Պետ­րոս ԴԵՄԻՐՃՅԱՆ / Նոր տար­վա ԵՎ Սուրբ Ծննդ­յան խոր­հուր­դը

Եվս մի քա­նի օր, և Նոր տա­րին կմտնի բո­լո­րիս տնե­րը… Ար­դեն ո՛ր­հա­զա­րե­րորդ ան­գամ: Ինչ­պես միշտ, կգա հույս ու սեր սփռե­լու, հա­վատ ու ջեր­մութ­յուն սեր­մա­նե­լու մեր սրտե­րում ու հո­գի­նե­րում: Կ­գա մեկ ան­գամ ևս հի­շեց­նե­լու մար­դուն նրա երկ­րա­վոր գո­յութ­յան ան­ցո­ղի­կութ­յունն ու, միա­ժա­մա­նակ, խոր­հուրդ խո­րի­նը: Քան­զի ի սկզբա­նե հա­յոց Ա­մա­նո­րը՝ Նա­վա­սար­դը, մեռ­նող ու հառ­նող արև-աստ­վա­ծութ­յան՝ Ա­րա­յի տոնն է ե­ղել, ո­րը նշվում էր գար­նա­նա­յին գի­շե­րա­հա­վա­սա­րի օ­րը՝ մար­տի 21-ին: Եվ այդ օ­րը բա­րի էր ու զվար­թուն, զար­թոն­քով ու կեն­սա­վե­տութ­յամբ հղի, և կոչ­վում էր Ա­րեգ: Հե­թա­նոս հա­յե­րը մե­ղե­դի­նե­րի ու ծի­սա­կան եր­գե­րի ու­ղեկ­ցութ­յամբ զո­հա­բե­րութ­յուն­ներ էին կա­տա­րում մեհ­յան­նե­րում, մե­ծով ու փոք­րով, հա­րուս­տով ու աղ­քա­տով տո­նա­կան զգեստ­ներ էին հագ­նում և տրվում երգ ու պա­րի, խա­ղե­րի ու խրախ­ճանք­նե­րի ա­լի­քին, ո­րից, ցա­վոք, ոս­կե­թել պա­տա­ռիկ­ներ են հա­սել մեզ հին բա­նահ­յու­սութ­յան նշխար­նե­րի տես­քով.
Ո՜ տայր ինձ զծուխ ծխա­նի // Եվ զա­ռա­վոտն Նա­վա­սար­դի,
Զ­վա­զելն ե­ղանց և զ­վար­գելն եղ­ջեր­վաց.
­Մեք փող հա­րո­ւաք և թմբ­կի հար­կա­նեաք,
Որ­պես օ­րեն էր թա­գա­վո­րաց…
Չոր­րորդ դա­րի սկզբին ա­ռա­ջի­նը պե­տա­կա­նո­րեն Ք­րիս­տո­նեութ­յունն ըն­դու­նած հայ ժո­ղո­վուր­դը լցվեց նաև ճշմա­րիտ այդ լույ­սով, ըն­դու­նեց նրա զո­րութ­յու­նը, հա­վա­տաց ա­ռանց երկմ­տե­լու և հետ­ևեց ա­ռանց տա­տան­վե­լու: Եվ քա­նի որ դա ին­քը՝ Լույսն էր երկ­նա­յին, ջեր­մաց­րեց նրա զա­վակ­նե­րի հո­գի­նե­րը ու դար­ձավ ոչ միայն կյան­քի գե­րա­գույն ու­ղե­նիշ, նպա­տակ և­ էութ­յուն, այլև ծնունդ տվեց մի զար­մա­նահ­րաշ Գե­ղեց­կութ­յան, որ կոչ­վում է Ք­րիս­տո­նեա­կան մշա­կույթ և­ որն ա­հա ար­դեն եր­կու հա­զա­րամ­յակ սնում է բո­լոր հա­վա­տա­ցե­լոց սիր­տը, միտքն ու հո­գին՝ Բա­րութ­յան, Ազնվութ­յան, Ար­դա­րութ­յան ու Ճշմար­տութ­յան ի­դեալ­նե­րով: Սկ­սած հին­գե­րորդ դա­րից՝ Մես­րոպ Մաշ­տո­ցի ու Սա­հակ Պարթ­ևի շա­րա­կան­նե­րից, հայ գրա­կա­նութ­յունն ու ար­վես­տը մեզ են ա­վան­դել քրիս­տո­նեութ­յան խորհր­դան­շա­կան էութ­յուն­նե­րին նվիր­ված չա­փա­ծո և­ ար­ձակ եր­կեր, ման­րան­կար­ներ, ճար­տա­րա­պե­տա­կան կո­թող­ներ, ո­րոնք այլևս ան­բա­ժա­նե­լի են հայ մար­դու հոգ­ևոր կեր­պա­րից, հայկ­յան հե­թա­նո­սա­կան շրջա­նի ազ­գա­յին ինք­նա­տիպ գծե­րին հա­վել­վե­լով, դար­ձել են նրա ինք­նութ­յան անտ­րո­հե­լի գու­մա­րե­լի­նե­րը: Այդ պատ­ճա­ռով էլ այ­սօր միան­գա­մայն զո­րա­վոր է Ք­րիս­տո­սի Ծննդյան խոր­հուր­դը, և­ ա­մեն հայ չի կա­րող ան­տար­բեր մնալ նրա հան­դեպ, քան­զի այն առ­կա է իր մարդ­կա­յին և­ ազ­գա­յին գո­յութ­յան, կեն­սագ­րութ­յան վեր­ջին եր­կու հա­զա­րամ­յակ­նե­րի ա­մեն մի եր­ևույ­թի մեջ:
Նոր տա­րին նո­րի սկիզբ է ու անց­յա­լի, կյան­քի թանձր ե­րա­կի շա­րու­նա­կութ­յուն: Մար­դը, շնոր­հա­վո­րե­լով Ա­մա­նո­րը, մշտա­պես հա­վա­տում է, որ իր ձայ­նը լսում են նաև նախն­յաց ո­գի­նե­րը: Եվ իր ու­րա­խութ­յան, զվար­ճան­քի մեջ ա­վե­լի է զգաս­տա­նում, լրջա­նում ու լցվում նախ­նի­նե­րի հա­վեր­ժա­կան խոր­հուրդ­նե­րով: Մա­նու­կը ա­վի­շով է լցվում, ե­րի­տա­սար­դը՝ ամ­րա­նում, ծե­րը՝ ի­մաստ­նա­նում: Ու բո­լո­րը միա­սին պնդաց­նում, հզո­րաց­նում են եր­կի­րը, աշ­խար­հը, տիե­զեր­քը:
Նոր տա­րին սահ­մա­նա­գիծ է հնի ու նո­րի, ե­րեկ­վա ու վաղ­վա, անց­յա­լի ու ա­պա­գա­յի միջև: Եվ ա­վան­դույթ է, որ մար­դը ու­րախ ու զվարթ անց­նի այդ սահ­մա­նա­գի­ծը, մո­ռա­նա կամ գո­նե փոր­ձի՛ մի քա­նի ժամ, մի քա­նի օր մո­ռա­ցութ­յան տալ իր կյան­քի դառ­նութ­յուն­նե­րը, օ­րախն­դիր ցա­վերն ու հոգ­սե­րը: Սա­կայն կհա­ջող­վի՞, արդ­յոք… Քան­զի Ա­մա­նո­րը նաև գթութ­յուն է ու կա­րեկ­ցանք, մարդ­կա­յին ա­մե­նաազ­նիվ զգաց­մուն­քի՝ խղճմտան­քի արթ­նա­ցում: Եվ այ­սօր, երբ մեր երկ­փեղկ­ված կյան­քի օ­րե­ցօր ա­վե­լա­ցող պեր­ճան­քի ու ճո­խութ­յան ցույ­ցե­րի կող­քին դարձ­յալ ի­րենց հաս­տա­տուն տեղն են գրա­վում ցնցո­տիա­վոր մու­րաց­կան­ներն ու ան­տուն-թա­փա­ռա­կան մա­նուկ­նե­րը, երբ կուշ­տե­րի ու քաղ­ցած­նե­րի, հա­րուստ­նե­րի ու աղ­քատ­նե­րի հար­ևա­նութ­յու­նը, թվում է, այլևս անշր­ջե­լի ի­րո­ղութ­յուն է, մեզ, մի տե­սակ, ա­վե­լի հա­րա­զատ, ա­վե­լի մոտ ու հաս­կա­նա­լի են դառ­նում մեր դա­սա­կան գրա­կա­նութ­յու­նը, մեր մե­ծե­րի հոգևոր խոր­հուրդ­նե­րը: Այդ ի­մաս­տով այ­սօր ա­ռա­վել քան ար­դիա­կան է հնչում, օ­րի­նակ, Ա­վե­տիք Ի­սա­հակ­յա­նի «­Նոր տար­վա դի­մա­վո­րու­մը Փա­րի­զում» պատմ­ված­քի ներ­քին ի­մաս­տը: Լույ­սե­րով ո­ղող­ված ռես­տո­րա­նի դռնից, չգի­տես ինչ հնար­քով, ներս սո­ղոս­կած ցնցո­տիա­վոր «խեղճ ե­րե­խա­նե­րից» մե­կին սպա­սա­վո­րի բռունց­քի հար­վա­ծից հե­տո, ռես­տո­րա­նի շքեղ հա­տա­կին թափ­ված ման­կան ա­նա­րատ ար­յու­նը տար­բեր մեկ­նա­բա­նութ­յուն­ներ է ստա­նում ներ­կա­նե­րի կող­մից.
« – Վատ սկսվեց տա­րին,- ա­սաց ըն­կեր­նե­րիցս մե­կը:
– Դա­տարկ խոսք է ա­սածդ,- խստութ­յամբ վրա բե­րեց ու­րի­շը,- ու­րախ լի­նենք, քեֆ ա­նենք, ա­մեն տա­րի ողջ, ա­ռողջ…:
Բայց մեր բո­լո­րի տրա­մադ­րութ­յու­նը փչա­ցել էր, թեև ձգտում էինք ու­րախ ձևա­նալ:
Սա­կայն այդ գի­շեր ինչ որ ես ու­տում էի և խ­մում, ինձ այն­պես էր թվում, թե այդ խեղճ ե­րե­խա­յի ար­յունն է թափ­վել իմ բո­լոր կե­րած-խմա­ծի մեջ»,- եզ­րա­փա­կում է Վար­պե­տը:
Ի­րոք, բարդ ու ա­ռեղծ­վա­ծա­յին է Նոր տար­վա խոր­հուր­դը: Ու որ­քան էլ ան­ցան­կա­լի լի­նի, բայց ա­մեն տե­սա­կի զգաց­մունք­նե­րի, հույ­զե­րի, խո­հե­րի ու հո­գե­կան ար­ձա­գանք­նե­րի բո­վում, մա­նա­վանդ այ­սօր՝ մեր նո­րօր­յա ա­ղետ­նե­րի ու ող­բեր­գութ­յուն­նե­րի դեռևս մխա­ցող վեր­քե­րի մեջ, իր անկ­յունն ու­նի նաև վիշ­տը, տա­ռա­պան­քը, դառ­նութ­յու­նը, որ այն­քան ուժ­գին է, որ­քան զո­րեղ է այն ապ­րող Ան­հա­տի հո­գին: Ու­րեմն, ան­կաս­կած է, որ Նոր տա­րին նաև պահ է խոր­հե­լու, հաշ­վեկ­շիռ ա­նե­լու, մեկ­նե­լու մարդ­կա­յին աստ­վա­ծա­տուր էութ­յան և­ աշ­խար­հի բազ­մաբ­նույթ չա­րիք­նե­րի ա­ռեղծ­վա­ծը, հո­գու և մարմ­նի հա­վեր­ժա­կան պայ­քա­րի ի­մաս­տը… Ա­հա թե ին­չու, այ­սօր՝ տա­րե­մու­տի այս պա­հին, ան­շուշտ, մեզ հետ է նաև ան­մահ Ե. Չա­րեն­ցը՝ իր հե­րո­սա­կան ու ող­բեր­գա­կան, բայց միշտ մեծ ու ի­մաս­տուն, կե­նա­րար հան­ճա­րի նաև ա՛յս խո­հով.
…Ես նոր Տա­րի եմ մտնում,- բայց նոր ի՞նչ բա­նի
Ձգ­տում է սիրտն իմ տրտում…