես թե իմ առջև հառ­նե­ցին ըն­թա­ցիկ տար­վա բո­լոր զա­վակ­ներ-հոդ­ված­ներս: Ջ­րա­բերդ­յան «­Կա­թո­ղի­կո­սա­սա­րի մո­ռաց­ված վան­քը» հոդ­վա­ծը ա­սես կան­չում է՝ «Ես եմ կար­ևո­րը, քա­նի որ մո­ռա­ցութ­յու­նից փրկե­ցիր մեր անց­յալ­նե­րի հի­շա­տա­կը»: Սա­կայն հայտն­վեց իմ հո­բել­յա­նի առ­թիվ հրա­պա­րակ­ված «­Ջա­մասպ և Կա­վատ Սա­սան­յան ար­քա­յից ար­քա­նե­րը» պատ­մա­վե­պի «Ար­յու­նոտ հրա­պա­րակ» հատ­վա­ծը: Տիզ­բո­նի կրա­կա­պաշտ­նե­րի Կար­միր տա­ճա­րի քուրմ Մազ­դա­կը այս­տե­ղից սկսեց իր հե­ղա­փո­խութ­յու­նը, ո­րը փաս­տո­րեն հա­մայ­նա­վա­րա­կան գա­ղա­փա­րա­խո­սութ­յան սկզբնա­վո­րումն էր: Բայց ինձ հա­մար պա­կաս կար­ևոր չէին Քա­շա­թա­ղի և Քար­վա­ճա­ռի նո­րա­հայտ ամ­րոց­նե­րի հե­տա­զո­տութ­յան արդ­յունք­նե­րը, ո­րոնց մա­սին հոդ­ված հրա­պա­րակ­վեց թեր­թում: Ա­զա­տագր­ված տա­րածք­նե­րում հայտ­նա­բեր­վել էր հայ­կա­կան 64 հի­նա­վուրց ամ­րոց: 44-օր­յա պա­տե­րազ­մի հետ­ևան­քով պատ­մա­կան Ս­յու­նի­քի և Ար­ցա­խի հու­շար­ձան­նե­րը ան­պա­տաս­խա­նա­տու թեթև ձեռ­քով նվիր­վե­ցին թշնա­մուն: Ինձ հա­մար հա­րա­զատ էր և «­Տեխ­նո­լոգ­նե­րը» պատմ­ված­քի հրա­պա­րա­կու­մը թեր­թում: Այն նաև իմ ին­ժե­նե­րա­կան գոր­ծու­նեութ­յան մի հե­ռա­վոր հուշ էր: Գու­ցե և­ ա­մե­նա­կար­ևո­րը այս հրա­պա­րա­կում­նե­րի մեջ 6-րդ դա­րի սկզբին Հո­ռե­կա­վան­քի ե­պիս­կո­պոս Քար­դոս­տի կող­մից մերձ­կասպ­յան հո­նե­րի հա­մար գրե­րի ստեղծ­ման ու այդ գրե­րով Սուրբ գրքի թարգ­մա­նութ­յան գործն էր: Ն­ման քայ­լով հա­յոց ե­կե­ղե­ցին փոր­ձում էր ա­վա­րա­ռու հո­նե­րին քա­ղա­քա­կիրթ դարձ­նել, որ­պես­զի բա­ցառ­վեն դե­պի մեր եր­կի­րը ար­շավ­նե­րը: Այդ պատ­մութ­յու­նը ման­րա­մասն նկա­րագ­րել եմ «­Վա­չա­կան Բա­րե­պաշտ թա­գա­վոր» պատ­մա­վե­պում: Ի վեր­ջո, ինձ հա­մար պա­կաս կար­ևոր չէ և պատ­մա­վե­պի հետ կապ­ված Ար­ցա­խի պետ­հա­մալ­սա­րա­նի գրա­կա­նութ­յան ամ­բիո­նի վա­րիչ, բա­նաս­տեղծ Սոկ­րատ Խան­յա­նին հաս­ցեագր­ված իմ նա­մա­կը:
Ա­նո­րո­շութ­յան մեջ էի, երբ հի­շե­ցի «Գ­րա­կան թեր­թում» հրա­պա­րակ­ված «­Միտք» վեր­նագ­րով իմ հոդ­վա­ծը: Հիմ­նա­կան թե­ման մտքի ու միտ­քը կրող­նե­րի, մար­դու ու­ղե­ղի կա­րո­ղութ­յան գնա­հատ­ման հա­մա­կարգն է, ո­րի բա­ցա­կա­յութ­յու­նը ա­վե­լի զգա­լի է այ­սօր: Մարդ­կա­յին հա­սա­րա­կութ­յու­նում այն եր­կիրն է ա­ռա­ջըն­թաց ապ­րում, որ­տեղ գնա­հատ­վում է միտ­քը, գա­ղա­փա­րը, նրա կրո­ղը, ու մար­դիկ գնա­հատ­վում են ըստ ու­ղե­ղի ու­նա­կութ­յան, հնա­րա­վո­րութ­յուն է ստեղծ­վում ճիշտ տե­ղում կի­րա­ռե­լու այն: Այս տե­սանկ­յու­նից կա­րե­լի է հաս­տա­տել, որ մարդ­կա­յին քա­ղա­քակր­թութ­յան հա­մար ա­մե­նա­թանկ բա­նը ոչ թե ըն­դեր­քի ոս­կին է, նավ­թը, հա­նա­ծո­նե­րը, այլ միտ­քը: Հենց ու­նակ մարդ­կանց միտ­քը չգնա­հա­տե­լու պատ­ճա­ռով էին Հա­յոց պե­տութ­յան վեր­ջին տա­րի­նե­րի ան­հա­ջո­ղութ­յուն­նե­րը, երկ­րի կա­ռա­վար­ման հետ կապ չու­նե­ցող պա­տա­հա­կան մարդ­կանց պե­տութ­յան ղե­կին հայտն­վե­լը: Ն­ման եր­ևույ­թը կա­րող է կոր­ծա­նել ցան­կա­ցած ժո­ղովր­դի, ցան­կա­ցած պե­տութ­յան: Այն­պես որ, հենց տվյալ երկ­րի բնակ­չութ­յու­նը պա­տաս­խա­նա­տու է երկ­րի ա­մե­նա­թանկ հարս­տութ­յան՝ մտքի ու նրա կրող­նե­րի ճիշտ գնա­հատ­ման հա­մար:
Թ­վաց, թե գտել եմ «Գ­րա­կան թեր­թում» իմ ա­մե­նա­կար­ևոր հրա­պա­րա­կու­մը, երբ հի­շե­ցի ազ­գա­յին գա­ղա­փա­րա­խո­սութ­յան մա­սին իմ հոդ­վա­ծը: Չէ՞ որ այ­սօր ա­մե­նա­կար­ևոր խնդի­րը հա­յոց պե­տա­կա­նութ­յան փրկութ­յունն է, ո­րի հա­մար ա­ռա­ջար­կում եմ՝ «­Յու­րա­քանչ­յու­րիս շա­հը հա­մընդ­հա­նուր շա­հի մեջ է»: Սա­կայն դա էլ ՄՏՔԻ արդ­յունք է…