ՎԻՐԱՒՈՐ ԿՌՈՒՆԿՆԵՐԻ ՎԵՐԱԴԱՐՁԸ (բա­նաս­տեղծ Վա­չա­գան Յով­հան­նի­սեա­նի 90-ա­մեա­կի ա­ռի­թով) / Սու­րէն ԴԱՆԻԷԼԵԱՆ

­Վա­չա­գան Յով­հան­նի­սեա­ն

Նո­րա­գոյն ժա­մա­նակ­նե­րում, երբ վա­ղուց ար­դէն վի­րա­ւոր կռունկ է Վա­չա­գան Յով­հան­նի­սեա­նը, յա­ճախ է ինձ պատ­կե­րա­նում այս գու­նեղ աշ­խար­հը բա­նաս­տեղ­ծա­կան հա­յեաց­քում ամ­փո­փած եւ Սաս­նայ «ծռու­թիւ­նը» իր վար­քագ­ծում շա­րու­նա­կա­կան «սրտի զարկ» դարձ­րած բա­նաս­տեղ­ծը։
Ես նրան հան­դի­պե­ցի Գէոր­գեան ճե­մա­րա­նում ան­ցեալ դա­րի ինն­սու­նա­կան­նե­րին, երբ ե­րի­տա­սար­դա­կան, «շի­րա­զեան» ա­ւիւ­նը մի կողմ նե­տած՝ հար­թում էր առ մար­դը եւ առ Աս­տո­ւած քեր­թո­ղա­կան «լե­րան ճամ­բան»։
Խե՜նթն էր, ե­րա­զի մե­ծու­թեամբ մար­դուն ու­զում էր փրկել ա­ռօ­րեա­յից։ Բա­նաս­տեղ­ծա­կան տո­ղե­րում մար­դուն եւ ի­րեն ձգտում էր հաշ­տեց­նել ու մօ­տեց­նել Աստ­ծուն։ Ան­կա­րող էր՝
Դու հա­զար դուռ ու­նես, Աս­տուա՛ծ,//­Հա­զարն էլ փա­կել ես իմ դէմ,//­Գէթ մէկ դուռ, մէկ դու­ռը քո բաց,//Որ ո­գուդ տա­ճա­րը կեր­տեմ։
Հա­ւա­տի քննու­թիւ­նը ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան հան­գու­ցա­կէտ էր։ Նա­յէք նրա՝ 60-ա­կան­նե­րից այս կողմ հրա­տա­րա­կո­ւած գրքե­րի խո­րագ­րե­րի ներ­քին կա­ռոյ­ցը՝ «Սր­տի զար­կեր», «Աշ­խարհն իմ մէջ», «­Կա­րօ­տի գոյ­նը» եւ ու­րիշ­ներ, եւ կը հա­մո­զո­ւէք, որ նրա հա­ւա­տը միայն քնա­րա­շունչ չէր։ Ներ­գոր­ծում էր, բայց ներ­քին ի­մաստ­նե­րի մէջ մնում էր բե­կո­ւած։ «Ա­ռանց հա­ւա­տի» քեր­թո­ւա­ծում փոր­ձում էր որ­սալ բնու­թեան պատ­ճա­ռա­կա­նու­թեան մուտ­քը եւ մեկ­նում, թէ ա­նա­ռիթ ո­չինչ չի լի­նում՝
Ա­ռանց հա­ւա­տի //­Չի ծլար­ձա­կո­ւի հո­ղի ոչ մի թիզ, //Անձ­րեւ չի թա­փո­ւի //Ամ­պած երկն­քի տխուր աչ­քե­րից։
Դ­րա­նից յե­տոյ յոր­դում էր բա­նաս­տեղ­ծի ըն­կա­լում­նե­րի ու հա­ւա­տի նոր բա­նա­ձե­ւը՝
Եւ չեն ա­րա­րո­ւի //Եր­գի ոչ մի տող, ազ­նիւ մի հնչիւն, //­Լոյ­սը չի բա­ցո­ւի, //­Կեան­քը չի ծնի ան­գամ մի մրջիւն։//Ա­ռանց հա­ւա­տի//Ե­րազ­նե­րը մեր ան­գոյն կը լի­նեն //Ու անն­պա­տակ…։
Դժ­բախտ են «ան­հա­ւատ» ժո­ղո­վուրդ­նե­րը, կրկնա­կի՝ հա­յե­րը, որ կորց­րել էին հա­ւա­տը ազ­գա­յին ո­գու դրսե­ւո­րում­նե­րի հան­դէպ։ Մեզ շրջա­պա­տող օ­տար ու սնանկ գա­ղա­փար­նե­րի յաղ­թար­շա­ւի տա­րի­ներ էին։
Սա գրում էր Ս. Էջ­միած­նի ճե­մա­րա­նում դա­սա­ւան­դող, բայց հո­գով հե­թա­նոս- քրիս­տո­նեայ բա­նաս­տեղ­ծը, որն իր բո­հե­մա­կան ըն­կա­լում­նե­րով էր յայտ­նի։ Ք­րիս­տո­նէա­կան աշ­խար­հը լաւ էր ճա­նա­չում, ըն­դու­նում էր ու խնկար­կում Վազ­գէն եւ Գա­րե­գին Ա­ռա­ջին Ե­րա­նաշ­նորհ Կա­թո­ղի­կոս­նե­րին, բայց ներ­քին յա­մա­ռու­թեամբ ել­քի դուռ էր ո­րո­նում դէ­պի Սա­սուն, դէ­պի ժո­ղովր­դա­կա­նի հե­ղե­ղը։ Ծան­րա­գոյ­նը վերջ­նար­դիւնքն էր.
Դու մէջս ապ­րում ես, դու կաս,//­Դու սէր ու ա­րիւն ես ու հաց,//­Թէ ել­քիդ մէկ դուռն ինձ չտաս՝ //­Դու մէջս կը մեռ­նես, Աս­տո­ւա՛ծ…։
Դ­րան գու­մար­ւում է «Երբ գու­մա­րե­ցի» փոք­րիկ քեր­թո­ւա­ծը, ուր կայ ա­ռօ­րեայ, գրե­թէ թու­մա­նեա­նա­կան փի­լի­սո­փա­յու­թիւն («­Վայ­րէջք») եւ ան­վեր­ջա­կէտ հիաս­թա­փու­թիւն՝
Երբ գու­մա­րե­ցի//Ի­մա­ցած­ներս-չի­մա­ցած­ներս//Ու բա­ժա­նե­ցի//­Քա­ռա­սուն տա­րո­ւայ ան­ցած օ­րե­րիս,//­Հա­ւա­սա­րու­մը,//Ինչ որ է, ե­ղաւ ա­ռանց մնա­ցորդ՝//­Զար­մանք ու հար­ցում …//Ո­չինչ չգտայ նոր ու կորց­րի ո­չինչ։//Ինչ էլ որ գտայ,-//Ինչ էլ ա­րե­ցի –­ ո­չինչ ա­րե­ցի…//­Հաշ­ւու­մից յե­տոյ//­Հա­ւա­սա­րու­մը ափ­սո­սանք ե­ղաւ…
Յա­նուն հա­ւա­տի զօ­րու­թեան է ըմ­բոս­տա­նում «հե­թա­նոս» բա­նաս­տեղ­ծը։ «­Խո­րան սի­րոյ եւ հա­ւա­տի» գրքից «­Խո­րան հա­ւա­տի» ծա­ւա­լուն ծրագ­րա­յին եր­գում Սա­սու­նի տղա­նե­րը նման էին ա­ղօթ­քի կանգ­նած ա­բե­ղա­նե­րի, ո­րոնք ոչ այն­քան ա­ղօ­թում, որ­քան ա­նի­ծում էին, քա­նի որ սէ­րը շրջո­ւել է մեզ­նից, տա­ճար­նե­րը հա­յոց՝ խա­բո­ւած են, խռո­ված։ Ու­րե՞մն՝
Փ­լու­զե­ցէք մէ­կէն ու Աստ­ծու գա­հին,//Եւ դուք հե­թա­նոս՝ նո­րից լեռ­նա­ցէք…
Ա­սել է թէ՝ վե­րա­դար­ձէք եւ նո­րէն վե­րա­դարձ­րէք մեր «թլոլ» Դաւ­թին ու Սաս­նայ բար­բա­ռը։
Տաս­նա­մեակ­նե­րը դա­րեր են գլո­րում, իսկ բա­նաս­տեղ­ծի ափ­սո­սան­քը շա­րու­նակ­ւում է։ Հա­ւա­տին վերս­տին փա­րո­ւե­լու ձգտու­մի՞ց է։ Ո՞ւր է այդ հա­ւա­տը՝ ան­ցեա­լի մէ՞ջ թէ ա­պա­գա­յի։
Ո­րո­նու­մը նոյն­քան ան­վեր­ջա­կէտ է, շփո­թից ներ­քին կա­նո­նա­ւո­րու­մի տա­նող ճամ­բան նոյն­չափ վե­րելք է։ Ա­հա «Կ­ռունկ» բա­նաս­տեղ­ծու­թիւ­նը, ո­րի մէջ գտնում եմ հօր ու որ­դու՝ Յո­վիկ Հո­վէեա­նի՝ ժա­մա­նա­կի մէջ բա­նաս­տեղ­ծա­կան հան­դիպ­ման շա­րու­նա­կա­կան ըն­թաց­քը.
Դու բարձ­րա­նում ես իմ ե­րակ­նե­րով//Իմ ա­րիւ­նի պէս,//Ինչ­պէս ա­ւի­շը ծա­ռի սա­ղար­թով,//­Դու բարձ­րա­նում ես…// ­Խո­րունկ եւ հե­ռու քո ար­մատ­նե­րի// Ծայ­րե­րից մէ­կը// Իմ սրտի մէջ է խօ­սում մտե­րիմ,// Որ­պէս իմ վէր­քը…//­Դու բարձ­րա­նում ես ա­մէն օր ու ժամ//Եւ փո­ղերգ­ւում ես,//­Դա­րե­րի մի­ջից տխուր ու դա­ժան,//­Դու բարձ­րա­նում ես…// ­Թե­ւեր ես առ­նում ժայռ ու ան­ձա­ւից// Դէպ աստ­ղե­րը հե­ռու,// ­Դու հաւք ես դառ­նում իմ սրտի ցա­ւից,//­Վի­րա­ւո՜ր կռունկ…
Հ­րա­շա­լի պատ­կեր է: Դ­ժո­ւար է նոր խօսք ա­սե­լը կռուն­կի մա­սին, երբ մեր բա­նաս­տեղ­ծա­կան եր­թը ընդ­հա­տել է թռիչ­քը, մա­շեց­րել հա­ւա­քա­կան կռուն­կի թե­ւե­րը։ Վա­չա­գան Յով­հան­նի­սեա­նի եր­գե­րում կռուն­կի թե­ւե­րը նոր թափ ու ա­րա­գու­թիւն են հա­ւա­քել եւ 90 տա­րի անց էլ ճախ­րում են մեր ա­րիւ­նոտ երկն­քում։

Գրեք մեկնաբանություն

Ձեր էլ․փոստի հասցեն չի հրապարակվելու։ Պարտադիր դաշտերը նշված են * -ով։