ԱրմաԳիր LIT-FEST փա­ռա­տո­ն

Գ­ևորգ ԳԻԼԱՆՑ

Ա­յո՛, էս դժնդակ ու խառ­նակ օ­րե­րի հա­մար ու­զածս շա՜տ մեծ բան էր։
Ճա­ռա­գե­լու, ար­ևե­լու ու­նակ մարդ­կանց ու­զում էի Եր­ևան մայ­րա­քա­ղա­քից հե­ռու մի տեղ ժո­ղո­վել, որ թանձր խա­վա­րում նրանց ցրած լույ­սը միա­տեղ ճա­ռա­գի, որ կուպ­րի պես գար­շա­հոտ ու խտա­ցած խա­վա­րի հա­մա­սեռ պա­տը հա­մա­տեղ ջան­քե­րով գո­նե մի տե­ղում ճեղ­քենք։ Ով կա­րող էր՝ ե­կավ, ով ու­զում էր գալ, բայց չե­կավ՝ ափ­սո­սեց։ Ե­կան ի­րար կա­րո­տած, թա­գախ­տա­սար­սա­փը հաղ­թա­հա­րած, ի­րար կա­րո­տած գրի մար­դիկ՝ Գա­գի­կը, Կա­րի­նեն, Էդ­վար­դը, Ա­շո­տը, Գ­ևոր­գը, Գ­րի­գո­րը, Ար­մի­նեն, Ա­րուս­յա­կը, ե­րի­տա­սարդ ֆի­զի­կոս­նե­րը, նկար­չու­հին, Հռփ­սի­մեն, Էջ­միած­նի պա­տա­նի ա­սում­քող­նե­րը… Կ­նե­րեք, որ ձեր հնչեղ ազ­գա­նուն­նե­րը չեմ գրում, չեմ ու­զում ե­րախ­տի­քիս խոս­քը վե­րա­ծել չոր լրատ­վա­կան հաշ­վետ­վութ­յան։
Ա­յո՛, ու­զածս այն էր, որ իմ փոք­րիկ քա­ղա­քը, որ ժա­մա­նա­կին նույն­պես մայ­րա­քա­ղաք է ե­ղել, աշ­նան ար­ևից շիկ­նե­լով՝ հո­ժա­րա­կամ զի­ջի իր ան­վան «վ» տառն ու «Ար­մա­Գիր» ան­վամբ փա­ռա­տո­նա­տեղ դառ­նա, որ հի­շե­լով իր վաղն­ջա­կան սոս­յաց ան­տա­ռը, նոր սկզբի հա­մար սոս­յաց նոր պու­րակ հիմ­նի (ի դեպ, փա­ռա­տո­նի ա­ռա­ջին սո­սին տնկե­լուց հե­տո, այդ տա­րած­քում մոտ 50 սո­սի էլ հա­ջորդ շա­բաթ-կի­րա­կի է տնկվել), որ այ­ցե­լու­նե­րին կա­րոտ, բայց Է­րե­բու­նուց ա­վե­լի հա­րուստ Մե­ծա­մոր հնա­վայր-թան­գա­րա­նի ան­տիկ փո­շին մեր կո­շիկ­նե­րից թափ տա­լիս կի­սա­կա­տակ փաս­տենք, որ մի­գու­ցե այս ե­զա­կի թան­գա­րա­նի գո­յութ­յան հա­մար նաև Վար­պետ Հ­րանտ Մաթ­ևոս­յա­նին ու իր «­Մե­ծա­մոր»-ին ենք պար­տա­կան, ու հեր­թը մի­գու­ցե «Ար­մա­վիր» հնա­վայ­րինն է…
Ու­զածս այն էր, որ գրա­կան փոր­ձեր ա­նե­լու մա­սին ան­գամ ծնող­նե­րին ո­չինչ չա­սած ար­վես­տի դպրո­ցի պա­տա­նի սա­նը հան­դի­պու­մից ոգ­ևոր­վի և­ այդ մա­սին ա­սի հան­դիպ­ման ե­կած գրող­նե­րին։ Որ գրա­կան կյան­քը ոչ միայն քա­ղա­քի գու­նա­գեղ շատր­վա­նի պես ցայ­տի, այլև այ­գի ջրող առ­վա­կի նման քչքչա։
Ու­զածս էն էր, որ Թու­ման­յան Գ­ևոր­գի ըն­թեր­ցե­լու ժա­մա­նակ դա­սա­կան գրա­կա­նութ­յան ջա­տա­գով գրա­դա­րա­նա­վա­րու­հին դահ­լի­ճից ցու­ցադ­րա­բար հե­ռա­նա, իսկ նրա աս­մուն­քող սա­նին մրցա­նակ տա­լու ո­րո­շու­մը հենց Թու­ման­յան Գ­ևորգն ու Սա­րո­յան Գա­գի­կը կա­յաց­նեն, և­ որ հա­ջորդ օ­րը նույն գրա­դա­րա­նա­վա­րու­հին իր այդ վե­րա­բեր­մուն­քը կա­րո­ղա­նա բարձ­րա­ձայ­նել և հա­կա­ռակ կար­ծի­քի հան­դի­պե­լով՝ հնա­րա­վո­րութ­յուն ու­նե­նա բա­նա­վի­ճե­լու, քննար­կե­լու… Եվ ու­զածս այն է լի­նե­լու, որ այդ գրա­դա­րա­նը հա­մալր­վի նոր գրա­կա­նութ­յամբ, նոր ըն­թեր­ցո­ղին հա­րիր դա­սա­կան և­ ար­դի գրա­կա­նութ­յան նոր հա­տոր­նե­րով… Սա ոչ թե ակ­նարկ է, այլ ու­ղիղ խնդրանք է քա­ղա­քիս ե­րի­տա­սարդ ու պատ­վախն­դիր ղե­կա­վա­րութ­յա­նը, որ ա­մեն ինչ ա­րեց…
Ու­զածս ամ­բող­ջա­կան ստա­նա­լուն միայն էս նո­րօր­յա թա­գախ­տը խան­գա­րեց, բայց ինչ­պես Մեծն է ա­սել՝ «Էս էլ կանց­նի՝ հանց ե­րա­զում…», գի՛րդ բեր։
Գիրդ բեր, Ար­մա­վի՛ր, որ ի­րար հյու­սե­լով ստա­նանք Ար­մա­Գիր։

***

Գևորգ ԹՈՒՄԱՆՅԱՆ

Էն, ինչ որ ո­րո­շել էի մի քա­նի տա­րի ա­ռաջ կազ­մա­կեր­պել և­ անց­կաց­նել Գ­յում­րիում, գրա­կան փա­ռա­տո­նի պես մի բան, ա­վե­լի շուտ բա­նաս­տեղծ­նե­րին և ­բա­նաս­տեղ­ծութ­յա­նը առնչ­վող, նույ­նիսկ փա­ռա­տո­նի խո­րա­գիրն էի ո­րո­շել՝ «­Շո­գե­գա­լուստ», նա­խա­ձեռ­նեց և ­փայ­լուն, ա­ռա­ջին ան­գամ­վա հա­մար, կազ­մա­կեր­պեց բա­նաս­տեղծ, թարգ­մա­նիչ Գ­ևորգ ­Գի­լան­ցը։ Են­թադ­րե­լի է, որ փա­ռա­տո­նը Գ­յում­րիում չէր, այլ՝ Ար­մա­վի­րում, քան­զի ­Գի­լան­ցը բնակ­վում է Ար­մա­վի­րում։
­Թե­պետև ԱրմաԳիր LIT-FEST փա­ռա­տո­նը նա­խա­ձեռ­նել էր Գ­ևորգ ­Գի­լան­ցը, բայց այն ու­ներ նաև ա­ջա­կից­ներ։ Գլ­խա­վոր ա­ջա­կի­ցը Ար­մա­վի­րի քա­ղա­քա­պե­տա­րանն էր, ա­մե­նա­կար­ևոր ա­ջա­կի­ցը ­Գի­լան­ցի եղ­բայր Ա­տոմն էր, ով անս­պա­ռո­րեն ա­պա­հո­վել էր իր թո­րած թունդ ծի­րա­նի և ­խա­ղո­ղի օ­ղի­նե­րը, նաև իր ավ­տո­մե­քե­նա­յով տե­ղա­փո­խում էր մաս­նա­կից­նե­րիս։
Ա­ռա­ջին օ­րը, ­Գի­լան­ցին էլ հաշ­ված, չորս մաս­նա­կից­նե­րով էինք։ Ար­փի Ոս­կան­յա­նը չե­կավ, քան­զի վա­խե­նում էր  կո­րո­նա­վի­րու­սից, ­Հով­հան­նես Ազ­նա­վուր­յա­նը չե­կավ, քան­զի ար­դեն վա­րակ­վել էր, Ն­շան Ա­բաս­յա­նը չե­կավ, քան­զի նրան ոչ մի պատ­ճառ պետք չէ, այդ­պես ու­զեց, և ­վերջ, ­Վա­չա­գան ­Պա­պո­յա­նը չե­կավ, քան­զի մո­ռա­ցել էր, որ Ար­մա­վի­րում պետք է իջ­նի և հա­սել էր Գ­յում­րի, ­Համ­բար­ձում ­Համ­բար­ձում­յանն էլ չե­կավ, քան­զի տեղ­յակ էր, որ Ար­փին չի գա­լու։
­Գի­լան­ցին էլ հաշ­ված, Ա­րուս­յակ Օ­հան­յա­նը, ­Գա­գիկ ­Սա­րո­յա­նը, ես և ­մեր հրա­շա­լի գիդ Ար­զուն Գ­ևորգ­յա­նը ա­ռա­ջին օ­րը այ­ցե­լե­ցինք Ար­մա­վիր մայ­րա­քա­ղա­քի հնա­վայր, զա­ռի­թա­փի ո­լոր-մո­լոր ա­րա­հետ­նե­րով  հա­սանք միջ­նա­բերդ։
­Մի քա­նի տա­րի հե­տո այս հնա­վայրն էլ կկորց­նենք՝ ոչ մի քայլ չի նա­խա­ձեռն­վել այն փրկե­լու և պատ­մամ­շա­կու­թա­յին հու­շար­ձան դարձ­նե­լու հա­մար։
Այ­նու­հետև մեր ստեղ­ծա­գոր­ծութ­յուն­նե­րով ե­լույթ ու­նե­ցանք Ար­մա­վի­րի մշա­կույ­թի տա­նը։ ­Գի­լան­ցը բաց­ման խոս­քում նշեց, որ նմա­նա­տիպ մի­ջո­ցա­ռում­նե­րի անց­կա­ցու­մը կնպաս­տի մշա­կու­թա­յին կյան­քի աշ­խու­ժաց­մա­նը մար­զե­րում, կա­պա­հո­վի մշա­կու­թա­յին  ա­պա­կենտ­րո­նա­ցու­մը մայ­րա­քա­ղա­քից։
Երկ­րորդ օ­րը մեզ միա­ցան ­Կա­րի­նե ­Խո­դիկ­յա­նը, Ա­շոտ ­Գաբ­րիել­յա­նը, Է­դո­ւարդ ­Հա­րեն­ցը, Ար­մի­նե Ան­դան և Գ­րի­գոր Գ­րի­գոր­յա­նը։
­Մեծ ոգ­ևո­րութ­յամբ պտտվե­ցինք ­Մե­ծա­մո­րի պատ­մահ­նա­գի­տա­կան ար­գե­լոց-թան­գա­րա­նի սրահ­նե­րով և­ ան­ցած հա­զա­րամ­յակ­նե­րի ողջ ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան է­ներ­գիան մեր մեջ կու­տա­կած՝ դպրո­ցա­կան­նե­րի և­ ե­րի­տա­սարդ­նե­րի հետ հան­դի­պե­լու նպա­տա­կով՝ այ­ցե­լե­ցինք ար­վես­տի կրթօ­ջախ­ներ և ա­կումբ­ներ։
­Փա­ռա­տո­նը եզ­րա­փակ­վեց ­Նոր ­Սոս­յաց պու­րա­կի հիմ­նար­կե­քով՝ Ար­մա­վի­րի հրա­պա­րա­կա­մերձ օ­ղա­կաձև այ­գում տնկվեց նո­րաս­տեղծ փա­ռա­տո­նի ա­ռա­ջին սո­սին։