Մի արտօներ
Որ նոր ցաւեր ունենանք
Մեզի շատ մօտ
կը բնակի մահը
Պատնէշ եղիր
Մեր եւ մահուան միջեւ…
Ապրող մարդոց մէջ չգտանք, ոչ ալ նահատակուածներուն աճիւններուն մէջ։ Գերիներուն մէջ եթէ ըլլար, գոնէ աղօտ յոյս մը կ՚ունենայինք…
Շիրիմներուն մէջ անունդ չկայ զինուոր։
Ո՞ւր ես։ Կը փնտռենք քեզ, օր ու գիշեր, յոյսի ծուէն մը միայն շալկած մեզի հետ։ Անունդ մեր ճակատներուն կապած, կը հարցնենք քարէ քար, կը հարցնենք ծառերուն, թռչուններուն, ամէն անցորդի… միթէ առանց հետք մը ձգելու անյետացար.. միայն մարմին չես դուն, ո՞ւր տարին հոգիդ, ձայն տուր։
Անդունդները կամրջեցիր մատղաշ մարմինովդ. բոլոր կամուրջներուն վրայէն անցանք, իսկ դուն ո՞ւր ես…
Ոսկորներդ ամենակարող զօրութեամբ գոյացան, մօրդ սրտին մօտ. սկզբնաղբիւրդ՝ ծնողներդ, ստեղծիչին հետ, քեզ կերտեցին։ Արմատներդ, ծիներդ պահուած են ծնողներուդ եւ հեռաւոր մշուշապատ լեռներուն մէջ։ Երբեք չես կրնար կորսուիլ…
Պահպանուած է, ոչ միայն հետքդ, պահպանուած ես՝ դուն, քու ամբողջութեամբդ փորագրուած՝ քու ստեղծիչիդ ափին մէջ, ան պահած է քեզ, իր բիբերուն մէջ եւ մտածումներուն կիզակէտին վրայ…
Դիմեցինք Անոր, այդ պատճառով մեր յոյսը չենք կորսնցուցած… Չենք վհատիր…
Ամուր մնա՛, սարի պէս, սիրոյ պէս. սէրը՝ մօր սէրը մահուընէ աւելի զօրաւոր է։ Ովկիանոսներուն ջուրերն անգամ չեն կրնար մարել անոր ահաւոր կրակը։ Կարօտդ եւ սէրդ, ուժ կուտան սպասելու քեզի, համբերելու եւ հեռուն տեսնելու համար։
Արդարութիւնը ցօղի պէս կը հասնի, ուժ կու տայ…
Յաւերժութեան բիբերուն մէջ, ալ տարածութիւնները կոծով չեն լեցուիր, հապա սիրով, աղերսանքով եւ պատասխան կարեկցանքով։
Մայրերու եւ հարազատներու հեծութիւնն ու ողբը բաւարար է…
Լսէ՛… գտի՛ր իր սիրելիներէն անտես մնացած կորսուած զինուորը, բայց ոչ՝ անհետք…
Դուն բազմած լեռներուն մէջ վեհ, բնաւ հեռու չես մեր տառապանքէն՝ Տէր…
Ողորմիր հայրաբար, լսէ ճիչը արդար… հազար ձայներուն մէջ յստակ՝ ճիչը տանջալի։
Ձայնդ, պատասխանդ աննենգ, հարազատ, կը զատորոշուի ձայներուն մէջէն բոլոր։
Արեւուն տակ, ոչ ոք ունինք քեզմէ զատ. պաշարուած ենք թշնամիներով, նենգ մարդոցմով…
Աղերսն այս, ահեղ դատաւոր, գուցէ աննշան, բայց մեզի համար՝ կեանքի չափ կարեւոր, ընդունէ սիրով։
Չես մերժեր դուն բնաւ, չես անտեսեր…։ Մայրերու սրտերուն մէջ, արիւնով ծլած կակաչներ կան։ Սարերը ինկած կոկոններ կան արմատախիլ, ճմլուած, նորոգէ զանոնք։ Մեր նուիրաբերած սրտի կտորները հայրենի հողի պաշտպանութեան՝ անտես մի ըներ։ Մայրերու տառապանքը, ցաւն է ազգին, տառապանքը բոլորիս՝ դառնացած, խոցոտած արժանապատութեամբ։
Յոյսի կանթեղներ դեռ կը պլպլան։ Մայրեր չեն չարացած քեզի դէմ, մայրերը չեն կրնար չարանալ։ Նուիրական տեսիլքն է անոնց՝ հայրենի փրկութիւնը մեր։
Մայրեր օդի իւրաքանչիւր ներշնչումի հետ, ցաւ կը ներծծեն։
Զինուորէն մատղաշ, ոչ մէկ հնչիւն, ոչ մէկ լուր… Վեց երկար ու ձիգ ամիսներ անցան վեց դարերու պէս։ Պատուհաններէն՝ տխուր քաղաքն է երեւացողը, ցաւած աչքի պէս. սպասող հայեացքներ, աղօթքի մրմունջ, օրէ օր հալող, շշուկի վերածուող…
Տուներուն բաց դարպասները հաւատքով, վերադարձի յոյսով կը սպասեն։ Կը սպասեն տուները սրտերուն մէջ աղօթքի կայծ, նոյնիսկ եթէ ժամանակի ձեռքը փակէ բոլոր դռները, եթէ նոյնիսկ ծնողներ անվերադարձ հեռանան տուներէն, իրենց ապրած աշխարհէն եւ այս կեանքէն, աներեւոյթ դառնան, միեւնոյնն է, կը սպասեն անոնց վերադարձին։ Տաք շունչը արեւներուն, տիեզերք հինգ հազար՝ դեռ կը թեւածէ իրենց ապրած տուներուն շրջակայքը, փողոցներուն եւ հայրենի հողին վրայ, ամենուրեք։
Աշխարհ չեկած ժառանգներն անոնց, կը հաւաքուին օր մը, կը խուժեն անոնց ապրած փողոցները, կը պատմեն՝ սխրանքին եւ չապրուած կեանքին մասին։
Օր մը լքուած, որբացած տուներուն լոյսերը կը լուսաւորուին, ժամանակը ուրախութեան մեղեդի կը հիւսէ տերեւներու փսփսուքով, նորածիններու գեղգեղով, թռչուններու դայլայլով խօսելու անոնց հարազատներուն։
Հերոսածին մայրերու ոգին վեհ է, ազնիւ. Հայրենիքը կեանքէն ալ թանկ է անոնց համար, որ իրենց ամենաթանկը, լուսաշող անկրկնելին նուիրեցին հայրենի երկրի խաղաղութեան համար։
Հիմա փողոցները սեւ ժապաւէններով զարդարուած են. թէեւ գարուն է, ծաղիկներու փոխարէն, ծաղիկներու քանակով զոհուած մատղաշ կեանքեր են…
Հողաթումբի մը վրայ նստած սպիտակազգեստ կին մը կ՚աղօթէ իր անյայտ զինուորին համար։
Չարերը միացան, լոյսս գողնալ փորձեցին, գեղեցիկ բալես արեւանգել…
Անհետք չէ ան, հոս են բոլորը, կողք-կողքի կը ննջեն, ձայն մի՛ հանէք, մի՛ խանգարէք երազը իմ զինուորներուս, բոլորն ալ իմն են, իմ հերոսիս ընկերները հարազատ։
Հիմա երկրագունդի վրայ, ամէն բան անիմաստ կը թուի ինծի համար, կըսէ սպիտակազգեստ կինը. ես արդէն դժողքը տեսայ, իջայ այնտեղ բայց բարձրացայ…։ Դժողքը տեսած մայրերուն տանջանքէն, անոնց ցաւէն թպրտացող սրտերէն զատ, ալ ոչ մէկ բան կը հետաքրքրէ զիս։
Ամէն կողմ թափառող տխրութիւնը, թեւերուն մէջ առած է վիրաւոր քաղաքներն ու գիւղերը։ Քրքիչն ու ծիծաղը իրենց տեղերը զիջած են տխրութեան եւ հառաչանքին։ Մարդիկ աւելի կը նախընտրեն լռել, քան՝ խօսիլ։ Օրերը չար, պայթուցիկ են։ Մարդիկ կորսնցուցած են իրենց վստահութիւնը, նոյնիսկ իրար նկատմամբ։ Կասկածն է տիրողը եւ գալիքին նկատմամբ անյուսութիւնն ու վախը։ Բոլորը շփօթած են։ Ամէն անհեթեթ գաղափար, ամէն կասկած սողոսկած է սահմաններէն ներս, սահմանները վտանգուած են հիմա… Բզկտուած են երկիր ու երկինք, սատանան ազատ արձակուած է, իր հրեղեն թոյնը տակաւին կ՚արձակէ անշնչացած մարմիններուն վրայ։ Լեռներ կը շարժին, ապառաժները անդունդ կիյնան։ Ուր որ է կը խելագարին երկնային պատկերով ստեղծուած հրեշտականման փխրուն այս էակները։ Մայրերը անպաշտպան են, անօգնական… Տար քու դաշտդ, դուն կերակրէ զանոնք քու հոգիովդ, թող ծլարձակին գեղեցիկն ու բարին։ Ժայռոտ, ցաւէն քարացած մեր երկրին, անձրեւի պէս վերէն թափուող խաղաղութիւն հարկաւոր է…
Վերադարձուր կորսուածները, իրենց հարազատներուն։
Երկինքը երբ իր մութ վարագոյրներով ծածկեց երկիրը, երկնային բոլոր լոյսերը անջատուեցան. մայրեր շարունակեցին փնտռել այն բանալին, որուն հետ կրնային բանալ երնային օթեւաններուն դռները. օթեւաններ, որ պատեր չունենան, անջատման կամ սահմանափակման։
Եւ աթոռին վրայ բազմողը սկսաւ ամպերուն վրայ յանցանքները գրել ու ջնջել։ Անձրեւի թացութեան պէս անոնց կպչունութիւնը վերածուեցաւ ցօղի։
Մետաքսեայ խոտ, կանաչ եւ ծաղիկ բուսցուց բնութիւնը որ իր թարմութեամբ եւ մաքրութեամբ հանգստացուց սրտերը…
Արցախ հողդ որոգուած մնաց հերոսներու արեամբ սուրբ։ Կրկին կը վերադառնաս մեզի, որովհետեւ հպարտ ճակտիդ վրայ քաջերու անուններն են. ամէն քարի վրայ արեան շիթեր, ամէն անկիւն՝ տառերը մեր սրբազան, հերոսներու աճիւններ, նշխարներ…
Արեան կանչը տուն կը կանչէ, դէպի երկիր արեւի, երկիր հայրենի։
6 Մայիս 2021
Հալեպ
