Ոտ­նա­հետ­քեր ծո­վա­փին Ն­վի­րում եմ ա­մուս­նուս / ­Զա­րի­ֆե ՌՈՒՅԻՆ

Ճա­նաչ­ված ար­ձա­կա­գիր, գրա­կա­նա­գետ Զա­րի­ֆե Ռու­յի­նը գրա­կան սյու­ժե դարձ­նե­լով ի­րան­ցի հոգ­ևոր և­ այլ ո­լորտ­նե­րի մե­ծա­մե­ծե­րի կեն­սա­գրութ­յու­նը, յու­րո­վի ներ­կա­յաց­նում է որ­պես գե­ղար­վես­տա­կան գործ: Այս թե­մա­յով նա գրել է նաև գրա­կա­նա­գի­տա­կան հոդ­ված­ներ: Ռու­յի­նը հրա­տա­րա­կել է շուրջ պատմ­վածք­նե­րի 10 ժո­ղո­վա­ծու և վե­պեր մե­ծա­հա­սակ­նե­րի ու պա­տա­նի­նե­րի հա­մար: Ա­ռա­վել հայտ­նի ստեղ­ծա­գոր­ծութ­յուն­նե­րից են` «­Նա­նի Ռա­նան», «Կ­տավ­նե­րը խո­սում են», «Ճնճղուկ վեր­ջա­կետ, ճնճղուկ նոր տո­ղից», «­Միայն պա­տու­հան­նե­րը գի­տեն»:
Կանգ­նում եմ հա­յե­լու ա­ռաջ ու նա­յում ինձ: Ար­ցուն­քի կա­թիլ­նե­րը մշու­շում են պատ­կերս: Ծո­վի ձայ­նը խախ­տում է սեն­յա­կի դա­ռը լռութ­յու­նը: Ար­ցունք­ներս հո­սում են ու պղտո­րում հա­յե­լում ար­տա­ցոլ­ված պատ­կեր­նե­րը: Ար­ցունք­ներս հո­սում են… Փա­րիա­յի մատ­նա­հետ­քե­րը կապ­տին էին տա­լիս Սաի­դի բա­զուկ­նե­րին: Ինձ նա­յե­լիս միան­գա­մից զայ­րույ­թով լցվե­ցի` ին­չո՞ւ չգնա­ցի: Բ­ռունց­քով հա­յե­լին ջար­դուփ­շուր ա­րե­ցի: Պատ­կերս ջարդ­վում, փշուր-փշուր է լի­նում, մատ­նե­րիս ծայ­րից ար­յու­նը կա­թիլ-կա­թիլ թափ­վում է հա­տա­կին: Ս­պի­տակ մար­մար­յա հա­տա­կի ար­յան շրջա­գիծն աստ­ճա­նա­բար մե­ծա­նում է: Ոտքս դնում եմ վրան: Փա­րիան բղա­վում է. «Կ­պայ­թի…»։
Ոտքս դնում եմ վրան ու գնում դե­պի պա­տու­հա­նը: Երբ նա­յում եմ հա­տա­կին, ար­յու­նոտ ոտ­նա­հետ­քեր եմ տես­նում: Սաի­դից հե­ռա­նում եմ: Ծո­վա­փի փա­փուկ ա­վազ­նե­րի վրա տես­նում եմ իմ ոտ­նա­հետ­քե­րը: Մի հան­դարտ ա­լիք գա­լիս, սրբում-տա­նում է ոտ­նա­հետ­քերս: Երբ շրջվում եմ, տես­նում եմ, որ իմ ու Սաի­դի միջև հետք չի մնա­ցել: Սեն­յա­կի հա­տա­կի ար­յու­նոտ ոտ­նա­հետ­քե­րը չո­րա­նում են: Ար­յու­նը լեր­դա­ցել է հա­յե­լին ջար­դող բռունց­քիս վրա: Ա­կա­մա­յից է լի­նում` բա­նա­կա­նութ­յունն ինձ վրա այլևս իշ­խա­նութ­յուն չու­նի:
Մարմ­նիս ան­դամ­ներն ինձ հետ հա­մե­րաշխ չեն: Ա­մեն մեկն իր սազն է նվա­գում: Մատ­ներս դեղ­նել ու չո­րա­ցել են այս սեն­յա­կի ծաղ­կա­մա­նի ծա­ղիկ­նե­րի նման: Ք­սան օր է, ինչ չեմ ջրել: Ք­սան օր է, ինչ զգում են ծա­րա­վի հա­մը: Ջ­րի տա­փա­շի­շը Սաի­դի մոտ է: Ա­սում եմ. «­Շատ եմ ծա­րավ»:
Տա­փա­շի­շը տա­լիս է ինձ ու հան­գիստ նստում կող­քիս: Ա­պա սկսում է ցու­ցա­մա­տով նկա­րել ծո­վա­փի փա­փուկ ա­վազ­նե­րի վրա: Արև է նկա­րում ու բաց պա­տու­հա­նով մի տուն…
Փա­կում եմ պա­տու­հա­նը: Ծո­վի ձայ­նը ներ­թա­փան­ցում է պա­տու­հա­նի ճեղ­քե­րից: Եր­կու ձեռ­քով փա­կում եմ ա­կանջ­ներս: Կար­ծես սրտիս վեր­քին աղ ցա­նած լի­նեն: Ին­չո՞ւ չգնա­ցի: Ին­չո՞ւ ոտ­քերս չօգ­նե­ցին: Ին­չո՞ւ մնա­ցի ու դի­տե­ցի: Դեմքս վառ­վում է: Հենց որ աչ­քերս փա­կում եմ, սկսում են հո­սել ար­ցուն­քի խո­շոր կա­թիլ­նե­րը: Փա­րիա­յի մատ­նա­հետ­քե­րը՝ Սաի­դի բա­զուկ­նե­րի վրա: Գեթ մի պահ ինձ հան­գիստ չեն տա­լիս: Աչ­քերս բա­ցում եմ: Ա­լի­քը գա­լիս է, իր հետ տա­նում Սաի­դի նկար­չութ­յու­նը: Նա ա­սում է. «­Դեռ չէի ա­վար­տել» և­ ա­փին նկա­րում է նոր տուն, սա­կայն ա­լի­քը չի խնա­յում ու իր հետ տա­նում է նրա նոր տու­նը:
Լա­լիս եմ: Սիրտս սեղմ­վում է: Ցա­վազր­կող եմ կուլ տա­լիս: Չի ազ­դում: Ցավս շատ մեծ է: Սաի­դը հե­ռա­խո­սով ա­սում է. «Ա­վե­լի լավ կլի­նի, որ այս ա­մուս­նութ­յու­նը տե­ղի չու­նե­նա»:
Ան­հանգս­տա­ցած հարց­նում եմ. «Ախր ին­չո՞ւ ես նման բան ա­սում»:
– Դե հի­մա շատ բան է փոխ­վել, ես նախ­կի­նը չեմ, տկար եմ, մի ոտք ու­նեմ…
Ես նրան ա­սում եմ. «­Ճիշտ է, մի ոտ­քից զրկվել ես, բայց սիրտ հո ու­նես: Հա­մոզ­ված եմ, որ սիրտս չես կոտ­րի…»:
Սիրտս չի կոտ­րում: Ծո­վի ա­լի­քը ոտ­քիս տա­կից ա­վա­զը լվա­նում-տա­նում է: Ծա­րա­վում եմ: Մի կում ջուր եմ խմում տա­փաշ­շից: Սաի­դը կող­քիս նստած է: Գ­լու­խը բարձ­րաց­նում ու Փա­րիա­յին է նա­յում, որ թեթև-թեթև վա­զում է գնդա­կի ետ­ևից: Հարց­նում եմ.
– Ն­րան ին­ձա­նից շա՞տ ես սի­րում:
– Խան­դո՞ւմ ես:
– Ո՛չ:
Նա ժպտա­լով ա­սում է.
– Փա­րիա­յի գո­յութ­յամբ իմ սե­րը քո նկատ­մամբ կրկնա­պատկ­վել է:
Նա­յում եմ նրան: Խոս­քը հա­մո­զիչ է: Ժ­պի­տով ե­րախ­տիքս եմ հայտ­նում: Անձր­ևում է: Անձր­ևի կա­թիլ­նե­րը սա­հում են պա­տու­հա­նի ա­պա­կու վրա­յով:
Դե­ղա­հաբ եմ ըն­դու­նում:
Փա­րիան գո­ռում է.
– Գն­դակս ջու­րը տա­րավ,- և վա­զում է դե­պի ծո­վը:
Բարձ­րա­նում ենք ա­վազ­նե­րի վրա­յից: Սաի­դը բղա­վում է.
– Կանգ­նի՛ր, Փա­րիա, ո՞ւր ես գնում:
Փա­րիան լա­ցե­լով վա­զում է գնդա­կի ետ­ևից:
Բա­ցա­կան­չում եմ.
– Չմտ­նես ջու­րը:
Բայց նա գնում է: Լ­սում եմ սրտիս բա­բախ­յու­նը: Ոտ­քերս թու­լա­նում, անզ­գա­յա­նում են: Չ­գի­տեմ ինչ ա­նեմ: Գ­լուխս պտտվում է: Ինձ կորց­նում եմ: Ան­գամ չեմ կա­րո­ղա­նում շարժ­վել: Ան­ճա­րակ դի­տում եմ: Սաի­դը գնում է Փա­րիա­յի ետ­ևից: Աս­տի­ճա­նա­բար եր­կուսն էլ հե­ռա­նում են: Տագ­նա­պա­հար կան­չում եմ. «­Սաի՜դ… Փա­րիա՜…»:
Ներսս հան­կար­ծա­կի ինչ-որ բան է կոտր­վում: Մե­կը ճանկ­ռում է սիրտս, հափշ­տա­կում հույսս: Վա­խը ներ­թա­փան­ցում է ներսս: Չ­լի­նի թէ ար­հես­տա­կան ոտ­քը դա­վա­ճա­նի նրան, Աստ­ված իմ…
Եվ ամ­բողջ ու­ժով գո­ռում եմ.
– Փա­րիա՜… Սաի՜դ…
Հա­յացքս հա­ռել եմ ծո­վին: Սաի­դը մի ձեռ­քով Փա­րիա­յին է գրկել, մյու­սով ջու­րը քշում է մի կողմ: Սար­սա­փա­հար ճչում եմ.
– Ա­մուս­նո՜ւս… աղջ­կա՜ս ջու­րը տա­նում է:- Այս կողմ, այն կողմ եմ նա­յում: Ար­ցուն­քոտ աչ­քե­րով ա­ղա­չում եմ,- օգ­նե­ցե՜ք… օգ­նե­ցե՜ք…
Աս­տի­ճա­նա­բար մար­դիկ են հա­վաք­վում: Ծովն եմ ցույց տա­լիս: Ն­րանց հետ­քը չի եր­ևում: Հա­յաց­քով ջու­րը տակ­նուվ­րա եմ ա­նում: Կո­կորդս ջղակծ­կու­մից սեղմ­վում ու պայ­թում է, ար­ցունք­ներս հո­սում են: Ա­նօգ­նա­կան ճչում եմ: Քա­մին բա­ցում է պա­տու­հա­նը և դիպ­չում վի­րա­վոր ձեռ­քիս: Ձեռքս այր­վում է: Սիրտս վառ­վում է: Ճանկ­ռում եմ դեմքս: Ծեր կի­նը, ում տու­նը վար­ձել էինք, ձեռ­քը դնում է ու­սիս.
– Ծո­վը նրանց չի պա­հի, իմ աղջ­կան էլ հետ տվեց:
Սա­ռած հա­յացքս հա­ռում եմ նրան.
– Ախր աչ­քիս ա­ռաջ գնա­ցին:
Ծեր կի­նը բռնում է ձեռքս.
– Իմ աղջ­կան էլ աչ­քիս ա­ռաջ տա­րավ:
Մի քա­նի դե­ղա­հաբ միան­գա­մից կուլ եմ տա­լիս: Հայրս ա­սում է.
– Ա­նօ­գուտ է, ա­րի գնանք այս­տե­ղից: Ծո­վը ցավդ մե­ծաց­նում է:
– Ե­թե գամ, ցավս ա­վե­լի շատ կմե­ծա­նա:
Նա ա­սում է.
– Նա­յիր հա­յե­լուն: Ախր այդ­պես դու ոչն­չա­նում ես:
Հա­ռա­չե­լով պա­տաս­խա­նում եմ.
– Դու գնա, ես մնում եմ:
Հո­գոց հա­նե­լով խնդրում է.
– Ես ա­ռանց քեզ չեմ գնա:
Լա­ցա­կու­մած ա­սում եմ.
– Հայ­րի՛կ, հա­վա­տա, ինձ հա­մար մնալն ա­վե­լի լավ է, դու գնա…
Գ­նում եմ ծո­վափ: Ջ­րե­րը ճանկ­ռում եմ: Բայց նա այն­քան դա­ժան է, որ ցավս դող չի պատ­ճա­ռի:
Ծեր կի­նը հոր­դո­րում է.
– Համ­բե­րութ­յուն ու­նե­ցիր:
Հան­դարտ ու լռել­յայն լա­ցում եմ: Նա ա­սում է.
– Բավ է, այդ­պի­սով դու քեզ ոչն­չաց­նում ես:
Պա­տաս­խա­նում եմ.
– Սաի­դի բա­զուկ­նե­րը տե­սար, չէ՞…
Նա լռում է: Հա­յացքս երկն­քին ուղ­ղե­լով ա­սում եմ.
– Ով Աստ­ված, օգ­նիր:
Մե­կը վա­զե­վազ մո­տե­նում է.
– Գ­տել են:
Հարց­նում եմ.
– Եր­կու­սին էլ գտե՞լ են:
– Ա­յո՛, եր­կու­սին էլ:
Ծեր կինն ա­սում է.
– Տե­սա՞ր, որ ա­սում էի՝ ծո­վը դիակ­ներ չի պա­հում:
Խե­լա­գար­ված գնում եմ ծեր կնոջ հետ: Ա­մուս­նուս ու աղջ­կաս կողք կող­քի պառ­կեց­րել են:
Ա­սում են.
– Ն­րանց բա­ժա­նել ենք միմ­յան­ցից,- և ցույց են տա­լիս Սաի­դի բա­զուկ­նե­րը: Ն­րա բա­զուկ­նե­րի վրա կապ­տին են տա­լիս հինգ փոք­րիկ մատ­նա­հետ­քեր: Ձեռքս գցում եմ մա­զե­րիս, ծեր կի­նը ձեռքս բռնում է.
– Աղ­ջի՛կս, մեղք է:
Մատ­նա­ցույց եմ ա­նում Փա­րիա­յին.
– Տես, իսկ և իսկ հրեշ­տա­կի է նման­վել:
Նա հան­դարտ լա­լիս է: Ու­շագ­նաց եմ լի­նում:
…­Սաի­դը հարց­նում է` ի՞նչ է պա­տա­հել:
– Ո­չինչ, շու­տով հայր ես դառ­նա­լու:
Ու­րա­խութ­յու­նից կորց­նում է ի­րեն: Գ­լուխս գնդա­կի պես ուռ­չում է: Փս­խում եմ: Ներսս ինչ կա-չկա, ու­զում եմ դուրս թա­փել: Ծեր կի­նը կրկին հոր­դո­րում է.
– Վերջ տուր, համ­բե­րութ­յուն ու­նե­ցիր:
Հարց­նում եմ.
– Երբ քո աղջ­կան տա­րավ, ի՞նչ ա­րե­ցիր:
Լա­ցում է: Հան­կար­ծա­կի ցա­վը գլուխ է բարձ­րաց­նում: Հա­յացքս քա­րա­նում է Սաի­դի ու Փա­րիա­յի վրա: Ձեռքս այր­վում է, սիրտս ցա­վում: Իսկ հա­յե­լին ցույց է տա­լիս իմ ջարդ­ված պատ­կե­րը: Ծո­վի, անձր­ևի ու քա­մու ձայ­նե­րը միահ­յուս­վում են: Փս­խում եմ: Բե­րա­նիցս գնդա­կի գույ­նի ար­յուն է դուրս հո­սում: Շրջ­վում, ետ եմ նա­յում: Տա­նից մինչև ծո­վափ, փա­փուկ ա­վա­զի վրա ին­ձա­նից մնա­ցել էին իմ ոտ­նա­հետ­քե­րը:

Պարսկերենից թարգմանությունը՝
Էմմա ԲԵԳԻՋԱՆՅԱՆԻ