Մի աշուն, մի տերև, մի աղջիկ
անցնում են Տերյան փողոցով,
մի քամի հերարձակ, հպանցիկ
հոսում է աղջկա տաք ծոցով:
Աշունը խանդեց ու մոլորվեց,
թեև թաց քամի էր անցողիկ,
տերևը աղջկան բոլորեց
ու դարձավ դեղնավուն մի ծաղիկ:
Աշուն էր, աղջիկ էր, տերև էր,
քամու հետ՝ Տերյան փողոցում,
Պոետը անսահման վերև էր,
աղջիկը՝ անձրևի թաց ծոցում:
ԱՇՆԱՆԱՅԻՆ ԽԱԲԿԱՆՔ
Խաբում ես,
ծառերը թաքուն են արտասվում,
ամառը փակում ես
ու ձմռան դռները թակում։
Ձմեռը հանդերձանք է ճերմակ,
հագնում ես,
ջրերը անհույս են, սառչում են,
մշուշը քեզ իր մեջ փակում է
և անհույս ջրերից փախչում է։
Մի ճերմակ հովատակ վարգում է,
կածանը խառնել է ամպ ու ձի,
խաբում ես,
հովատակն ու ամպը
կառչում են աստղահյուս մի սանձից։
Վարգում են օրերը ջրերում,
խաբում ես` հովատակը կգա,
իսկ ամպին մի զամբիկ
ու բաշին մի թամբիկ,
և մեջքին մի ոսկե լուսնկա։
Եվ դարձյալ խաբում ես,
հագնում ես ձյունագործ մի վերմակ,
մի ճերմակ հովատակ
և ամպոտ մի զամբիկ
լացում են սառցապատ ջրի տակ։
ՄԻ ՊՈՒՏ ԱՇՈՒՆ
Ես մի պուտ աշուն հանեցի
աչքերիս միջից, և տարին ծերացավ:
Ես փողոցները մաքրեցի ձյունից,
և աշունը դեղին անեծքներ թափեց
մազերիս վրա:
Ես փորձեցի մոտենալ գարնանը,
բայց ձնծաղկի բույրն ինձ շպրտեց
մի տարածություն, ուր ավազների մեջ փշեր
ու փշերի մեջ ավազներ էին աճում:
Ես փորձեցի իմ գլխավերևում
երկինք գտնել, սակայն հրեշտակը
մի բուռ արև
շաղ տվեց աչքերիս մեջ:
Ես կուրացած աչքերով
սկսեցի գունավոր երազներ տեսնել,
որոնք հորինել էր մի աղջիկ
այն ժամանակ,
երբ ես դեռ աչքեր ունեի:
ԸՆԾԱ
Աշնան օրը բերում է քեզ մոտ.
ինձ ուղեկցում են շարականները,
տաղիկները, հայրենները, սիրերգերը,
և խաղողի մի տերև,
որին միջնադարյան Անհայտը
քո պատկերն է գծել,
և մի կռունկ, որ մատնել է քո տեղը,
և մի Ասողիկ, որ հեքիաթներով է
բոլորել քեզ:
– Ահա՛ նա, և կանաչ է, ինչպես
մայիսյան դաշտը,- ասաց կռունկը:
– Ահա՛ նա, և ձգվող է,
ինչպես մայիսյան դաշտը,- ասաց Ասողիկը:
Եվ անձրևի պես քեզ վրա
թափվում էին մեր բերած ընծաները՝
շարականները, տաղիկները,
հայրենները, սիրերգերը:
Ինձ մնաց Անհայտի բերած
խաղողի տերևը,
որ թաքուն պահում եմ բարձիս տակ:
ԱՇՆԱՆ ԹԱՔՈՒՆ ՆԵՐԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆԸ
Իմ, քո և աշնան միջև
կա մի սահմանագիծ,
որ գծվում է չորացած տերևների խշխշոցով։
Երբ աշունը գծում է իր պատկերը,
հեռու հեռվում սարն սկսում է ճերմակել։
Ասում են՝ հեռավոր սարին
յոթ անգամ ձյան գալը
գուժում է աշնան ավարտը։
Իմ, քո, աշնան և սարի միջև
կա մի սահմանագիծ,
որն ավարտվում է աշնան հրաժեշտով
կամ ձմռան ներկայությամբ,
քանզի բոլոր ժամանակներում,
տարվա բոլոր եղանակներին
աշունն ունի իր թաքուն ներկայությունը,
սարն՝ իր հավերժական ձմեռը։
Եվ իմ ու քո սահմանագծում
տարածությունը, ժամանակը
հաշվվում է դեռևս չհայտնաբերված
մի չափատեսակով,
որն անշուշտ գաղտնիք է,
իսկ գաղտնիքն իր մեջ ավելի շատ
հրաշք է պարունակում։
Մինչդեռ բոլոր հրաշքների մեջ
աշունն ունի իր թաքուն ներկայությունը։
ՀԵՌԱՑՈՂ ԱՄԱՌ
Ասացի՝
եկ համբուրվե՛նք, հեռացող ամառ։
Ասաց՝
ձմռան կեսին էլ քեզ այցի կգամ, այն աղջկա աչքերով,
ուր աճում են
աշխարհի բոլոր մանուշակները։
ՎԵՐԱԴԱՐՁ
Կառապանի համբերության նման կարծր
և ձյուների ճերմակության նման համառ,
ես հանում եմ իմ աչքերի վերջին լացը
ու անցնում եմ ստվերներով, ինչպես ամառ։
Ես անցնում եմ ստվերներով, ինչպես ամառ,
ի՞նչ է եղել, ո՞ւր են կորել ճամփեքը հին,
ես բերել եմ աստղալույսը՝ որպես ավար,
որ տարածեմ վերադարձի թափուր գահին։
Որ տարածեմ վերադարձի թափուր գահին
լույսի գույնը, տեսքը, ցոլքը, թռիչքը տաք,
որ երկնքում աստղիկներ էլ չմահանան,
որ շողշողան վերադարձի դռներին փակ։
Որ շողշողան վերադարձի դռներին փակ,
ինչպե՞ս եղավ խոնարհվեցին լույսացոլքին,
երկնավոր էր, արևաթև մի հրեշտակ
խուտուտ տվեց ձյուներն ի պահ իմ տաք հոգին։
Կառապանի համբերության նման կարծր
և ձյուների ճերմակության նման համառ,
ես հանում եմ իմ աչքերի վերջին լացը
և անցնում եմ ստվերներով, ինչպես ամառ։
***
Ծաղկավաճառը աշուն էր վաճառում.
– Աշո՜ւն, լավ աշո՜ւն, ոսկեդեղի՜ն, անձրևո՜տ:
– Իսկ գարուն չունե՞ք,- հարցրեց մի ծերունի:
– Քո գարունը մնաց յոթ սարից այն կողմ,-
շպրտեց ծաղկավաճառը:
Ծերունին հեռացավ, ու մարդիկ տեսան,
թե ինչպես է նրա ձեռքի մեջ
ծաղկում ձեռնափայտը:
ԲԱ՛Ց ԴՈՒՌԴ
Քո վերադարձն արթնացրեց
լքված փողոցների հիշողությունը
տարվա եղանակների մասին:
Հիմա աշուն է, ու բոլոր հրաժեշտները
թռչունների տեսքով հավաքվել են ծառերին:
– Բա՛ց դուռդ, Երկնավո՛ր,
Քո բաժին հրաժեշտն ամենացավոտն է:
Քո բաց դռնով մի օր անձրևները ձյուն,
ձյուները սառնամանիք կդառնան,
մինչև արեգակի կանաչ արցունքները
կջերմացնեն երկիրը:
Թաքուն լսեցի, որ Դու էլ
ջերմության կարիք ունես, Տե՛ր:
Բա՛ց դուռդ, ու դեղին, ոսկեդեղին
անցյալը կծվարի շեմիդ:
Այնտեղ ոտնաձայներ կան,
որոնցից դեղինն ու ոսկեդեղինը
ջերմացել են, և ահա Քո շեմին
նրանց վերադարձը գուցե արթնացնի
ծերացող երկնքի հիշողությունը.
չէ՞ որ ամեն ինչ այնտեղից է իջել ներքև,
և Դու վերևում մնացել ես մենակ:
Բա՛ց դուռդ, Երկնավո՛ր,
Քո բաժին հրաժեշտն ամենացավոտն է,
չէ՞ որ հիմա աշուն է, և բոլոր հրաժեշտները
թռչունների տեսքով հավաքվել են Քո շեմին:
ԱՇՈՒՆԸ ՀՈԳՆԵԼ Է
Աշունը հոգնել է, դեղնել,
ու ծառը հոգնել է, դեղնել:
Հոգնած ու դեղնած ծառը
ամիսներ առաջ հարսնացու էր,
հոգնած ու դեղնած աշունը՝ գարուն:
Հետո քամիներ եղան,
ու պտուղը լքեց ծառը,
հոգնած, դեղնած անպտուղ ծառը
երազներ էր տեսնում՝
իբր փայտակույտ էր
ու օրորոց էր դարձել,
իբր փայտակույտ էր
ու հրացանի խզակոթ էր դարձել,
իբր փայտակույտ էր
ու դագաղ էր դարձել
մի հոգնած ու դեղնած մազերով մարդու,
ով մեծացել էր ծառ-օրորոցի մեջ,
ով կրակել էր ծառ-հրացանից,
ով պառկել էր ծառ-դագաղի մեջ:
ԳԵՂՋԿՈՒՀԻՆ
Արթնանում է մթան հետ,
լսում ջրի երաժշտությունը,
օրապահիկը օդն է:
Սանրվում է ծառի ճյուղերով,
զարդարվում բալի ծաղիկներով,
հետո պտղի գույնով ներկում է շուրթերը,
ներկը մնում է կլոր տարի:
Քայլում է ցողերի վրայով,
զվարճանքը թիթեռներն են,
տխրությունը՝ երկինքը,
երբ կարկտաբեր է:
Սիրում է հողի ձայնը,
տեսնում, թե այդ ձայնը ինչպես է բարձրանում
ու դառնում ծաղիկ, խոտ, ծառ:
Բարձրակարգ սրճարանը ծառի հովն է,
ուր վայելում է առավոտվա շաղի պսպղոցները՝
օրապահիկ օդի հետ:
Վերադարձը՝ դաշտից տուն,
մեկնումը՝ տնից դաշտ:
Հիշողությունը մի լուսանկար է,
որ թաքուն պահում է կրծկալի ու
ձախ կրծքի արանքում:
Զարմանքը աստղերն են՝
միշտ նույն տեղում:
Ցավը գիշերը դաշտում մնացած գառնուկն է:
Կարոտը՝ գարնան կկվի կանչը,
թախիծը՝ ջրի մեջ հայտնվող իր պատկերը:
Քայլում է, բուրում, հոգնում,
հոգնությունը սարի գագաթին թառած արծիվն է,
որ մոռացել է տարիքը:
Երազանքը՝ հողը փխրուն, արևոտ, սև,
անձրևոտ, ամպոտ:
Ցանկությունը, ցանկության մասին մոռանում է,
երբ առավոտյան լսում է ջրի երաժշտությունը,
և թաքուն շոշափում կրծկալը՝ բոլորի աչքից հեռու:
ԱՅՍ ԱՆՁՐԵՎԸ
Անձրևը այս չի դադարի,
ձյուն կդառնա մինչև կեսօր,
գիտե՛ք արդեն քանի՜ տարի
ես ապրում եմ երկու եսով:
Ես ապրում եմ ուրիշ աշուն,
ուրիշ ձյունի սպասումով,
և նրանց եմ հերթով հիշում,
որ ապրեցին լուռ ցասումով:
Ես մի կեսիս ուղարկեցի
հի՜ն ջրերի կապույտի մեջ,
մյուս կեսով լուռ հալվեցի,
դարձա կարմիր կրակ անշեջ:
Եվ մարմինս հողաշաղախ
բաժանեցի երկու կեսի,
մեկն այրվում է մեղմ ու դանդաղ,
մեկը ջուր է շաղում եսիս:
Անձրևը այս չի դադարի,
ձյուն կդառնա մինչև կեսօր,
գիտե՛ք արդեն քանի՜ տարի
ես ապրում եմ երկու եսով:
Ի՞ՆՉ ԵՂԱՆ
Ձմե՛ռ աղջիկ, ժպիտներդ ի՞նչ եղան,
առավոտդ ինչո՞ւ դարձավ առանց ինձ,
դու ծիծաղի՛ր, ես կլացեմ քո տեղակ,
ձմե՛ռ աղջիկ, մի՛ արտասվիր առանձին:
Մենք միասին իջանք ամպի կողերից,
ի՜նչ գիշեր էր. ճերմա՜կ, փափո՜ւկ, թափանցի՜կ,
հիմա ասա՝ ո՞ւր մնացիր առանց ինձ,
ո՞ւր մոլորվեց քո գարունը վաղանցիկ:
Ձմե՛ռ աղջիկ, ի՞նչ կա հողի խորքերում,
ի՞նչ ծաղիկ էր, որ նոր բացվեց քո տեղակ,
ես կերևամ երկնի կապույտ ցոլքերում՝
որպես պայծառ, գարնանային եղանակ:
Ձմե՛ռ աղջիկ, ժպիտներդ ի՞նչ եղան,
առավոտդ ինչո՞ւ դարձավ առանց ինձ,
դու ծիծաղի՛ր, ես կլացեմ քո տեղակ,
ձմե՛ռ աղջիկ, մի՛ արտասվիր առանձին:
ՉՈՐ ԱՇՈՒՆ
Չոր արցունքներով միայն
անձրևներն են արտասվում ամպերի կողերի մեջ:
Չոր հազով միայն ամպերն են հազում.
կապույտ հազ:
Չոր տերևներով միայն քամին է
անցնում աշնան միջով
և ավարտվում աշնան վերջում
ծալապատիկ նստած հալիվորի թոքերի մեջ:
Եվ ծուխը հաստ փաթաթած գլանակի,
և անսահման կապույտը ծխող հալիվորի
թաց աչքերն են գծում ինչ-որ տեղ:
Ինչ-որ ժամանակ մի քրմուհի է
անցել այդ կողմերով
և հալիվորին շշնջացել հմայիլե բառեր:
Չո՛ր աշո՜ւն է գալիս,
չո՛ր աշո՜ւն է գալիս,
չո՛ր աշո՜ւն է գալիս:
ՄԵԿ ՕՐ ՄԻՆՉԵՎ ԱՇՈՒՆ
Բառերը նորից
բարձրացան երկինք,
նորից քաոս էր ու
նորից հեղեղ,
մի նախամարդու
տեսքով նետաձիգ
որսում էր նրանց,
որ էլի պեղեր:
Լցներ կողերին
լքված ծառերի,
շարեր թևերին
զրնգուն թռչնոց,
շաղ տար դաշտերի
հոսող ցավերին,
փռեր անդունդի
մութ դռներին գոց:
Եվ եթերային ջրերի
խորքից,
ինչպես ադամանդ
շողային նրանք,
անձրևը շիկներ
արթնացող խոսքից,
լույսը արտասվեր
ու դառնար կրակ:
Եվ համբուրեին
կրակը երթով
ծառ ու ժամանակ,
ծաղիկ ու թռչուն,
և ասպետական խոնարհուն
հերթով դառնային վերից
սավառնող հնչյուն:
Նորից լցվեին
կողերը ցավի,
շուրթերից վտիտ
էն նախամարդու
ու սլանային եթերով
ծավի դեպ աշնանային
դաշտերը տրտում:
ՀԻՆԳԵՐՈՐԴ ԵՂԱՆԱԿ
Ծառն ու բանաստեղծությունը
հանդիպեցին աշնանը:
Երկուսն էլ հոգնած էին,
գարունը՝ հեռու:
Եվ անձրև տեղաց՝
Վահան Տերյանի հայացքն
ամեն կաթիլի ներսում:
– Մի՛ հեռացիր, աշո՜ւն,- ասաց ծառը։
– Մի՛ հեռացիր, աշո՜ւն,- ասաց բանաստեղծությունը:
Եվ ծառն իր մերկ ճյուղերին
հագավ բանաստեղծությունը:
– Ահա՛ տարվա հինգերորդ եղանակը,-
զարմացած ասաց մի աղջիկ,
որը Վահան Տերյանի հայացքի հետ
փաթաթվել էր ծառի ճերմակ բնին:
