Կա­րեն ՄԱՆՈՒՉԱՐՅԱՆ

2020-ի ող­բեր­գա­կան ի­րա­դար­ձութ­յուն­նե­րի հետ­ևանք­նե­րը դեռևս զգա­լի են, ժա­մա­նա­կա­շրջա­նը գեր­հա­գե­ցած է չսպիա­ցող վեր­քե­րով ու ա­նե­լա­նե­լիութ­յան տագ­նապ­նե­րով։ Այս­պի­սի ծանր ի­րա­վի­ճակ­նե­րը բնո­րոշ­վում են նաև վե­հի և ս­տո­րի, հե­րո­սա­կա­նութ­յան ու ստո­րա­քար­շութ­յան, անձ­նա­զո­հութ­յան ու ե­սա­կենտ­րո­նութ­յան կողք կող­քի դրսևո­րում­նե­րով, ո­րոնք ձևա­վո­րում են մի խոր, բարդ ու ան­հաս­կա­նա­լի հա­կադ­րա­միաս­նութ­յուն։ Մինչ օրս փնտրում են ու դեռ եր­կար կշա­րու­նա­կեն փնտրել մե­ղա­վոր­ներ, մե­ղադ­րում են միմ­յանց, և յու­րա­քանչ­յու­րը փոր­ձում է հրա­ժար­վել մեղ­քի իր բաժ­նից։ Իսկ «ո՞րն է լու­ծու­մը» հար­ցը մնում է օ­դում կախ­ված և ան­պա­տաս­խան։
Անց­նող տա­րին լի էր ի­րա­դար­ձութ­յուն­նե­րով, ակ­տի­վութ­յուն էր նկատ­վում նաև գրա­կան-մշա­կու­թա­յին կյան­քում, բայց բո­լոր ո­լորտ­նե­րում սա­վառ­նում էր ա­նո­րո­շութ­յան մռայլ ուր­վա­կա­նը՝ եր­բեմն ստի­պե­լով մտա­ծել՝ այս փոք­րիկ հո­ղակ­տո­րի վրա չե՞ն ի­մաս­տազրկ­վել արդ­յոք մարդ­կա­յին գոր­ծու­նեութ­յան բո­լոր տե­սակ­նե­րը, արդ­յո՞ք գի­տութ­յունն ու ար­վես­տը շա­րու­նա­կում են պահ­պա­նել ի­րենց ա­մե­նա­զոր ու­ժը։ 2021-ին լույս տե­սած գրա­կան ստեղ­ծա­գոր­ծութ­յուն­նե­րի մե­ծա­գույն մա­սում այս կամ այն կերպ ար­ծարծ­վել է 44-օր­յա պա­տե­րազ­մի թե­ման, որ պատ­մա­կան զու­գա­հեռ­նե­րի լայն դաշտ է բա­ցում, ստի­պում է հա­յացք նե­տել անց­յա­լին, դա­սեր քա­ղել սխալ­նե­րից։ Այս­տեղ չեմ ու­զում անդ­րա­դառ­նալ այդ ստեղ­ծա­գոր­ծութ­յուն­նե­րի գե­ղար­վես­տա­կան ար­ժե­քին, ո­րով­հետև դա քննե­լի է այլ հար­թա­կում։ Բայց կա­րող ենք ար­ձա­նագ­րել այն ցա­վոտ փաս­տը, որ պա­տե­րազ­մա­կան թե­ման ան­բա­ժան է հայ գրա­կա­նութ­յու­նից, և դա մեր ժո­ղովր­դի պատ­մա­կան ծանր ճա­կա­տագ­րի հետ­ևանքն է։
Տա­րին լի էր նաև մշա­կու­թա­յին գոր­ծիչ­նե­րի կո­րուստ­նե­րով։ Քա­ղա­քա­կան վազ­վ­զոց­նե­րի, ծեծ­ված ճա­ռե­րի, անձ­նա­կենտ­րոն ա­թո­ռակ­ռիվ­նե­րի այս գե­րիշ­խող մթնո­լոր­տում մշա­կու­թա­յին գոր­ծիչ­նե­րից յու­րա­քանչ­յու­րը մի օա­զիս է, և ն­րանց հե­ռա­ցումն ան­դառ­նա­լի և­ ան­փա­րա­տե­լի կո­րուստ է հատ­կա­պես այս դժվար ժա­մա­նակ­նե­րում։ Կա­րե­լի էր ա­ռան­ձին-ա­ռան­ձին անդ­րա­դառ­նալ նրան­ցից յու­րա­քանչ­յու­րին և խո­նարհ­վել նրանց հի­շա­տա­կի ա­ռաջ, բայց խոսքս ու­զում եմ կենտ­րո­նաց­նել հատ­կա­պես հայ տա­ղան­դա­վոր ար­ձա­կա­գիր, հա­սա­րա­կա­կան-քա­ղա­քա­կան գոր­ծիչ Վա­նո Սի­րա­դեղ­յա­նի վրա։ Մարդ, ո­րի ան­ձի շուրջ մինչ օրս կան հա­կա­սա­կան կար­ծիք­ներ, մարդ, որ յու­րօ­րի­նակ ներ­դաշ­նութ­յամբ իր մեջ հա­մա­տե­ղել է նուրբ և զ­գաց­մուն­քա­յին գե­ղա­գե­տին և ս­թափ բա­նա­կա­նութ­յան կրո­ղին, մարդ, ո­րի կո­րուս­տը կստի­պի վե­րըն­թեր­ցել և նո­րո­վի արժ­ևո­րել նրա գրա­կա­նութ­յունն ու հրա­պա­րա­կա­խո­սա­կան ժա­ռան­գութ­յու­նը։ Վա­նոն չա­փից դուրս խոր­քա­յին էր ազ­գի լայն զանգ­ված­նե­րի կող­մից ըն­կա­լե­լի և­ ըն­դու­նե­լի լի­նե­լու հա­մար։ Հի­րա­վի, մեծ է կո­րուս­տը, բայց մնա­ցել է նրա գրա­կան ժա­ռան­գութ­յու­նը, որ այս ծանր ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նում կա­րող է դառ­նալ ճշմա­րիտ հայ­րե­նա­սի­րութ­յան և ճգ­նա­ժա­մը հաղ­թա­հա­րե­լու ամ­փոփ բա­նաձև։