Որ­պես­զի կրկին բաց­վի ա­ռա­վո­տը / Սոնա Վան

IMG_8246­Սամ­վել ԿՈՍՅԱՆ – Սի­րե­լի՛ Սո­նա, Ձեր պոե­զիան թե՛ հայ­րե­նի­քում և թե՛ ար­տերկ­րում միշտ էլ ար­ժա­նա­ցել է բարձր գնա­հա­տան­քի, ու պա­տա­հա­կան չէ, որ այն թարգ­ման­վել է 25-ից ա­վե­լի լե­զու­նե­րով: Թե՛ գրա­քննութ­յուն­նե­րի և թե՛ թարգ­մա­նութ­յուն­նե­րի ա­ռու­մով Ձեր պոե­զիան ռե­կոր­դա­կիր է և­ ար­ժա­նի բարձ­րա­գույն մրցա­նակ­նե­րի: Վեր­ջերս Խոր­վա­թիա­յից վե­րա­դար­ձել եք ևս­ ե­րեք մի­ջազ­գա­յին մրցա­նակ­նե­րով, ո­րոն­ցից «­Ֆե­նիք­սը» տրվել է լե­հա­կան ա­կա­դե­միա­յի կող­մից՝ որ­պես իմպ­րե­սիո­նիզ­մը բա­նաս­տեղ­ծութ­յան հետ միա­վո­րե­լու լա­վա­գույն օ­րի­նակ: Որ­պես աշ­խար­հի քա­ղա­քա­ցի, ով իր մեջ կրում է նաև գու­թա­նի եր­գը, չե՞ք կար­ծում, որ Ձեր հաղ­թա­քար­տը նաև Ձեր հա­յե­ցի էութ­յունն է: Դուք որ­պես գրող և­ որ­պես ըն­թեր­ցող, ե՞րբ եք գոր­ծը կա­յա­ցած հա­մա­րում։
Սո­նա ՎԱՆ – Որ­պես գրող՝ դժվա­րա­նում եմ պա­տաս­խա­նել, բայց որ­պես ըն­թեր­ցող, ինձ գրա­վում է այն գոր­ծը, որն ան­կախ իր ե­թե­րայ­նութ­յու­նից, կա­րո­ղա­նում է կոն­տակտ ա­ռա­ջաց­նել ի­րա­կա­նութ­յան հետ։ Ու ե­թե այդ կոն­տակ­տի ա­ռա­ջաց­րած շո­կի է­լեկտ­րա­կան զգա­ցո­ղութ­յու­նը այն հո­գուս մեջ պա­հե­լու զգա­յա­կան ցան­կութ­յուն է ծնում, ես այդ գոր­ծը ինձ հա­մար կա­յա­ցած եմ հա­մա­րում։ Սա չա­փա­զանց ան­հա­տա­կան գնա­հա­տա­կան է: Բայց ին­չո՞ւ միայն ի՛մ: Ցան­կա­ցած գե­ղա­գի­տութ­յուն ըն­կա­լող մարդ արժ­ևո­րում է ար­վեստն այն դեպ­քում, երբ այն ըն­կա­լում է որ­պես ի­րա­կա­նութ­յա­նը հա­վա­սա­րա­զոր կամ գո­նե դրա հետ մրցու­նակ ա­նի­րա­կա­նութ­յուն:
Պոե­զիան, որ շնչա­ռա­կան ռիթ­մի և­ օ­դի խտութ­յան հետ կապ ու­նե­ցող ակտ է, ա­ռա­վել ֆի­զիո­լո­գիո­րեն շո­շա­փե­լի է դարձ­նում այդ լա­րու­մը, ա­ռա­ջար­կե­լով մար­դուն մահ­վան թմբի­րից հա­նող, նրա նե­րաշ­խար­հը ի մի բե­րող, ոգ­ևո­րող, նրա շնչա­ռութ­յու­նը ա­վե­լի կեն­սա­կան դարձ­նող ի­րա­կա­նութ­յուն: Սա վե­րա­կեն­դա­նաց­նող ա­րարք է, որ զգա­ցել է յու­րա­քանչ­յու­րը՝ այդ­պի­սի տո­ղի հետ շփվե­լիս: Սա նաև պոե­զիա­յի մի­ջո­ցով փրկվե­լու այն հնա­րա­վո­րութ­յուն­նե­րից է, ո­րոնց հի­ման վրա ես ազ­դա­րա­րել եմ «պոե­զիան որ­պես նոր մար­դու կրոն»։ Պոե­զիան ի զո­րու է մար­դուն փրկել նաև մահ­վան ան­կող­նու մեջ, մեկ ու­րի­շի մեջ գտնվող կյան­քը ու կեն­սախն­դութ­յու­նը պատ­կե­րաց­նե­լու մի­ջո­ցով: Այն ի զո­րու է հաղ­թա­հա­րել նաև մար­դու մյուս վա­խը՝ մե­նութ­յան վա­խը: Ճշ­մա­րիտ պոե­տը, ով ընդ­գծում է մարդ­կա­յին ցե­ղի զգա­յա­կան շա­րու­նա­կա­կա­նութ­յու­նը քա­րան­ձա­վից մինչև մեր օ­րե­րը, միա­ժա­մա­նակ և հու­սադ­րում է մար­դուն, հա­վաս­տիաց­նե­լով, որ այն, ինչ ինքն է զգում, զգում է նաև մեկ ու­րի­շը, այդ­պի­սով կա­պե­լով մարդ­կա­յին հո­գի­նե­րը, նրանց տա­լով ամ­բող­ջի հա­վա­սա­րա­զոր մաս­նի­կը լի­նե­լու տաք, փրկող զգա­ցո­ղութ­յուն։ Սա պոե­զիա­յի կար­ևո­րա­գույն աստ­վա­ծա­յին ա­ռա­քե­լութ­յուն­նե­րից է, ե­թե հա­վա­տա­լու լի­նենք, որ ար­վես­տը ա­ռա­քե­լութ­յուն ու­նի:
Ան­մե­ղութ­յունն ու հո­գու շարժ­ման թեթ­ևութ­յու­նը պահ­պա­նե­լու հա­մար ինձ­նից գի­տակց­ված ճիգ չի պա­հանջ­վում, քա­նի որ գրի­չը ձեռքս վերց­նե­լիս ես հենց այն­տեղ եմ՝ ան­մե­ղութ­յան, ման­կութ­յան ու հո­գու պա­րա­յին շարժ­ման տա­րած­քում: Այլ հո­գե­վի­ճակ­նե­րում ես եր­բեք չեմ ձգվում դե­պի գրի­չը: Ես եր­բեք չեմ ու­նե­ցել ո՛չ գրե­լու կոնկ­րետ ժա­մեր և­ ո՛չ էլ կոնկ­րետ թե­մա­ներ: Իմ ներշն­չան­քի ու իմ հու­սա­հա­տութ­յան միակ աղբ­յու­րը իմ կող­քին գտնվող մարդն է ու իմ մարդ տե­սա­կի ճա­կա­տա­գի­րը: Ես չգի­տեմ՝ կա՞ մեկ այլ թե­մա: Ես միշտ զար­մա­նում եմ, երբ ինձ հարց­նում են՝ «իսկ ի՞նչ թե­մա­նե­րով եք գրում»: Շ­վա­րում եմ, չգի­տեմ ինչ­պես պա­տաս­խա­նել: Ու­զում եմ շատ լուրջ դեմք ըն­դու­նել ու ա­սել. «­Դուք շատ դժվար ու խո­րը հարց տվե­ցիք, կա­րո՞ղ եմ չպա­տաս­խա­նել»: Բայց հա­յե­ցի ինք­նութ­յու­նը որ­պես հաղ­թա­քարտ ճա­նա­չե­լը իս­կա­պես մտա­ծե­լու տե­ղիք է տա­լիս: Դ­րա­նից հրա­ժար­վե­լը ո՛չ ար­դար է և­ ո՛չ էլ ցան­կա­լի: Ես սի­րում եմ իմ հայ­կա­կան ար­մա­տը, ինչ­պես մո՛րդ կսի­րես ա­ռանց քննարկ­ման։ Այն, ինչ քեզ տրված է ան­կախ քո ընտ­րութ­յու­նից, չպի­տի դառ­նա պար­ծե­նա­լու կամ ա­մա­չե­լու պատ­ճառ, ինչ­պես տգեղ քի­թը կամ աչ­քի սի­րուն գույ­նը: Այն պար­զա­պես բախ­տի բան է, և մար­դը ի­րա­վունք ու­նի հպար­տա­նա­լու միայն նրա­նով, ինչ ինքն է ստեղ­ծել իր սե­փա­կան ընտ­րութ­յուն­նե­րի, ճա­շա­կի և բա­րո­յա­կա­նութ­յան սահ­ման­նե­րում: Այն­քա­նով, որ­քա­նով իմ ար­յու­նը հա­յե­ցի է, իմ բա­նաս­տեղ­ծութ­յու­նը պար­զա­պես այ­լընտ­րանք չու­նի: Ես հա­յու­հի եմ, ես կին եմ, ես այս­տեղ եմ ծնվել ու այն­տեղ մե­ծա­ցել: Այս ա­մե­նի արդ­յուն­քում է ծնվում տո­ղը: Ու­զես, թե չու­զես: Ինձ հա­մար հա­վա­սա­րա­պես սի­րե­լի են իմ մեջ ապ­րող Կո­մի­տասն ու Շեքս­պի­րը, թե­պետ ե­թե այդ եր­կու­սից միայն մե­կին հնա­րա­վոր լի­ներ փրկել, կփրկեի Կո­մի­տա­սին: Գու­ցե աշ­խարհն ինձ չնե­րեր դա: Բայց թե այդ­պի­սի կրի­տի­կա­կան պա­հե­րին ո՞վ է մտա­ծում, թե ի՞նչ կա­ներ մեկ ու­րի­շը, աշ­խար­հը, Աստված…: Դա բնազ­դա­յին ա­րարք է, և մար­դը իր բո­լոր շար­ժում­նե­րի մե՛ջ է կողմ­նա­կալ: Կաս­կա­ծից դուրս է, որ ար­ևել­քի և­ արև­մուտ­քի խա­չաձ­ևու­մը միև­նույն ստեղ­ծա­գործ հո­գու տա­րած­քում հղի է բազ­մա­շեր­տութ­յամբ ու բազ­մա­ձայ­նութ­յամբ։
Ս. Կ. – Բազ­մա­ձայ­նութ­յուն կամ սիմ­ֆո­նիա։ Մեջ­բե­րեմ Բել­յավս­կու դի­տար­կումն այդ ա­ռի­թով. «…այս­տեղ ոչ միայն լեզ­վա­կան հյուս­ված­քի, այլ նաև կտա­վի, գծի, շար­ժա­նկա­րի, դրա­մա­յի, լույ­սի ու ստվե­րի տե­ղին ու ճշգրիտ կի­րա­ռու­մով է ստաց­վում վերջ­նա­կան է­ֆեկ­տը, և հենց այդ պատ­ճա­ռով էլ այն ոչ միայն ա­կուս­տիկ-ի­մա­ցա­կան է, այլև սիմ­ֆո­նիկ… գո­յա­բա­նա­կան…»: Սա՞ է արդ­յոք պատ­ճա­ռը, որ Ձեր բա­նաս­տեղ­ծութ­յուն­նե­րը թարգ­մա­նութ­յու­նից հա­վա­նա­բար շատ չեն տու­ժում, ե­թե ոչ դրանք չէին ար­ժա­նա­նա այդ­պի­սի գնա­հա­տան­քի և քն­նար­կում­նե­րի։ Ձեր կար­ծի­քով, բա­նաս­տեղ­ծը ե՞րբ կա­րող է ա­սել, որ իր տո­ղը հաղ­թա­հա­րել է ժա­մա­նա­կը։
Ս. Վ. – Ես չեմ կար­ծում, որ բա­նաս­տեղ­ծը երբ­ևէ այդ­պի­սի խնդիր է դնում, բայց մեկ ու­րի­շին ըն­թեր­ցե­լու ժա­մա­նակ հա­ճախ ես հան­դի­պում այդ­պի­սի տո­ղի, հնչյու­նի, կտա­վի, ե­րաժշ­տութ­յան։ Հատ­կա­պես ե­րաժշ­տութ­յան դեպ­քում հա­ճախ ես ինքդ քեզ ա­սում՝ օ՜, սա ի­րոք աստ­վա­ծա­յին էր։ Ա­սես ան­ձամբ ես ճա­նա­չում Աստ­ծուն ու գի­տես նրա ճա­շա­կը։ Բա­նաս­տեղ­ծութ­յու­նը ևս­ այդ­պի­սի «օ» կա­րող է ա­ռաջ բե­րել, բայց ոչ թե բա­ցա­կան­չա­կան նշա­նով, այլ դրա ու հար­ցա­կա­նի խառ­նուրդ մեկ այլ նշա­նով։ Ի դեպ ին­չո՞ւ չկա այդ­պի­սի նշան։ Երբ ըն­թեր­ցո­ղի մեջ հարց է ա­ռա­ջա­նում, թե տես­նես ո՞վ և կամ ե՞րբ է գրվել այս տո­ղը, նշա­նա­կում է տո­ղը չի հաղ­թա­հա­րել ժա­մա­նա­կը։ Ինձ հա­մար կար­ևո­րը սոսկ ըն­թեր­ցո­ղին ին­տե­լեկ­տո­ւալ, հոգ­ևոր կամ բա­րո­յա­կան ստո­րա­դա­սութ­յան մեջ չդնելն է, որ­պես­զի նա չզգա այն ճի­գով հաղ­թա­հա­րե­լու ճնշում։
Ս. Կ. – Դուք գտնում եք, որ «…լի­նել բա­նաս­տեղծ, նշա­նա­կում է ներծծ­ված լի­նել ինքդ քո մեջ՝ ա­մո­թի և պա­տաս­խա­նատ­վութ­յան միջև, քո ան­ձի և քո տե­սա­կի նկատ­մամբ…»։ Սա ճա­կա­տա­գի՞ր է, կա­խար­դա՞նք, թե՞ տիե­զեր­քի կող­մից պար­տադր­ված ուխտ: Իսկ ո՞րն է պոե­տի ե­րա­զը:
Ս. Վ. – Նշ­ված բո­լո­րը ճիշտ են: Պոե­տը Աստ­ծո թաշ­կի­նակն է, նրա ներ­կա­յա­ցու­ցի­չը Երկ­րի վրա: Ք­րիս­տո­սի հրաշք­նե­րի հիմ­քում նույն­պես բառն է ըն­կած: Աստ­ծո՝ ևս: Ա­սաց ե­ղի­ցի լույս, և լույս ե­ղավ: Պոե­տի ե­րա­զը խոս­քի այդ­պի­սի ճշգրիտ տո­նայ­նութ­յան հաս­նելն է, որ­պես­զի բա­ռը կա­րո­ղա­նա մարմ­նա­վոր­վել ի­րա­կա­նութ­յան մեջ: Ս­րան այլ կերպ ձգտել հնա­րա­վոր չէ, քան ան­վերջ մնա­լով ա­մո­թի ու պա­տաս­խա­նատ­վութ­յան միջև, ան­վերջ տեղ­յակ լի­նե­լով սե­փա­կան բա­ռա­յին ա­րար­քի հետ­ևանք­նե­րին, ան­վերջ ետ նա­յե­լով ու ինքդ քո ա­րա­ծը գնա­հա­տե­լով ոչ միայն գե­ղա­գի­տութ­յան, այլ նաև բա­րո­յա­կա­նութ­յան ու խղճի նժար­նե­րով. չլի­նի՞ հան­կարծ տողս վնա­սի ինչ-որ մե­կին: Կա­րեկ­ցան­քը ինձ հա­մար ծա­ռա­յում է որ­պես 6-րդ զ­գա­յա­րան, ո­րով ես շո­շա­փում եմ ի­րա­կա­նութ­յու­նը, մար­դուն: Այս չա­փա­նի­շը չբա­վա­րա­րող շատ գոր­ծեր աղ­բա­մա­նի մեջ են գտել ի­րենց հա­վեր­ժութ­յու­նը: Չեմ կար­ծում, որ երբ­ևէ կգտնվի մի նպա­տակ, ո­րի հա­մար ես կցան­կա­նամ ոտ­նա­հա­րել կյան­քիս ա­մե­նա­կար­ևոր սկզբուն­քը՝ չը-վնա­սել: Դի­մա­ցի­նին չխո­ցե­լու ներ­քին կուլ­տու­րան, զսպվա­ծութ­յու­նը, ա­սե­լու և չա­սե­լու, ա­նե­լու ու չա­նե­լու միջև ծնված լար­ման մի­ջո­ցով գե­ղե­ցի­կի բնա­տուր պաշ­տա­մունքն է ըն­կած իմ յու­րա­քանչ­յուր շարժ­ման հիմ­քում, այլ ոչ գե­ղեց­կաց­նե­լու կամ ցնցե­լու կիր­քը: Իմ լա­վա­տե­սութ­յան հիմ­քում նո­րից կա­րեկ­ցանքն է: Պոե­զիան մար­դու մեջ կա­րեկ­ցան­քը պահ­պա­նե­լու ա­մե­նահ­զոր գոր­ծիքն է: Ն­րան ներ­կա պա­հի մեջ պա­հե­լու և մեկ ու­րի­շի սի­րո, կա­րեկ­ցան­քի ու տա­ռա­պան­քի տա­րած­քը կի­սե­լու տա­նող աստ­վա­ծա­հա­ճո ա­մե­նա­կարճ ճա­նա­պարհն է։
Ս. Կ. -2020 թվա­կա­նը չա­րա­բաս­տիկ էր ողջ մարդ­կութ­յան հա­մար, մեր ժո­ղովր­դի հա­մար՝ ա­ռա­վել ևս. հա­մա­ճա­րա­կին ու­ղեկ­ցեց պա­տե­րազմն ու պար­տութ­յու­նը, ո­րի պատ­ճա­ռով մեր ազ­գը շա­րու­նա­կում է մնալ հա­մազ­գա­յին ընկ­ճախ­տի մեջ: Դուք այս ըն­թաց­քում նաև անձ­նա­կան կո­րուստ­ներ ու­նե­ցաք: Այդ ա­մե­նի մեջ գրել կա­րո­ղա­ցե՞լ եք: Պոե­զիան ի զո­րո՞ւ է հաղ­թա­հա­րել կորստ­յան ցա­վը, ներ­կա պա­հի մեջ մնա­լու ու միա­ժա­մա­նակ անց­յա­լի հետ զրույ­ցը շա­րու­նա­կե­լու հնա­րա­վո­րութ­յու­նը:
Ս. Վ. – Թ­վարկ­ված­նե­րից ա­մե­նադժ­վա­րը այդ հո­գե­վի­ճա­կում ներ­կա պա­հի մեջ մնալն է, երբ այն, ինչ թանկ է քեզ հա­մար՝ այլևս անց­յա­լում է: Բայց և հենց այդ­տեղ է պատ­րաստ­վում կյան­քի և­ ոչն­չութ­յան միջև գտնվող մե­տաք­սը, որ նոր է, չփոր­ձարկ­ված, հում ու ան­կան­խա­տե­սե­լի, ինչ­պես պոե­զիա­յի նյու­թը: Այս ա­մե­նի մեջ հու­սադ­րողն այն է, որ պոե­զիան նաև անց­յա­լում ե­ղա­ծը վե­րա­դարձ­նե­լու և­ այն մե­կընդ­միշտ թղթի վրա մե­խե­լու, հա­վեր­ժաց­նե­լու գոր­ծիք է: Գ­րե­լը կո­րուստ­նե­րը կող­քիդ պա­հե­լու ձև­ է: Սե­ղա­նիդ վրա է, ու­րեմն դեռ չես կորց­րել: Ես այդ զգա­ցո­ղութ­յու­նը ու­նե­նում եմ նաև ա­լի­քի հետ շփվե­լիս, սի­րե­լիիս աճ­յու­նա­մո­խի­րը օվ­կիա­նո­սին հանձ­նե­լուց հե­տո: Երբ ծո­վա­խո­տը ոտ­քիս է փա­թաթ­վում, հստա­կո­րեն զգում եմ, որ հի­մա նա ինձ այս­պես է ա­սում «մի քիչ էլ մնա… մի գնա դեռ…»: Այս­պես զգում եմ նաև Ե­ռաբ­լու­րում, երբ հա­յացքս հան­դի­պում է տղա­նե­րի աչ­քե­րի ան­փոր­ձութ­յանն ու ան­մե­ղութ­յա­նը: Հե­ռա­նում եմ, ա­փե­րիս մեջ զգա­լով նրանց մարմ­նի տրո­փող ջեր­մութ­յու­նը, ծա­նոթ ու ի­րա­կան, ինչ­պես ձեռ­քիդ մեջ գտնվող նո­րա­ծին թռչուն: Սի­րե­լիի մա­հը միշտ էլ ըն­կալ­վում է որ­պես ա­ռա­ջին, բայց ա­մեն տա­րի­քում մար­դը տար­բեր բան է քա­ղում այդ փոր­ձութ­յու­նից, ինչ­պես տար­բեր ժա­մա­նակ­նե­րում վե­րըն­թերց­ված միև­նույն գրքից: Պա­տա­նի էի, և հորս մա­հը ինձ սո­վո­րեց­րեց տես­նել մահ­վան դեմ­քը: Ե­րի­տա­սարդ էի, երբ կորց­րե­ցի եղ­բորս ու սո­վո­րե­ցի ճա­նա­չել մա­հը: Հոգ­ևոր ըն­կե­րոջս՝ Վա­հան Վար­դան­յա­նի մահ­վամբ ես հաս­կա­ցա մահ­վան ինչ լի­նե­լը: Նու­բա­րի մա­հով ես բա­ռա­ցիո­րեն ապ­րե­ցի՛ մա­հը: Մորս մահ­վամբ ես ըն­դու­նե­ցի մա­հը՝ որ­պես Աստ­ծո միակ գոր­ծող օ­րենք ու դա­տա­վ­ճիռ: Ծու­ղակ:
Պոե­տիկ եր­ևա­կա­յութ­յու­նը հնա­րա­վո­րութ­յուն է տա­լիս պար­տադ­րել զրույ­ցը՝ հետ­մա­հու։ Իմ վեր­ջին զրույ­ցը Բ­յու­րա­կա­նում էր՝ սի­րե­լիիս աճ­յու­նա­մո­խիրն, ըստ իր կտա­կի, հո­ղին հանձ­նե­լու ա­րա­րո­ղութ­յան ժա­մա­նակ, ո­րին Դուք ներ­կա էիք։ Խնդ­րե­ցի, որ ինձ նշան ու­ղար­կի։ Հի­շո՞ւմ եք այն միակ ա­ղավ­նին, որն իր գույ­նով տար­բեր­վում էր մնա­ցած բո­լո­րից, մոխ­րա­գույն-մա­նու­շա­կա­գույ­նով այն ա­ղավ­նին, որ վե­րա­դար­ձավ, նստեց գլխար­կիս վրա ու չէր հե­ռա­նում։ Դա Նու­բա­րի սի­րած գու­նա­յին հա­մադ­րութ­յունն էր, և­ ես այն ըն­դու­նե­ցի որ­պես նրա ներ­կա­յութ­յուն։ Ա­ղավ­նին ծրտեց գլխար­կիս վրա ու նո՛ր եր­կինք բարձ­րա­ցավ՝ ինձ մոտ թող­նե­լով շո­շա­փե­լի հետք։ Դե ա­սա՛։ Ինչ­պե՞ս կա­րող եմ մեր զրույ­ցը ա­վարտ­ված հա­մա­րել…
Ս. Կ. – Մեր երկ­րում հո­գե­բա­նա­կան քաոս է տի­րում։ Մ­տա­վո­րա­կանն ու գրո­ղը հա­ճախ են մե­ղադր­վում բա­վա­րար ակ­տիվ չգտնվե­լու, հոգ­ևոր ա­ռաջ­նոր­դի դեր չստանձ­նե­լու և քա­ղա­քա­ցիա­կան պարտ­քը չկա­տա­րե­լու հա­մար: Դուք հա­ճախ եք այս ըն­թաց­քում ար­ձա­գան­քել հետ­պա­տե­րազ­մա­կան ի­րա­վի­ճա­կին ու զա­վա­կա­կո­րույս մայ­րե­րին, բայց ոչ քա­ղա­քա­կան ի­րա­վի­ճա­կին: Այդ ա­ռու­մով ինչ­պի­սի՞ն եք տես­նում դեռևս հա­մա­ճա­րա­կից չա­զա­տագր­ված ու հետ­պա­տե­րազ­մա­կան Հա­յաս­տա­նը: Ձեր լա­վա­տե­սութ­յու­նը բա­վա­րա­րո՞ւմ է այս մղձա­վան­ջից դուրս գա­լու ելք տես­նե­լու հա­մար:
Ս. Վ. – Ան­կաս­կած դուրս ենք գա­լու: Բայց հարցն այս­տեղ ար­ժա­նա­պատ­վո­րեն ու որ­պես մա՛րդ դուրս գա­լու մա­սին է: Երբ հայ­հո­յում ու ա­նի­ծում են բո­լո­րը, ու ոչ ոք մյու­սին չի ցան­կա­նում լսել, մղձա­վան­ջը չի կա­րող ինք­նա­բե­րա­բար դա­դա­րել: Հար­կա­վոր է լսել ու հաս­կա­նալ միմ­յանց տե­սա­կե­տը, ու բո­լո­րո­վին էլ պար­տա­դիր չէ, որ յու­րա­քանչ­յուր քա­ղա­քա­ցի շտա­պի հայտ­նել իր դիր­քո­րո­շու­մը կամ դա­տավ­ճի­ռը: Բա­րո­յա­կա­նութ­յու­նը պա­հան­ջում է պահ­պա­նել մեր չսի­րած գործ­չի ան­մե­ղութ­յան կան­խա­վար­կա­ծը: Երբ ա­տե­լութ­յամբ խցան­վում է դա­տո­ղութ­յու­նը և ժո­ղո­վուր­դը փո­խա­կերպ­վում է ամ­բո­խի, դա­տավ­ճի­ռը որ­քան էլ միաս­նա­կան լի­նի, այն միշտ չէ, որ ար­դար է: Հի­շենք Բա­րա­բա­յին և կա­խա­ղան ա­ղա­ղա­կող ամ­բո­խին: Թույլ տանք, որ ար­դա­րա­դա­տութ­յո՛ւ­նը կա­յաց­նի իր վճիռ­նե­րը: Խոսքս այս մա­սին է: Հար­կա­վոր է միմ­յանց լսել ա­ռանց քննո­ղի դեր ստանձ­նե­լու, որ­պես վկա: Բա­նաս­տեղ­ծը իր բնույ­թով այդ­պի­սին է: Նա քար գցողն ու դա­տա­պար­տո­ղը չէ, այլ՝ վկա­յողն ու կա­րեկ­ցո­ղը: Հար­կա­վոր է ա­զատ­վել ա­տե­լութ­յան մաղ­ձից, մաքր­վել ու զբաղ­վել սե­փա­կան գոր­ծով: Բա­նաս­տեղ­ծը՝ որ­պես քա­ղա­քա­ցի, ա­զատ է իր ձայ­նը բարձ­րաց­նե­լու, ե­թե այդ ձայ­նը ուղ­ղա­կի հետ­ևանքն է նրա մեջ հա­սու­նա­ցած քա­ղա­քա­կան պրո­ցես­նե­րի, այլ ոչ իր մարդ­կա­յին նա­խընտ­րութ­յուն­նե­րի կամ այլ պատ­ճառ­նե­րի:
Ս. Կ. – Դուք Ձեր բա­նաս­տեղ­ծութ­յան մեջ հարց­նում եք, թե «…ինչ­պի­սի՞ն է ջեր­մաս­տի­ճա­նը դրախ­տի հե­ռու ար­վար­ձան­նե­րում…», ո­րը նշա­նա­կում է, որ չեք հա­վակ­նում դրա կենտ­րո­նում հայտն­վել: Ո՞րն է պատ­ճա­ռը: Մե­ղա­վո՞ր եք զգում Ձեզ, թե սա հա­մես­տութ­յուն է: Ժա­մա­նա­կի հետ չի՞ փոխ­վում Ձեր հա­վակ­նութ­յու­նը: Որ­պես հո­գե­բան, ինչ­պե՞ս կա­րող եք մի խումբ ե­րե­խա­նե­րի մեջ ա­ռանձ­նաց­նել նրան, ով ա­պա­գա բա­նաս­տեղծ է: Ի՞նչ խոր­հուրդ կցան­կա­նա­յիք տալ գրող­նե­րի ե­կող սերն­դին:
Ս. Վ. – Ես չգի­տեմ՝ լսե­լը բնա­ծի՞ն հատ­կութ­յուն է, թե՞ ձեռք­բե­րո­վի, բայց մի բան վստա­հո­րեն կա­րող եմ ա­սել, որ այդ հատ­կութ­յան պատ­ճա­ռով էր, որ ֆի­զի­կոս հայրս իմ մեջ ա­պա­գա գրող էր տես­նում: Հի­շում եմ, 4-5 տա­րե­կան էի, ու քե­ռիս նա­պաս­տակ էր տուն բե­րել: Մի խումբ ե­րե­խա­նե­րով հա­վաք­վել էինք շուր­ջը, շո­շա­փում էինք, նա­յում ու հար­ցեր տա­լիս: Ես հարց­րե­ցի. «­Պա՛պ, նա­պաս­տա­կը հի­մա ի՞նչ է լսում»: Բո­լո­րը ծի­ծա­ղե­ցին, բա­ցի հո­րիցս: Նա գտնում էր, որ ես լավ լսող եմ ու բա­ռե­րի նկատ­մամբ ի­րա­կան զգաց­մունք­ներ ու­նեմ, հետ­ևա­բար՝ գրող եմ դառ­նա­լու: Ոչ միայն ա­պա­գա գրող­նե­րին, այլ նաև ցան­կա­ցած մար­դու ես խոր­հուրդ եմ տա­լիս զար­գաց­նել այդ կա­րո­ղութ­յու­նը: Մեկ ու­րի­շին լսե­լու, հաս­կա­նա­լու ու կա­րեկ­ցե­լու շնոր­հը, ո­րը ոչ միայն պոե­զիա­յի, այլ նաև ա­վե­լի կա­տար­յալ աշ­խար­հի ե­րա­զի հիմ­նա­կան նա­խա­պայ­մանն է: Ցա­վոք, այ­սօր տեխ­նո­լո­գիա­նե­րը և դե­զին­ֆոր­մա­ցիա­յի հե­ղե­ղը դժվա­րաց­րել են լսել-հաս­կա­նա­լը և­ ա­վե­լի հեշ­տաց­րել ա­սել-թռնե­լը, ո­րը խփել-թռնե­լուց ոչն­չով չի տար­բեր­վում: Ոչ ոք պա­տաս­խա­նատ­վութ­յուն չի կրում իր բե­րա­նից դուրս ե­կած բա­ռի հա­մար, թե­պետ բո­լորն էլ գի­տեն, որ այն զեն­քի ուժ ու­նի, և­ որ բա՛ռն է Աստ­ված: Ու մենք հա­մար­վում ենք ա­ռա­ջին քրիս­տոն­յա­ներ։ «­Կող­քիդ մար­դու հետ վե­րա­բեր­վիր այն­պես, ինչ­պես քեզ կվե­րա­բեր­վես, մի՛ շտա­պիր դա­տել նրան»,- ա­սում է Գիր­քը: Իսկ մե՞նք…
Չենք ցան­կա­նում այլ կրոն, բայց տպա­վո­րութ­յունն այն­պի­սին է, որ մենք ար­դե՛ն դա­վա­նում ենք մեկ այլ Աստ­ծո, ով մեզ պատ­վի­րել է հայ­հո­յել միմ­յանց ու ա­նի­ծել ամ­բողջ ու­ժով, ա­սես մենք ոչ թե Աստ­ծո, այլ ան­տա­ռի չար պա­ռա­վի ժա­ռան­գորդ­ներն ենք: Այս մթնո­լորտն իր մեջ ծնված ցան­կա­ցած ծա­ղիկ ու սերմ սպա­նե­լու ուժ ու­նի, և չ­զար­մա­նանք, ե­թե հա­ջորդ գա­րու­նը չբաց­վի: Սա պար­զա­պես հի­վան­դա­գին է: Ժա­մա­նակն է վե­րարժ­ևո­րել մեր բո­լոր հա­մոզ­մունք­ներն ու մեկ­նա­բա­նութ­յուն­նե­րը թե՛ մար­դու, թե՛ մեր հայ տե­սա­կի և թե՛ Աստ­ծո մա­սին։
Ք­րիս­տո­նեութ­յան խնդի­րը տրանս­ֆոր­մա­ցիա ա­ռաջ բե­րելն է։ Ք­րիս­տո­սը մա­հը հա­րութ­յամբ փո­խա­կեր­պեց, ա­տե­լութ­յու­նը՝ սի­րո: Սա նշա­նա­կում է ընդ­հա­տել պատ­ճառ-հետ­ևան­քա­յին բնազ­դա­յին շղթան, ո­րը ապ­տա­կի դի­մաց ապ­տակ է են­թադ­րում, աչ­քի դի­մաց՝ աչք: Նոր Կ­տա­կա­րա­նը Աստ­ծո է­վոլ­յու­ցիոն երկ­րորդ փուլն է ազ­դա­րա­րում, երբ այլևս ա­վարտ­ված է ոչն­չից տիե­զեր­քի ա­րար­ման վայ­րե­նի գոր­ծըն­թացն ու սկիզբն է ա­րար­չա­գոր­ծութ­յան թագ ու պսա­կի՝ մարդ ա­րա­րա­ծի հոգ­ևոր է­վոլ­յու­ցիա­յի-վայ­րե­նուց մինչև աստ­վա­ծա­հա­ճո մարդ ա­րա­րած։ Մարդ-Աստ­ված։ Երկ­րորդ այ­տը մա­տու­ցե­լով՝ Ք­րիս­տոսն ընդ­հա­տում է ապ­տա­կը-ապ­տա­կի դի­մաց շղթան և ս­տի­պում, որ ա­նակն­կալ վի­ճա­կում հայտն­ված հա­կա­ռա­կոր­դի ձեռ­քը օ­դի մեջ մնա մի պահ, որ նա ցնցվի ու գնա­հա­տի ի­րա­վի­ճա­կը: Մենք բո­լորս գտնվում ենք պատ­ճառ-հետ­ևան­քա­յին, ապ­տա­կը-ապ­տա­կի դի­մաց վայ­րե­նի շղթա­յի մեջ: Ոչ թե ի՞նչ ա­նել-ու, այլ ինչ­պե՞ս դի­մա­ցի­նին իր տե­ղը ցույց տալ-ու մո­լուց­քի մեջ: Ո՞վ է ընդ­հա­տե­լու այս շղթան, սի­րե­լի՛ ժո­ղո­վուրդ: Սի­րե­լի քրիս­տոն­յա՛ ժո­ղո­վուրդ։ Ո՞վ: Իսկ դրախ­տի է­պի­կենտ­րո­նին չհա­վակ­նե­լուս պատ­ճառ­նե­րը տար­բեր են: Նախ՝ ի­հար­կե մե­ղա­վո­րի զգա­ցումս: Մենք բո­լորս միև­նույն Հոր ա­նա­ռակ որ­դի­ներն ենք: Մե­կը մի քիչ շատ, մյու­սը՝ պա­կաս: Բայց ստաց­վում է այն­պես, որ ա­մեն ան­գամ երբ գի­տութ­յու­նը հաղ­թա­նակ է տա­նում, Աստ­ված մի փոքր ա­վե­լի է հե­ռա­նում է­պի­կենտ­րո­նից, և բա­ցառ­ված չէ, որ մինչև իմ գնա­լը Տե­րը ևս­ ար­վար­ձան­նե­րում լի­նի բնակ­վե­լիս: Սա ար­դեն կլի­նի ոչ թե «հա­յի» բախտ, այլ «շան» բախտ, որն ինձ հա­ճախ է տրվել նաև իմ երկ­րա­յին կյան­քի ըն­թաց­քում: Իսկ նրա­նում, որ Աստ­ված դրա­նից չի դժգո­հե­լու, ես չեմ էլ կաս­կա­ծում: Դեռ որ­քա՜ն բան ու­նենք միմ­յանց հետ պար­զե­լու: Ա­ռա­ջին ան­գամ ժա­մադ­րութ­յան գնա­ցող աղջ­նա­կի պես սիրտս թրթռում է այդ մա­սին մտա­ծե­լիս: (Ինչ­պե՞ս թե չես հա­վա­տում: Չ­լի­նի՞ դու Աստ­ծո՛ւն էլ չես հա­վա­տում): Ու­րեմն վերջ տանք միա­սին ա­նի­ծե­լու սո­վո­րույ­թին և միա­սին ա­ղո­թենք, կոտ­րե­լով չա­րա­բաս­տիկ շղթան և գի­տակ­ցե­լով, որ ան­սահ­ման է թե­պետ Տի­րոջ ո­ղոր­մութ­յու­նը, բայց ոչ նրա համ­բե­րութ­յու­նը: Հի­շեց­նեմ նրանց, ով­քեր մո­ռա­ցել են.
– Հայր մեր, որ հեր­կինս ես…. Սուրբ ե­ղի­ցի…
– Որ­պես­զի կրկին բաց­վի ա­ռա­վո­տը-մե­կը՝ Ա­րա­րատ­յան դաշ­տա­վայ­րի այն լու­սա­պայ­ծառ ա­ռա­վոտ­նե­րից:

Գրեք մեկնաբանություն

Ձեր էլ․փոստի հասցեն չի հրապարակվելու։ Պարտադիր դաշտերը նշված են * -ով։