ԲԱՆԸ՝  ԽՂՃԻ ՄՏՈՔ ԵՎ ՀԱՆՈՒՆ ԼՈՒՅՍԻ (­Խո­հեր  Գա­գիկ Դավթ­յա­նի պոե­զիա­յի ներշն­չան­քով) / ­Դա­վիթ ՄԿՐ ՍԱՐԳՍՅԱՆ

 

Ըստ Հով­հան­նու Ա­վե­տա­րա­նի.  «Ի սկզբա­նէ էր Բանն, եւ Բանն էր առ Աս­տո­ւած, եւ Աս­տո­ւած էր Բանն»: «Ն­րա­նով էր, որ Աս­տո­ւած ստեղ­ծեց ա­մեն ինչ, ա­ռանց նրա ոչ մի բան չստեղ­ծեց: Կ­յան­քը նրա­նով սկիզբ ա­ռավ և կ­յան­քը մարդ­կանց հա­մար Լույսն է»: Այս Բան բա­ռի գոր­ծա­ծութ­յու­նը որ­քան վե­րա­ցա­կան է ընդ­հան­րա­կան, նույն­քան ո­րո­շա­կի է կոնկ­րետ մի­ջա­վայ­րում, ի զո­րու հան­դես գա­լու  գո­յա­կա­նա­կան և բա­յա­կան բազ­մի­մաս­տութ­յամբ, որն իր գրավ­չութ­յամբ չի զի­ջում բուն ի­մաս­տը պա­րու­նա­կող ար­տա­հայ­տութ­յուն­նե­րին: Այ­դու­հան­դերձ, բո­վան­դա­կա­յին այդ շռայլ ճո­խութ­յան մեջ՝ ի­մաստ, միտք, գա­ղա­փար, երգ ու տաղ, իր ու ա­ռար­կա և­ այլն, ա­ռաջ­նայ­նութ­յու­նը պատ­կա­նում է Խոս­քին, որն իր հեր­թին ու­նի տա­րա­տե­սակ ար­տա­հայտ­չաձևեր: Հենց Բան-­Խոսքն էր աշ­խար­հա­րար­ման սկիզ­բը, ո­րի զո­րութ­յամբ ձևա­վոր­վեց ԲԱ­Նա­կա­նութ­յու­նը՝ ի­մաս­տը, միտ­քը, գա­ղա­փա­րը, այ­սինքն՝  կյանքն իր ոչ միայն ֆի­զի­կա­կան, այլև հոգ­ևոր-մտա­վոր Լույ­սի, ա­սել է թե՝ գե­ղա­գի­տա­կան և մ­շա­կու­թա­յին շեր­տե­րի ամ­բող­ջութ­յան մեջ: Բան-խոս­քի ծնուն­դը աշ­խար­հա­րար­ման հոգ­ևոր-մշա­կու­թա­յին հայտ­նութ­յուն­նե­րի բազ­մա­պատ­կեր հրա­վա­ռութ­յուն է, ո­րոն­ցից ա­մե­նաազ­դե­ցի­կը չա­փա­ծո խոս­քը՝ բա­նաս­տեղ­ծութ­յունն է, ո­րի Ա­սե­լի­քը կար­ևոր­վում է գե­ղե­ցի­կը նկա­տե­լու և գ­նա­հա­տե­լու, նրբազ­գա­ցութ­յան և բարձ­րա­ճա­շակ մտա­ծո­ղութ­յան չա­փո­րո­շիչ­նե­րով, մար­դե­ղութ­յան և կա­տա­րե­լութ­յան ձգտման   կա­րո­ղութ­յուն­նե­րով: Սա Մար­դու բնույ­թին հա­րիր մշա­կու­թա­յին մի տա­րածք է, ո­րի բա­ցա­կա­յութ­յան պա­րա­գա­յում նա դա­դա­րում է լիար­ժեք կամ ընդ­հան­րա­պես Մարդ կոչ­վե­լու պատ­վից: Այդ փի­լի­սո­փա­յութ­յունն ա­ռար­կա­յա­նում է մտահ­ղա­ցու­մի և  դրա գե­ղար­վես­տա­կան ա­րար­մանն անհ­րա­ժեշտ հոգ­ևոր ու գործ­նա­կան կոփ­մամբ, ո­րի հա­մար ան­բա­վա­րար է միայն անձ­նա­կան կեն­սա­փոր­ձը, այլև ժա­մա­նակ­նե­րի և ժա­մա­նա­կա­կից­նե­րի հոգ­ևոր պատ­մութ­յան և­ ան­հա­տի նե­րաշ­խար­հի զննութ­յու­նը, նախն­յաց հա­սա­րա­կա­կան գի­տակ­ցա­կան ժա­ռան­գութ­յան ի­մա­ցութ­յու­նը, և­ էա­կան է գա­լի­քի կան­խա­տե­սումն ու պատ­կե­րա­ցու­մը՝ նրան սպաս­վող մշա­կու­թա­յին մար­տահ­րա­վեր­նե­րի տես­լա­կա­նով:
Պա­րույր Ս­ևա­կը  «Ա­վագ գրո­ղի ող­ջույ­նի խոս­քով» հրա­պա­րակ­ման մեջ («­Գա­րուն», 1970, N5) գրում է, որ «լոկ մի՛ մղու­մով է մար­դը խո­սում՝ բա՛ն ա­սե­լու նպա­տա­կով, իսկ ե­թե գրում է՝ ա­ռա­վել ևս,- ա­պա, մի քա­նի նա­խա­դա­սութ­յուն հե­տո, նկա­տում:- Գ­րա­կա­նութ­յան մեջ էլ կա՛մ այս­պես պի­տի լի­նի, կա՛մ ո­չինչ էլ չպի­տի լի­նի: Գ. Դավթ­յա­նի մեջ, ա­հա՛, ինձ դուր է գա­լիս նրա այն ձգտու­մը, որ ու­զում է բան ա­սել, և­ ա­սել այն­պես, որ բան հաս­կաց­վի»: Իսկ ի՞նչ ակն­կա­լութ­յուն ու­ներ մեծ բա­նաս­տեղ­ծը իր սկսնակ գրչակ­ցին հոր­դո­րե­լիս, թե գրի­չը ձեռդ առ­նե­լիս կար­ևոր է ա­սե­լիք Բան ու­նե­նալ և այն մա­տու­ցե­լու ե­ղա­նակ­նե­րին տի­րա­պե­տել:
Երբ ա­սե­լիքն է կար­ևոր­վում իր պա­րու­նա­կութ­յամբ և բո­վան­դա­կութ­յամբ, երբ ա­սե­լիք ու­նես, երբ աշ­խար­հըն­կալ­ման դի­տա­կետդ գյուտ է ու հայտ­նութ­յուն, ու­րեմն ա­սա խոսքդ ըն­թեր­ցո­ղին՝ ե­թե ոչ այ­սօր, ա­պա վա­ղը նա կըմբռ­նի դրա ար­ժե­քը՝ Խոս­քի ար­ժե­քը։ Ի ցույց դիր և­ ու­սու­ցա­նիր: Պոե­զիան հա­ճույք ու գե­ղեց­կութ­յուն չէ միայն, այլև խրատ ու դաս, այլև ուղ­ղոր­դում դե­պի լույսն ու կա­տար­յա­լը,  ան­հա­տի ու հան­րութ­յան ինք­նա­դաս­տիա­րակ­ման հու­շա­գիր: Ով կկար­դա և կ­հաս­կա­նա խոր­հուր­դը նրա, կապ­րի գե­ղեց­կութ­յան ո­րո­նում­նե­րի տե­սիլ­նե­րով ու պատ­րանք­նե­րով, կընդվ­զի ու կապս­տամ­բի՝ տես­նե­լով իր դա­վա­նած պոե­տա­կան եր­ևա­կա­յութ­յան  կուռ­քե­րի  և  նշա­նագ­րե­րի  ոտ­նա­հա­րում­նե­րը ի­րա­կա­նութ­յան  մեջ:  Եվ  հարց  կտա  ի­րեն,  թե  ինչ  գին  ու­նեն  հանգս­տութ­յունն  ու  ան­դոր­րը,  երբ  արթ­նա­նում  ես  տագ­նա­պով  ու  հոգ­սով,  թե քա­նի  գրոշ  ար­ժե  մար­դու կյան­քը,  երբ ա­նանձ­նա­կա­նութ­յան տարր  չի  պա­րու­նա­կում,  և­ ինչ  է  կյան­քը,  մար­դը, ապ­րե­լը,  և  ինչ  է  աշ­խար­հի  ներ­քին  բո­վան­դա­կութ­յունն  ու ի­մաս­տը:    Պոե­զիա­յի  մեջ  չկա  անց­յալ  ու  ա­պա­գա, դրանք  ներ­կա­յի  ըն­կա­լում­նե­րում  են՝  պար­փակ­ված որ­պես  միաս­նա­կան  ամ­բող­ջութ­յուն:
Իր  ծննդա­վայր  Ս­յուն­յաց  երկ­րից  է  բաց­վում  Գ. Դավթ­յան  բա­նաս­տեղ­ծի  հո­գու և  մտքի ան­հուն հա­յաց­քը և տե­սա­հո­րի­զո­նը մեծ աշ­խար­հի վրա՝ Լեռ­նա­հա­յաս­տա­նի եր­կինք մի­տող  ու  ամ­պե­րի  թանձ­րույ­թի  մեջ  խրոխտ  մխրճվող  Խուս­տուփ  լե­ռան  գա­գա­թից  մինչև Հա­լի­ձո­րի  բազ­մա­դար­յա  ան­տա­ռի  ծմակ­նե­րը,  մինչև  երկ­րի  ըն­դեր­քը  ճեղ­քող  կիր­ճե­րը, Դա­վիթ բե­կի անմ­ռունչ հայ­րե­նա­պաշ­տութ­յու­նից  մինչև  նժդեհ­յան  ուխ­տի  կա­ծան­ներ,  մինչև Տաթևի խո­րա­գետ  սյուն,  մինչև  Տիե­զե­րա­կան  սահ­մա­նադ­րութ­յու­նը  հա­մա­կար­գող  Քա­րա­հուն­ջի  աստ­ղա­գի­տութ­յան  խոր­հուր­դը…
Նա­խախ­նա­մութ­յան ինչ­պի­սի՜ բա­րե­հա­ճութ­յուն, երբ  ա­պա­գադ  կան­խո­րո­շում  և­ ինչ  որ  չա­փով  ուղ­ղոր­դում  է  ժա­մա­նա­կի մե­ծա­գույն բա­նաս­տեղծ­նե­րից մե­կը՝  նշմա­րում  է քո մեջ ստեղ­ծա­գոր­ծո­ղին և­ առ­նե­լով  իր ա­փի մեջ՝ հայ­րա­բար հու­շում է, որ քո կո­չու­մը  գրա­կա­նութ­յան մայ­րու­ղով է անց­նում, և  դու՝ հե­ռա­վոր մի շրջա­նում ապ­րող դպրո­ցա­կանդ, հնա­զան­դո­րեն հետ­ևում ես նրա խորհր­դին, ո­րով­հետև այդ­պես է կա­մե­ցել քո ճա­կա­տա­գի­րը: Դու,  որ  սի­րա­հար­ված ես նրա  տո­ղին  ու  բա­ռին,  ան­ձամբ  նրան, ով եր­ևու­թա­նում է քեզ որ­պես Աստ­վա­ծա­յին մի լույս ու տիե­զե­րա­կան էութ­յուն, ո­րին լսելն ու տես­նելն ան­գամ բա­րե­բախ­տութ­յուն է. ո՜ւր մնաց նրա հետ հա­ղոր­դակց­վե­լը, մտքեր փո­խա­նա­կելն ու հա­վա­նութ­յանն ար­ժա­նա­նա­լը, ա­ռա­վել ևս՝ բա­րե­կա­մա­նա­լը, են­թարկ­վում ես քո ներ­քին զգա­ցո­ղութ­յանն ու նրա հոր­դո­րին:
Պա­րույր Ս­ևակն է ե­ղել Գա­գիկ Դավթ­յա­նի գրա­կան կնքա­հայ­րը, նրա մուտ­քը բա­նաս­տեղ­ծա­կան հե­ռաս­տան­ներ խրա­խու­սողն ու ո­գեշն­չո­ղը:
Երբ ակն­հայտ է, որ «­Մենք  ապ­րում  ենք  մի  աշ­խար­հում,  որ­տեղ հու­ղար­կա­վո­րութ­յունն ա­վե­լի կարևոր է, քան հան­գուց­յա­լը, որ­տեղ հար­սա­նիքն ա­վե­լի կար­ևոր է, քան սե­րը, որ­տեղ ար­տա­քինն ա­վե­լի կար­ևոր է, քան խել­քը: Մենք ապ­րում ենք փա­թե­թա­վոր­ված  մշա­կույ­թի  մեջ, ո­րին  ա­տե­լի  է  բո­վան­դա­կութ­յու­նը»,- ինչ­պես  Է­դո­ւար­դո  Գա­լեա­նոն է նկա­տում, ա­պա ա­ռա­վել քան ազ­դե­ցութ­յան և ներ­գոր­ծու­մի որ­ևէ այլ մի­ջոց իր ու­սե­րին է վերց­նում Բան Ա­սե­լու պա­տաս­խա­նատ­վութ­յու­նը կրո­ղը, ա­սել է թե՝ Բա­նաս­տեղ­ծը, ո­րի քննա­խույզ մտքի և­ ան­հանգս­տութ­յուն­նե­րի  ծի­րում  են  դա­րի խե­լա­կո­րույս տագ­նապ­նե­րը, մարդ­կա­յին բա­րո­յա­կան ո­րակ­նե­րի վե­րու­վա­րում­նե­րը, և նա ան­կեղծ հա­մար­ձա­կութ­յամբ մա­տը դնում է ժո­ղովր­դի մտա­տան­ջութ­յուն­նե­րի և  հոգ­սե­րի մայր ե­րա­կի վրա՝ բազ­մաբ­նույթ հար­ցադ­րում­նե­րի և դի­տար­կում­նե­րի  է­պի­կենտ­րոն դարձ­նե­լով ա­ղա­վաղ­վող և­ աղ­ճատ­վող ճշմար­տութ­յուն­նե­րի վեր­հա­նու­մը:  Հայտ­նի բա­րո­յա­կան ա­ռա­քի­նութ­յուն­ներ են.  ու­նե­նալ  հա­վատ, ո­րը քեզ ճա­նա­չել կտա  Աստ­ծուն, Հույ­սը կա­ռաջ­նոր­դի առ Աստ­ված, Սե­րը կմիա­վո­րի Աստ­ծո հետ: Իսկ Աստ­ված  հենց ին­քը կա­տա­րե­լութ­յունն է, Աստ­վա­ծա­պաշ­տութ­յու­նը՝ հոգ­ևոր-բա­րո­յա­կան  հարս­տութ­յուն: Իսկ ե­թե ա­ռաջ­նորդ­վենք փիլի­սո­փա­յա­կան այն ըմբռն­մամբ, որ Մու­սան Տիե­զեր­քի խիղճն ու պատ­կերն է, ա­պա  պոետն  Աստ­ծո  ընտր­յալն  է  երկ­րի  վրա,  ո­րը մարդ­կանց մեջ սեր­մա­նում  է  հոգ­ևոր-բա­րո­յա­կան ար­ժեք­ներ, ո­րը  և  վար­պե­տո­րեն  ի­րո­գոր­ծում  է  Գա­գիկ  Դավթ­յա­նը՝  հա­ղոր­դագ­րութ­յուն­ներ  ու­ղար­կե­լով  ըն­թեր­ցո­ղին,  թե դու մե­նակ չես, մարդ ա­րա­րած, դու մատն­ված չես ան­տար­բե­րութ­յան,- ըն­թեր­ցո­ղին  է  սա­տա­րում բա­նաս­տեղ­ծը՝ փոր­ձե­լով թեթ­ևաց­նել նրա հոգ­սը, Լույս արթ­նաց­նել խա­վա­րի  մեջ, որ­պես հու­սո կան­թեղ, որ ե­ղի­ցի լույս… Չէ՞ որ նյու­թա­կա­նա­ցած կեն­ցաղն ու ա­ռօր­յա պա­հանջ­մուն­քը հե­ռաց­նում են մար­դուն հոգ­ևոր-մշա­կու­թա­յին ի­րա­կա­նութ­յու­նից, իսկ  այդ ու­նայ­նութ­յան ու դա­տար­կի սպառ­նա­լի­քը ցու­ցա­նե­լու, հոգ­ևոր ար­ժե­հա­մա­կար­գը  փայ­փա­յե­լուն և­ այդ տի­րույ­թը լցնե­լուն ի զո­րու է պոե­զիան, ա­ռանց ո­րի մար­դը կհե­ռա­նա բա­րո­յա­կան ա­ռա­քի­նութ­յուն­նե­րից:  Ձայն  բար­բա­ռո  հա­նա­պա­տի չէ  բա­նաս­տեղ­ծի  խոս­քը, այլ  հաս­ցեա­կան  սպե­ղա­նի,  հա­մո­զիչ ու պատ­կե­րա­վոր՝  դաշն կազ­մած Խղ­ճի ու  խղճմտան­քի  հետ:  Դա  նաև  մար­դու կա­տա­րե­լութ­յանն  անմ­նա­ցորդ  նվի­րու­մով  ծա­ռա­յե­լու  սրբա­զան  եր­դում  է…
Բա­նաս­տեղ­ծի էութ­յունն իր խոր­քե­րում բազ­մա­թիվ և տա­րա­տե­սակ ըն­կա­լում­ներ և­ իղ­ձեր  է  պա­րու­նա­կում, ո­րի  ման­կա­բարձն  ու  ծննդկա­նը  կյան­քի բո­լոր  մտա­վոր ու  զգա­յա­կան  հի­մե­րը  պրպտող  ի­մաս­տա­սերն  է՝  խո­հեմ,  բա­րե­գութ,  ան­հան­գիստ,  հա­նու­րի  ներ­կա­յով  ու  ա­պա­գա­յով  մտա­հոգ,  իր  բարձր  դիր­քից  մարդ  ա­րա­րա­ծի ընկր­կում­նե­րին  ա­կան­ջա­լուր,  ա­ռա­ջըն­թա­ցի  տրա­մա­բա­նութ­յանն ան­սած, միև­նույն  ժա­մա­նակ  այդ  ըն­թաց­քի  հար­ված­նե­րի  դեմ  ծա­ռա­ցող,  զար­գաց­ման  խե­լա­հեղ  ինք­նան­վի­րու­մի  մեջ  զգո­նութ­յան  կո­չող,  ո­րի  բուն  նպա­տա­կը ոչ  թե  կյան­քի  հար­մա­րա­վե­տութ­յան  անբ­նա­կան  շրջան­ցում­ներն  են  ի­րա­կա­նութ­յու­նից,  ոչ  թե  տեխ­նո­լո­գիա­կան  ու  մե­դիա  ա­նակն­կալ­նե­րը,  այլ  կյան­քը  գե­ղեց­կաց­նե­լու  և  հոգ­ևոր  կա­տա­րե­լութ­յան  հասց­նե­լու կամ­քը՝ հըն­թացս մեր­ժե­լով  ու  ժխտե­լով ա­մե­նայն  ա­րատ և  շե­ղում,  ա­մե­նայն  բա­ցա­սա­կանն  ու  չա­րը, երբ հա­կադր­վե­լով  ա­տե­լութ­յա­նը՝  վե­րա­հաս­տա­տում  է  սե­րը, սի­րո  գե­րա­կա­յութ­յու­նը  կյան­քում, ա­ռաջ­նորդ­վում  սի­րով  առ  մարդն  ու  բնութ­յու­նը:
Ճշ­մա­րիտ պոե­զիան ճա­նա­չե­լի է դարձ­նում աշ­խար­հը և քեզ, երբ պոե­տը բա­ցում է հո­գու և­ ի­րա­կա­նութ­յան փա­կագ­ծե­րը, բա­ցում աշ­խար­հըն­կալ­ման վա­րա­գույ­րը կյան­քի բե­մա­հար­թա­կի, որ­տեղ քեզ հրա­վի­րում է հան­դի­սա­տե­սից դե­րա­կա­տար դառ­նա­լու և­ իր ու­ղե­կի­ցը դառ­նա­լու սկզբի և վեր­ջի ան­վեր­ջա­նա­լի ո­րո­նում­նե­րում՝ սկիզբն եմ գտնում՝ վեր­ջը կորց­նում, վերջն եմ գտնում՝ սկիզբն է կոր­չում… Գե­ղար­վես­տա­կան խոս­քը շքեղ է, երբ բա­ցա­ռիկ ա­սե­լիք ու­նի, և­ այն ար­տա­հայ­տում է պատ­կե­րա­վոր՝ բա­ցա­հայ­տե­լով քո հոգ­ևոր և մ­տա­վոր նե­րաշ­խար­հը նախ քեզ հա­մար, ա­պա հու­շե­լով, որ այդ մտա­վոր և հու­զա­կան աշ­խար­հում դու միայ­նակ չես, այլ գո­յութ­յուն ու­նի մի ամ­բողջ հան­րույթ, ո­րը կա­րոտ է ինք­նա­ճա­նաչ­ման, ինք­նա­բա­ցա­հայտ­ման, իր սկզբունք­նե­րի և մո­տե­ցում­նե­րի  ինք­նա­հա­մոզ­ման ու հաս­տատ­ման՝ աշ­խար­հի և կ­յան­քի հա­մա­պատ­կե­րում` հնա­գե­տի պե­ղա­ծո­յի հան­գույն քո առջև է դրվում վե­րին գե­րա­զան­ցութ­յուն Ճշ­մար­տութ­յու­նը, ո­րը ոչ միայն բա­ցա­հայ­տում է այս կամ այն եր­ևույ­թը, միտքն  ու զգաց­մուն­քը, այլև հու­շում խղճիդ, հո­գուդ ու մտքիդ ապ­րե­լու դա­վա­նա­բա­նութ­յուն ու վար­դա­պե­տութ­յուն: Սերն է հո­վա­նա­վորն ու ջա­հա­կի­րը ա­մե­նի, այն կա­նա­ցի մար­մին է ա­րո­ւի մտա­պատ­կե­րում սոսկ որ­պես շփում, շար­ժում ու կիրք, իսկ ի­րա­կա­նում՝ հո­գու և մտ­քի միա­ձույլ մար­մին: Այդ ի­մաս­տութ­յու­նը հա­սա­նե­լի է լոկ բա­նաս­տեղ­ծի հո­գեմ­տա­վոր ամ­բա­րի հարս­տութ­յամբ, որ­տեղ հա­մա­տեղ են բնա­գետն ու մար­դա­բա­նը, գե­ղա­գետն ու քա­ղա­քա­գե­տը, հա­սա­րա­կա­կան-քա­ղա­քա­կան միտքն ու նրբան­կատ զգաց­մուն­քա­յի­նը:  Այդ­պի­սին  է Գա­գիկ Դավթ­յա­նի բա­նաս­տեղ­ծա­կան հե­րո­սի քնա­րա­կան-քա­ղա­քա­ցիա­կան  կեր­պա­րը,  նրա դա­վա­նան­քի  նկա­րա­գի­րը, ո­րը  և  է  կամ  են­թադ­րե­լի  է, որ պոե­տա­կան հո­րին­ված­քի  հե­ղի­նա­կի նե­րաշ­խար­հում փո­թորկ­վող հույ­զե­րի և մ­տո­րում­նե­րի հա­յե­լա­յին նմա­նութ­յունն է՝  գե­ղար­վես­տա­կան  թի­րախ­նե­րի  ա­ռա­վել  շեշտ­ված  ար­տա­հայտ­չա­կա­նութ­յամբ:
Բա­նաս­տեղծն ուղ­ղոր­դում է քեզ դե­պի ի­մացության սահ­մա­նը, որ­տեղ հատ­վում են ի­մա­նա­լին և­ ան­ճա­նա­չե­լին, և­ այդ կե­տե­րի միջև տարածությունն է լցնում նրա պոե­զիան: Այդ տե­սա­կը պոե­զիա­յի չեն ըն­թեր­ցում, այլ կար­դում են, քան­զի հույզ ու ապ­րում չէ միայն ար­տա­հայ­տում, այլ մղում  է թա­փան­ցե­լու խոս­քի  մտքի ու  ի­մաս­տի  խոր­քը,  պե­ղե­լու բո­վան­դա­կութ­յունն ու քեզ մաս­նա­կից դարձ­նում իր խո­հե­րին:  Այն  ա­փի  մեջ  է  դնում մար­դուն, պատ­կե­րում ոչ միայն քնա­րա­կան հե­րո­սին, ո­րի մեջ նաև դու կաս. ծա­նո­թա­նում է  ըն­թեր­ցո­ղին,  նաև  ճա­նա­չե­լի  դարձ­նում  նրան  իր  իսկ  հա­մար:  Այդ­պի­սին է  հո­գու և  մտքի  պատ­կե­րա­յին  թարգ­մանն իր  ի­մաս­տա­սի­րութ­յամբ  և  կյան­քի բա­նաս­տեղ­ծա­կան  վե­րար­տադ­րութ­յան հո­լո­վույթ­նե­րում:
Բա­րու և չա­րի, հրեշ­տա­կի ու հրե­շի, լույ­սի և մ­թան հա­րատև հա­կա­սութ­յան և  բա­խում­նե­րի տի­րույ­թում, ինչ­պես ըմ­բոս­տութ­յան մար­տա­կոչ է հնչում ինք­նա­մաքրման և  սրբա­գործ­ման վերջ­նան­պա­տա­կը: Նա զրու­ցում է ինքն իր հետ, մե­նա­խո­սում՝  ինք­նա­խոս­տո­վա­նութ­յուն­նե­րի հանգույն, սա­կայն դրանք ոչ միայն անձ­նա­կան են, այլև  հաս­ցեագր­ված են հա­մայ­նին և վե­րա­բե­րում են յու­րա­քանչ­յու­րին: Դ­րանց  գաղտ­նա­զերծ­ման բա­նա­լին ան­կեղ­ծութ­յունն ու սրտա­ցա­վութ­յունն են, Խղ­ճի հետ հաշտ լի­նե­լու և Կ­յան­քը լույ­սով ո­ղո­ղե­լու մի­տու­մը…
Բա­ռե­րով նկա­րել կտավ­ներ նրբա­գեղ՝ և՛ գույ­ներ-ե­րանգ­ներ, և՛ մե­ղե­դին՝  ձայն- հնչյուն­ներ, և՛ պատ­կե­րել մտքի արծ­վա­թռիչք սլացք, նկա­րագ­րել հո­գու տա­ռա­պանք-տվայ­տանք ու նաև կամք ու ո­գե­ղեն ամ­րութ­յուն, ու նաև մկա­նի ջղա­յին պրկում­ներ,  պե­ղում­ներ հո­գու և մտ­քի, ու ան­թիվ-ան­հա­մար գյուտ-հայտ­նութ­յուն­ներ…  Բա­նաս­տեղծն իր կտավն է երկ­նում, բա­նա­ստեղծն իր երգն է լսե­լի դարձ­նում, ո­րի մե­ղե­դին ա­ռինք­նող է ու խենթ, ո­րի տեքս­տը գե­ղե­ցիկ է ու վեհ, և կ­տավն իր չու­նի ներ­կապ­նակ, այլ հոր­դում է ան­հայտ ու ան­վեր­ծա­նե­լի ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան եր­կուն­քի ա­կունք­նե­րից… Դու հող ես տես­նում, պոե­տը լսում է նրա շնչա­ռութ­յու­նը: Դու ժայռ ես տես­նում, պոե­տը զգում է  նրա ար­ևա­հար ջեր­մութ­յու­նը: Դու ծառ ու ծա­ղիկ ես տես­նում, պոե­տը մտո­րում է  բնութ­յան զար­մա­նահ­րաշ բազ­մա­զա­նութ­յան մա­սին: Դու ժա­մա­նա­կը տա­րի­նե­րով ես  չա­փում, նա՝ եր­ևույթ­նե­րի տրա­մա­բա­նութ­յան հո­գե­բա­նութ­յամբ: Դու քայ­լում ես գետ­նի վրա, նա պատ­մութ­յան ոտ­նա­հետ­քե­րի հեր­թա­կա­նութ­յունն է վե­րա­կանգ­նում՝  ժա­մա­նակ­նե­րի պատ­ճա­ռա­հետ­ևան­քա­յին կա­պե­րի մեջ: Դու նա­յում ես, նա տես­նում ու  դի­տում է… Պոե­տը միայն ա­սա­ցող-պատ­մող ու նկա­րագ­րող չէ, նա ար­ձա­նագ­րում է երևույ­թի խոր­քը և­ այն կան­թեղն է վա­ռում ու հսկում, որ ոտքդ-խոփդ քա­րին դեմ չառ­նի, որ գո­յութ­յունդ ա­ռա­քե­լութ­յան վե­րա­ճի և կոչ­վի կյանք՝ Աստ­վա­ծա­տուր, բո­վան­դա­կա­լի,  ի­մաս­տա­վոր­ված…
Տեր,//լույ­սը խա­փան­ված,//լույ­սը վի­րա­վոր ու սմբա­կա­հար,//լույ­սը որ­պես գիր//ու որ­պես  ա­ղոթք,//ու որ­պես ցոր­յան,//լույ­սը սրպես սեր,//լույ­սը որ­պես խիղճ//ու որ­պես մա­նուկ.//և  ու­զում ենք, որ անվր­դով լի­նի//ա­ռա­վո­տը մեր հա­նա­պա­զօր­յա:
Ք­նա­րա­կան հե­րո­սի մեջ ան­հանգս­տութ­յուն­նե­րի և մ­տա­հո­գութ­յուն­նե­րի ա­լե­կո­ծութ­յուն է, ո­րով­հետև ան­սահ­ման սեր է տա­ծում ոչ միայն իր անձ­նա­կան  կյան­քի հան­դեպ, այլև սի­րա­հար­ված է աշ­խար­հին, կյան­քին, տիե­զեր­քին ու բնութ­յա­նը, սա­կայն ինք­նին ան­թե­րի չէ մարդ ա­րա­րա­ծը, ո­րը մեղ­քեր է գոր­ծում, մինչ­դեռ պոե­տի ե­րա­զանք­նե­րի մեջ անրջ­վող աշ­խար­հը գե­ղե­ցիկ և կա­տար­յալ է,  ո­րին  եր­բեմն  հա­կադր­վում է ի­րա­կա­նութ­յու­նը՝ ճղճիմ եր­ևույթ­նե­րով հա­գե­ցած և ն­յու­թա­կա­նութ­յան ա­րատ­նե­րով լե­ցուն: Ու­րեմն, բա­նաս­տեղ­ծը  կոչ­ված է հան­դի­մա­նե­լու նրան և հու­շե­լու իր եր­ևա­կա­յած կյան­քի և­ այն ա­րա­րող մար­դու կեր­պա­րի մա­սին, որն ի­մաս­տա­վո­րում է  իր հա­վի­տե­նա­կան գո­յութ­յու­նը դե­պի լույսն ու ա­րա­րու­մը, հա­նուն գե­ղեց­կութ­յան և  կա­տա­րե­լութ­յան անտրտունջ և­ ան­նա­հանջ հա­րատև պայ­քա­րով…
Տեր, բերկ­րութ­յուն տուր մեզ այն­քան տա­րի,//Որ­քան աշ­խար­հում տե­սել ենք չա­րիք://­Տուր  խա­ղա­ղութ­յուն մեզ այն­քան դա­րեր,//Որ­քան աշ­խար­հում լույս ենք ա­րա­րել:
Գա­գիկ Դավթ­յանն ա­սե­լիք ու­նի նաև տո­ղա­տա­կում, հետ­ևա­բար այդ բա­նա­սա­ցութ­յու­նը ըն­թեր­ցա­նութ­յան են­թա­կա չէ, այլ կար­դա­լու, քան­զի ա­սե­լի­քը խորք ու­նի, որն անհ­րա­ժեշտ է պե­ղել, ու­նի տա­րա­ծա­կան և ժա­մա­նա­կա­յին լայն ընդգր­կում, քան­զի են­թա­տեքստն ամ­փո­փում է հոգ­ևոր պատ­կե­րի ընդ­հան­րա­ցում­ներ, ո­րոնց խոր­հուր­դը խո­րին շա­րու­նակ շարժ­ման, հա­խուռն ու ան­հան­գիստ ըն­թաց­քի մեջ է՝ նախ և­ ա­ռաջ անց­յա­լի և գա­լի­քի մեջ ապ­րող ու դրանք կամր­ջող ժա­մա­նա­կակ­ցի հա­յաց­քով և­ ըն­կա­լում­նե­րով: Եվ ա­սե­լիքն անց­նում է բա­նաս­տեղ­ծա­կան քու­րա­յով ու հաս­ցեագր­վում հա­նու­րին, քան­զի մտա­հո­գութ­յուն­նե­րը հա­նուն նրա են, այլ ոչ քնա­րա­կան հե­րո­սի, ո­րի միտ­քը պրպտում է ըն­թեր­ցո­ղին բան ա­սե­լու նպա­տա­կով…
Բա­նաս­տեղ­ծը շի­տակ ու ազ­նիվ է, նա  ար­դա­րութ­յուն է տեն­չում,  նա  ո­րո­նում  է գե­ղե­ցիկն ա­մե­նուր  և  ընդվ­զում  ա­րատ­ներ ու  տգե­ղութ­յուն  հան­դի­պե­լիս,  նա  կա­տա­րե­լութ­յան  և  լույ­սի  է  ձգտում  ու  մեր­ժում խա­վա­րը, չա­րը, ա­նըն­դու­նե­լի  չա­րի կեն­սու­նա­կութ­յու­նը,  եր­բեմն  նաև  անց­նում  ինք­նա­դա­տա­փետ­ման՝  կշեռ­քի  նժար­նե­րին դնե­լով ապ­րա­ծի բաց­թո­ղում­նե­րը, վրի­պում­նե­րը՝ ապ­րե­լով ափ­սո­սանք և­ ան­դառ­նա­լի ցավ…
«­Դու և գիրքդ շատ նման եք ի­րար… Գի­տե՞ս, ինչ մեծ բան է, երբ մար­դը նման է իր գրա­ծին, նշա­նա­կում է չի ստում, նշա­նա­կում է կեց­վածք չի ըն­դու­նում: Իսկ սուտն ու կեց­ված­քը պոե­զիա­յի ո­խե­րիմ­ներ են»,- Վա­հագն Դավթ­յա­նի հոր­դոր-դի­տար­կումն է:
Գա­գիկ Դավթ­յան բա­նաս­տեղծն ար­մատ­ներ ու­նի  խո­րը ձգված  պատ­մութ­յան, հայ­րե­նի  ե­զեր­քի հո­ղում, ո­րը պե­ղում է անտր­տունջ՝ ձգտե­լով հայտ­նա­բե­րել նրա ծալ­քե­րից այն, ինչ ան­տես է ե­ղել ցայ­սօր, և հաղ­թա­հա­րում է նո­րա­նոր շեր­տեր: Դա է նրա ինք­նա­բուխ  խոս­քի ազ­դե­ցի­կութ­յան գրա­վա­կան­նե­րից մե­կը: Դ­րանք հանձ­նա­րա­րա­կան և պատ­վեր չեն, այլ հո­գու և մտ­քի ան­կեղծ ար­տա­հայ­տութ­յուն­ներ: Այդ­պի­սիք են նաև նրա թարգ­մա­նութ­յուն­նե­րը, քան­զի ա­ռաջ­նորդ­վում է հո­գե­հա­րա­զա­տութ­յան սկզբուն­քով ու նաև այն հա­մո­զու­մով, որ պար­տա­վոր է հա­մա­մարդ­կա­յին գա­ղա­փար­ներ կրող բարձ­րար­ժեք պոե­զիա­յին հա­ղոր­դա­կից դարձ­նել իր հայ­րե­նա­կից­նե­րին: Ա­սել է թե՝ նա նաև ար­դի հայ բա­նաս­տեղ­ծութ­յան դես­պանն է ար­տերկ­րում… Գա­գիկ Դավթ­յա­նի ստեղ­ծա­գոր­ծութ­յուն­նե­րը թարգ­ման­վում են  աշ­խար­հի տար­բեր լե­զու­նե­րով՝ օ­տար ըն­թեր­ցող­նե­րին  պատ­կե­րա­ցում տա­լով ար­դի հայ բա­նաս­տեղ­ծութ­յան  մա­սին:
Կար­դա­լով  և  վե­րըն­թեր­ցելով նրա «Որ­պես լույս  ու  խիղճ»  բա­նաս­տեղ­ծութ­յուն­նե­րի և պոեմ­նե­րի ժո­ղո­վա­ծուն, որ­տեղ ընդգրկ­ված են նաև  ու­ղեգ­րութ­յուն­ներ, նա­մակ­ներ, գնա­հա­տան­քի խոս­քեր և գ­րա­խո­սություն­ներ,  ար­ձա­նագ­րենք, որ սա նրա հի­սու­նամ­յա գրա­կան վաս­տա­կի ամ­փո­փումն է, գրո­ղի  գե­ղար­վես­տա­կան խո­հա­փի­լի­սոփա­յութ­յու­նը, ո­րը գեր­հա­գե­ցած է Բան ա­սե­լու լից­քե­րով: Նո­րա­նոր մտահ­ղա­ցում­ներ մաղ­թենք տա­ղան­դա­վոր գրո­ղին և մ­տա­վո­րա­կա­նին գրա­կան գոր­ծու­նեութ­յան հա­ջորդ տա­րի­նե­րին՝ ի շահ և ի փառս ժա­մա­նա­կա­կից հայ  բա­նաս­տեղ­ծա­կան ար­վես­տի…

Գրեք մեկնաբանություն

Ձեր էլ․փոստի հասցեն չի հրապարակվելու։ Պարտադիր դաշտերը նշված են * -ով։