Այցելություն քեռուն
Սուրճ եփեց առավոտյան, վերցրեց բաժակը պնակով ու նստեց հեռուստացույցի առջև, միացրեց, զարմացավ, որ աշխատում է, սկսեց փոխփոխել ալիքները` ո՛չ այնքան ինչ-որ դիտարժանություն գտնելու նպատակով, այլ հանուն հետաքրքրության` տեսնես ի՞նչ պարունակություն ունի հայկական հեռուստատեսությունը… Լուրեր, մուլտեր, էլի մուլտեր, լացակումած ձայներով ու արտասվաթոր աչքերով կանայք, սպառնանք ներշնչելու հավակնող խոժոռ դեմքերով տղամարդիկ` սերիալների կերպարներ… Սև-սպիտակ հին կադրեր… սա ո՞ր թվականի ֆիլմ է, իրենից մեծ կլինի հաստատ, պահպանվել է, դեռ ցուցադրում են, «01-99», թախծոտ աչքերով խոշորաքիթ դերասանը` գինու «բաչոնկան» ձեռքին, հին Երևանի տեսարաններ… Տխուր բան կար այդ ուրախ կոմիկականի մեջ, ցավ էլ կար, որին իր ներսը տարօրինակորեն տեղ տվեց, սակայն նաև արագորեն վանեց… Դարձյալ լուրեր, ի՞նչ են ասում… Ուկրաինան ու Ռուսաստանը շարունակում են հակամարտել, Ուկրաինան անվստահ բարակ ձայնով հոխորտում է, Ռուսաստանը վստահ բամբ ձայնով սպառնում, Եվրոպան պատժամիջոցների հերթական փաթեթն է ծրագրում, Հայաստանի նոր իշխանությունները դեմոկրատական փոփոխություններ են խոստանում, արդեն իսկ ընթացքի մեջ են` ասում են նրանց ջահել խոսնակները, նաև խոստանում են կոռուպցիան արմատախիլ անել, սա նույնպես ընթացքի է դրված… Չինաստանում հայտնված վիրուսն արդեն այլ երկրներ է թափանցել: Թռչնագրիպի կամ էբոլայի պես մի բան է` մտածեց Հարութը, մի քիչ կսպառնա, կվարակի մի քանիսին, կանցնի-կգնա, դեղարտադրողների հերթական ուռճացումն է: Հեռախոսն առավ ձեռքը` համացանցային լրատվությունը թերթեց. մոտավորապես նույնն են ասում, իսկ հայաստանյան իշխանություններն ասում են` չվախեք, սովորական գրիպ է, պինցետով կբռնենք, արաղով կսպանենք:
Ժամացույցն ընկավ աչքով, տասնմեկն անցել է, անշարժ գույքի գործակալն ուշանում է: Ամենաճշտապահ հայաստանցին նա է, ով քի՛չ է ուշանում… Ահա, զանգեց, ճշտապահներից է ուրեմն:
– Ալո՞:
– Խաչատուրն է, կարո՞ղ եմ գալ:
– Այո՛, իհարկե, եկեք, սպասում եմ:
– Տասը րոպեից այդտեղ եմ:
Հարութը խմեց արդեն պաղած սուրճը և ծխելու դուրս եկավ պատշգամբ, սակայն ցրտոտ էր, դարձյալ սենյակ եկավ ու այնտեղ ծխեց: Նախորդ երեկոյից մնացած պիցցա կար սառնարանում, հանեց, կծեց արդեն ասես ռետինե կառույցը, տհաճ համ առավ, թքեց ու ամբողջը գցեց աղբի տոպրակի մեջ:
Դարձյալ էր ուշանում Խաչատուրը, իր զանգից արդեն քսան րոպե էր անցել: Ոնց կային` նույնությամբ մնում են հայաստանցիները` անճշտապահ, դիմացինի ժամանակը չհարգող… Թեև հիմա խոսել դիմացինի, այսինքն՝ իր ու իր ժամանակի մասին, ծիծաղելի է, վերջին քսանութ տարիների ընթացքում երբեք այսքան ազատ ժամանակ չի ունեցել, տնօրինի՛ր ոնց քեֆդ տալիս է, եթե նույնիսկ ունես ինչ-ինչ ծրագրած գործեր, դրանք կարող ես անել երբ ուզես, կարող ես նույնիսկ չանել, թողնել վաղվան, մյուս օրվան: Հանկարծ հասկացավ, որ ոչ թե տագնապ, այլ վայելք է զգում ժամանակի և իր այս ազատ, անճնշում հարաբերություններից: Սակայն հենց մտածեց այս մասին` վայելքը սկսեց նահանջել, տեղը զիջելով տագնապին, որն ասես օվկիանոսի այն կողմից էր գալիս. պաղ հոսանքով եկավ ու ծանրացավ հոգուն` հարցնելով` բա գործե՞րդ, բա փողե՞րդ, բա ապագա՞ն: Ի՞նչ ապագայի մասին է խոսքը` մտածեց, ու անմիջապես էլ ստացավ պատասխանը` ապահովված, անվտանգ, հարմարավետ կենսակերպը մինչև մահ պահպանելու հնարավորությունը: Դե հա՛, հո կարիքի ու հիվանդությունների մեջ չի՞ անցկացնելու ծերությունը: Ո՞ւր կորավ գրողի տարած գործակալը…
Մեքենայի արգելակների ճռռոցը դարպասների մոտից հասավ ականջին, Խաչատուրն էր. թղթապանակը թևի տակ` մյուս ձեռքով ողջույնի նշան արեց պատշգամբ դուրս եկած Հարութին: Հարութն իջավ բակ, բացեց դարպասը.
– Համեցեք:
– Շնորհակալ եմ,- ներս անցավ Խաչատուրն ու անմիջապես գործնական պաշտոնակատարի կերպարի մեջ մտավ:- Սա, ուրեմն, բակն է,- շուրջը նայելով` ասաց նա:- Տան ետևում շարունակվո՞ւմ է:
– Շատ նեղ, մոտ մի մետր լայնքով արահետ է, մինչև հարևանի պատը: Գնանք, նայեք:
– Կնայենք, իհարկե: Նկուղ կա ոնց որ… Ամբողջ տան չափո՞վ է:
– Երբեք չէի մտածել դրա մասին,- շփոթվեց տանտերը:- Մտնենք:
– Կմտնենք, իհարկե: Ներկառուցված ավտոտնակ էլ կա, լավ է:
– Մեքենա էլ կա ներսում, «Զրո-վեց», փղոսկրի գույնի, քառասունին մոտ կլինի, բայց լավ է պահպանված, հայրս լավ էր խնամում: Տան հետ կտամ, նվեր:
– Հասկանալի է, բայց սովետական մեքենաներն արդեն ոչ ոքի պետք չեն: Առաջին հարկում հյուրասենյակն է երևի:
– Եվ խոհանոցը:
– Երկրորդում` ննջասենյակ…
– Երկու ննջասենյակ:
– Տան նշված չափերը ճիշտ են, չէ՞, մեկ էլ չչափեմ:
– Ամեն դեպքում չափեք:
– Լավ, կչափենք, դժվար չի:
Նկուղում հին իրերի կույտերը դիմավորեցին եկածներին, Հարութն անսպասելիությունից կարկամեց` իրերը մեծամասամբ ծանոթ էին, հին ծանոթներ, հայացքը մեքենայորեն սկսեց տնտղել-տարբերակել, և այնքան տարվեց դրանով, որ ի վերջո մագնիսի պես ձգվեց, մոտեցավ ու ինքնամոռաց շոշափեց մի քանիսը` քանի դեռ Խաչատուրը գնում-գալիս էր, տարածային ինչ-որ խնդիրներ էր ճշտում իր համար:
Հետո բակի ետնամասը տնտղեցին ու մտան տուն:
– Սուրճ կուզե՞ք,- առաջարկեց Հարութը:
– Տանիքը հին է, շատ հին, երևի երբեք չի փոխվել:
– Բայց չի կաթում,- տանիքին պաշտպան կանգնեց տանտերը:- Սուրճ կուզե՞ք:
– Չէ՛, շնորհակալ եմ: Հա՛, հին հաստ ժեշտ է, բայց էսօր չի կաթում, վաղը հաստատ կկաթա, ցեցը կերած է: Իսկ տունը հիմնավոր է սարքած, բան չունեմ ասելու, նույնիսկ ափսոս է:
– Ինչո՞ւ:
– Հյուրանոցի համար լավ տեղ է, կարող է առնեն, քանդեն, նոր շենք կառուցեն:
– Ափսոս է… Բայց դե իրենց գործն է:
– Չէ՛, դուք մի՛ անհանգստացեք, ես տան գինը չեմ գցում, հակառակը` ինքս եմ ուզում, որ թանկ ծախվի, ինչքան թանկ` մեր տոկոսն այնքան շատ, կարծում եմ տրամաբանական է:
– Տրամաբանական է,- առանց առանձնակի ոգևորության համաձայնեց Հարութը, որովհետև մտածեց, որ թեև գործակալի ասածը տրամաբանական է, սակայն ուրիշ, այսպես ասած «ձախ» տարբերակի տրամաբանություն էլ կարող է լինել, այսինքն` վաճառքն էժան գնով հաջողացնելու համար գնորդը գործակալին ավելի շատ կվճարի, քան տոկոսներն են:
– Ինչքա՞ն եք ուզում այս տան համար:
– Ես դեռ լավ ծանոթ չեմ գներին, դուք ասեք:
– Չէ՛, ես ասեմ` կարող է կասկածեք, դո՛ւք պիտի ասեք, տունը ձերն է:
– Ամեն դեպքում, ըստ ձեզ, ի՞նչ կարժենա…
– Դե… դա կախված է նաև այն հանգամանքից` շտապո՞ւմ եք, թե՞ չէ:
– Չեմ շտապում, բայց տարիներով էլ սպասել չեմ կարող:
– Լավ: Մի խոսքով` երկու հարյուրից, երկու հարյուր հիսուն հազար դոլար:
– Եկեք փորձենք մաքսիմալից, որովհետև երկու հարյուր հիսուն հազարից պակասով տալու միտք չունեմ:
– Կարող ենք երեք հարյուրից սկսել, այնտեղ կերևա: Դրանից թանկ ասենք` կխրտնացնենք:
– Օքեյ,- համաձայնեց Հարութը:- Բայց ես մաքուր երկու հարյուր հիսունից չեմ իջնի:
– Հասկանալի է: Դե ես գնամ, գնորդ հայտնվի` կզանգեմ:
Հարութն ուղեկցեց գործակալին մինչև դարպասը, ետ եկավ: Ինչ-որ շրշյուն որսաց ականջը, նայեց պատերին, թվաց` դող տեսավ նրանց մեջ, ասես էլեկտրական հոսանք բաց թողին: «Հանգի՛ստ, չսկսեք նորից, խոստացել եք»` ասաց պատն ի վեր ու դուրս եկավ տնից: Բակում զգաց` ոտքերը քաշում են դեպի նկուղ, ինչ-որ բան է մոռացել այնտեղ… «Հետո, հետո»` համոզեց ինքն իրեն ու քայլերը ետ բերեց` ներդաշնակեց բակից ելնելու մտադրությանը:
Տաքսի վարձեց: Նուբարաշեն էր գնալու, հոգեբուժարան, քեռուն տեսնելու: Ճամփին, թեև հեռակապի լուսավոր էկրանը աչքերի առջև էր պահել` հայացքն ավելի շատ դրսին էր հետամուտ` ծանոթ-անծանոթ պատկերներ էր տնտղում: Ծանոթն ավելի շատ էր, քան անծանոթը, սակայն անծանոթին այնուամենայնիվ հաջողվում էր խառնել, շփոթ մտցնել ծանոթ պատկերակարգի մեջ:
Գլխավոր բժիշկը տեղում էր՝ ընդարձակ հոգեբուժարանի իր ընդարձակ առանձնասենյակում: Հարութը քարտուղարից թույլտվություն ստացավ, մտավ ու ներկայացավ մի քիչ հարցական, բարեժպիտ դեմքով բժշկին: Խոսեցին, բժիշկը կարճառոտ նկարագրեց քեռու հոգեվիճակը:
– Հիմա բավական ակտիվ փուլ է,- ասաց,- ֆոնը դեռ չենք իջեցրել, երբեմն դեռ ընկնում է փսիխոզային հոգեվիճակների մեջ, բայց կիջեցնենք, մի երկու-երեք ամսից կիջեցնենք, և կարող եք տանել տուն: Բայց դեղերը պիտի մշտապես ընդունի, որպեսզի նոպաներից խուսափենք: Սեքսուալ խիստ մտահոգություններ ունի, չիրականացած ցանկությունների ճնշման արդյունք է, այդ ճնշված ցանկությունները այլասերված, այլափոխված` դուրս են գալիս վարքի ասպարեզ և անզուսպ դրսևորվում, ուժգին դեպրեսիվ վիճակներն անխուսափելի են, անհրաժեշտ է մշտապես մեղմել այդ լարվածությունը:
– Իսկ եթե պարտնյոր գտնվի կամ ամուսնանա՞:
– Վտանգավոր է, անկողնային պարտություններն ավելի կծանրացնեն վիճակը, իսկ որ պարտություններ կլինեն` պարզից պարզ է: Վաթսունն անց մարդ է: Մի խոսքով, մի քանի ամիս` տանը, մի քանի ամիս` այստեղ:
– Իսկ տարիքի հետ չե՞ն բթանա այդ ապրումները,- իր խոհերը ներկայացրեց Հարութը:
– Ում մոտ` ոնց: Ոմանց մոտ տարիքի հետ նույնիսկ կարող են ավելի սրվել: Ախր ոչ ոք չգիտի, թե պտուկ ծծելով, մանկական խաղերի հետ, ընտանիքում, դրսում, ամբողջ ընթացքում ինչեր ենք ներառել մեր հոգեկան աշխարհ, ինչ ենք պահել, ինչ ենք ճնշել` խորք ուղարկել, և ոնց ու երբ են դրանք դրսևորվելու ու ինչ են բերելու մեր գլխին, գումարած, իհարկե, ի բնե ստացած փսիխոտիպը: Սուտ կլինի ասել, թե բժշկությունը տիրապետում է և կարող է կառավարել այդ ամենը, բժշկությունը կարող է ժամանակավորապես լռեցնել, բթացնել, խաղաղություն բերել տառապանքներին… Ինչն էլ անում ենք:
Հարութը մտատանջության մեջ էր` փող պե՞տք է տա այս մարդուն, թե՞ կվիրավորի:
– Ես ինչո՞վ կարող եմ օգտակար լինել,- հարցրեց ի վերջո:
– Դեհ, չգիտեմ… Բարեգործության կարգով, գուցե… Ինքներդ` ոնց հարմար գտնեք… Պարտադիր չէ:
– Լավ, ես կմտածեմ: Տեսնել կարող եմ, չէ՞:
– Այո՛, կարող եք: Դուք իջեք բակ, այնտեղ սպասեք, ես կկարգադրեմ ` կբերեն: Բայց զգույշ եղեք, հին բաներ շատ չփորփրեք:
– Միրգ եմ բերել, հյութ, էլի ինչ-որ բաներ… Կարո՞ղ եմ տալ:
– Տոպրակը թողեք, մենք կնայենք` վնասող բան չլինի, հետո կտանք իրեն:
Հարութը թողեց տոպրակը, իջավ աստիճաններով` դուրս եկավ բակ, տեղավորվեց փայտակառույց նստարանին, սպասեց: Երկու կապույտ խալաթավոր էին զբոսնում պուրակի արահետով, հաճախակի շրջվում` նայում էին Հարութի կողմը, բայց մոտիկ չէին գալիս: Հարութը հանեց իր էլեկտրոնային ծխասարքը, ծխեց: Այն երկուսը տեսան` չդիմացան գայթակղությանն ու մոտ եկան վերջապես:
– Սիգարետ կտա՞ս, հոպա՛ր,- հարցրեց նրանցից համարձակը, որ «հոպարի» տարիքին կլիներ, եթե` ոչ ավելի:
– Չունեմ, սա սիգարետ չի, էլեկտրոնային է,- արդարացավ Հարութը:
Ու հանկարծ ճանաչեց` Լյոպիկն էր, իր թաղի Լյոպիկը, որ նույնիսկ ամենացուրտ ձմեռներին կարճաթև վերնաշապիկով էր դուրս գալիս փողոց` հպարտ իրենով, իր մերկացրած մկաններով, հետո կանգնում էր փողոցի մեջտեղում և երթևեկությունը կարգավորող տեսուչի դեր ստանձնում` «Աջո՛վ, աջո՛վ… Արա, է՛, մի՛ կանգնի, պրոպկա ես սարքում, ո՞ւմ հետ եմ, արա՛…»: Լյոպիկն էր իրեն նայում ակնապիշ հայացքով… Ծերացել էր, բնականաբար, մազերը թափվել էին, բայց մի քանի համառ փնջեր մնում էին ճաղատ գլխին, որ անհամաչափ մեծ էր փոքրացած մարմնի համեմատ, վզի մկանները, կնճռոտ դեղնականաչ մաշկի տակ, լարված-ձգված էին` ասես ինչ-որ բանի սպասման մեջ, խալաթի թևքերը հնարավորինս հավաքել-վեր էր հանել հին սովորության համաձայն…
– Լյոպի՞կ…
– Ես չեմ,- գաղտնաժպիտ հրաժարվեց խենթը,- իմ անունը Լևոն է, Լևոն Վանիկիչ:
– Շփոթեցի, կներեք,- հանձնվեց Հարութը, որովհետև հետագա հարցուփորձը Աստված գիտի` ինչ բարդություններով էր հղի: Լյոպիկն էր, կասկած չկար: Բայց դե Լյոպիկն էր, Լյոպիկը չէր` ի՞նչ մի կարևոր էր… Անցյալի խաղն է` անկարևոր մանրուքներին կարևորության պսակ հագցնել:
– Բա, սխալվեցիր, հոպա՛ր ջան,- խոսեց Լյոպիկի ընկերը:- Իմ անունն էլ Սուրեն Վարդանիչ ա, բա՛:
Սուրեն Վարդանիչը թևանցուկ արեց Լևոն Վանիկիչին` հեռացան, ժամանակ առ ժամանակ շրջվելով ու խեթ հայացքներ նետելով:
Իսկ արահետի հակառակ կողմում երևաց քեռին` սանիտարի ուղեկցությամբ, առանձնակի խանդավառությամբ չէր, որ մոտ էր գալիս, երբեմն նույնիսկ կանգ էր առնում այնպիսի դիրքով` ասես ետ դառնալ էր ուզում: Եկավ, նայեց վարանոտ կասկածանքով, չճանաչեց կարծես, երևի չէին ճշգրտել, պարզապես ասել էին, թե ինչ-որ ազգական է եկել, ինքն էլ հիմա ճգնում էր նրա տեսակն ու չափը որոշել:
– Ես մոտերքում եմ,- հուշեց սանիտարը և հեռացավ` ազգականներին թողնելով դեմ առ դեմ:
Լուռ նայում էին միմյանց, Հարութը չէր կռահում` քեռին վերջապես ճանաչե՞լ է, պարզապես ժամանա՞կ է ձգում անակնկալը ներսում տեղավորելու համար, թե՞ այդպես էլ չճանաչեց: Ինքը կճանաչեր քեռուն` եթե նույնիսկ պատահաբար հանդիպեին ինչ-որ տեղում, որովհետև շատ չէր փոխվել քեռին` տեղ-տեղ պեպենոտ ճերմակ մաշկ, կլորավուն դեմք, առաջ մղվող վախեցած աչքեր, որոնց հիմա արդեն կարելի էր «դուրս պրծած» անվանել (երևի այդպես էլ չտեսան իրենց ուզածը ու շարունակում էին փնտրել), այդ աչքերն անդադրում ոլորվում էին` մի կողմ, մյուս կողմ, վար, վեր և ոչ մի անգամ` ուղիղ, նույնիսկ երբ վերջապես համարձակվեց ուղիղ նայել` էլի դեմքին չէր նայում, այլ` գլխի վրայով ինչ-որ տեղ:
– Ես եմ, քեռի՛,- խոսեց Հարութը:
– Ճանաչել եմ, Հարութի՛կ,- արձագանքեց քեռին:- Նկարներդ տեսել եմ, քուրս ցույց էր տալիս:
– Բա ինչի՞ հետս չէիր խոսում:
– Ինտերնետո՞վ… Ես էդ սատանի մայլեն չեմ մտնում, չարիցն ա, վախում եմ: Ո՞նց ես, քրո՛ջ տղա. չհասցրիր հորդ տեսնես, էլի:
– Չհասցրի: Ոչ մեկին չհասցրի:
– Ինչի՞ ոչ մեկին, էս ա ինձ տեսնում ես, թե՞ ես մարդահաշիվ չեմ: Միշտ էդպես եք եղել, բոլորդ, ինձ մարդահաշիվ չեք դրել:
– Չէ՛, քեռի՛, չէ՛, էդպես լիներ` չէի գա մոտդ:
– Շնորհակալ եմ:
– Չասեցի, որ շնորհակալ լինես:- Հարութի սիրտը տխրություն սողոսկեց, քեռու թշվառ տեսքից էր երևի, այդ «Շնորհակալ եմ» ասելու ձևից, երանգից.- Դու իմ քեռին ես, միակ հարազատս ես…
– Հա՞,- քեռին կասկածով նայեց, բայց թեթև ժպիտ էր հայտնվել կասկածի տակ:
– Բան-ման եմ բերել մի քիչ, բժիշկն ասեց` թող մոտս, հետո կտամ:
– Սիգարետ էլ կա՞:
– Վայ… Մոռացել էի, որ ծխում ես:
– Ո՞նց… Ծնված օրից ծխում եմ, չես հիշո՞ւմ:
– Կուզե՞ս իմ էլեկտրոնայինը նվիրեմ:
– Դենը տար,- վախեցավ քեռին:
– Էստեղ խանութ կա՞:
– Չէ՛ հա:
– Լավ, դուրս գամ` մոտակա խանութից կառնեմ, կուղարկեմ: Ո՞նց ես, քեռի՛:
– Ո՞նց պիտի… Իմ ոնցը ո՞րըս ա, քրո՛ջ տղա, ո՛չ կնիկ, ո՛չ երեխա, մենակ էն խորթ մերս ա, հերս բերեց, ինքը մեռավ` գնաց, դրան թողեց իմ վրա. ինձնից բեթար ֆազերը գցած պառավ ա, կյանքս ուտում ա: Գնա, մի հատ տես, կուրախանա:
– Կյանքում ինձ չի տեսել, ինչի՞ պիտի ուրախանա:
– Եսիմ… Դե կուրախանա, էլի, մոտը մարդ ա գալի, էն էլ Ամերիկայից, չուրախանա՞:
– Լավ, տեսնեմ, գուցե գնամ:
– Հա՛, գնա, համ էլ մեր գյուղի տունը կտեսնես, կհիշես… Էէէ՜, գալիս էիր, բարձրացնում էի թթի ծառը, ուտում էիր` քիթմռութդ սևանում էր, գնում էինք սունկ հավաքելու, հրացանն առնում` գնում էինք թթի ղուշ խփելու… Չէ՛, քրո՛ջ տղա, դու էլ մի բարի պտուղ չեղար ինձ համար… Բա ես էդպես եմ եղե՞լ… Բարձրացնում էի թթի ծառը, ասում էի` արխային կեր, օձից չվախես, կարիճից չվախես, շնից չվախես, էստեղ եմ, հետդ ճան էի խաղում, հոլ էի տաշում քեզ համար…
Հարութը որոշ բաներ մտաբերում էր քեռու հիշատակումներից, բայց որոշ մասն էլ բացարձակ չէր հիշում, երևի հնարում էր քեռին, բայց ինքը չէր միջամտում, թող խոսի, նեղված է, թող դուրս հանի իր ներսից, միայն թե չափը չանցնի, որովհետև փսիխոզի ենթակա հոգեկան ունի, հրեն` արդեն սկսեց ուսերը ցնցել, դեմքը ջղակծկել:
– Վերջը չուզողություն արիր, էլի, չուղարկեցիր, էլի,- կարճ դադարից հետո, որի ընթացքում կասկածոտ ուշադրությունը մոտակա թփերի կողմն էր, շարունակեց քեռին:
– Ի՞նչը:
– Ինչը, ինչը… Չոռը քու պինչը, ինչը… Էն Աննայի համար եմ ասում, մի կաստում չուղարկեցիր` հագնեի, գնայի ուզելու, էսպես գնացի` ոնց կամ, մերժեցին, ո՞վ կտար, իսկի կարգին գոտի չկար վրես, շալվարս թոկով էն կապում:
– Բայց ո՞վ պիտի տար, մենակ չէր ապրո՞ւմ Աննան:
– Չէ՛: Պարզվեց` չենք իմացել, հետը մարդ ա եղել, էն խորքի երդիկով սենյակում ա մնալիս եղել: Չտվին, ծիծաղեցին վրես, ասին` չունևոր ես, գնա, փող կաշխատես, նոր կգաս: Ես որտե՞ղ փող աշխատեմ: Բայց որ մի հատ ամերիկյան կաստում-շլվար ուղարկեիր, հագնեի, ո՞նց կասեին չէ, Ամերիկային ո՞վ կարա դեմ գնա, իսկի Ռուսաստանը չի կարում… Կրեմագույն կաստում-շլվար, սպիտակ սառոշկա` էսպես մանդր-մանդր կապուտ զոլերով, ու մուգ կարմիր գալստուկ. պահ-պահ-պահ, ինչ տղայա… Հա՛, մեկ էլ կոշիկ, սև լաքից սուրքիթ կոշիկ ու նասկի՝ շախմատանախշ կողերով, էն որ ձերոնք սիրում են, էն որ նստում են` շալվարի տակից երևում ա: Շախմատանախշ ասիմ` ղշիս հիշեցիմ, վախ-վախ-վախ, իմ շախմատապոչ ղուշը, յոթը թախլա վրա-վրա ֆռում էր օդում, կլոխկոնծի տալի, մենակ տեսնեիր… Արծիվը տարավ, հենց էդպես ֆռալուց, իմ աչքի առաջ, խփեց ու տարավ, օդում մենակ փետուրները մնացին, պտտվելով իջան ձեռիս: Բա: Ափսոսացիր, էլի, քրո՛ջ տղա, ուղարկեիր, ի՞նչ կլներ, ես գիտեմ` շորն էնտեղ թանկ չի:
– Էժան էլ չի, բայց դա պրոբլեմ չէր, ե՞րբ ուզեցիր, որ ես էլ չուղարկեցի:
– Ո՞նց… Խնդրեցի գրեն իմ անունից, չեն գրե՞լ:
– Չէ՛:
– Է՜, բանի տեղ չեն դրել, մտածել են խելքը գցած մարդ ա, ախմախ բաներ ա խոսում: Այ էդպես են եղել, մեկը իմ մասին չի մտածել, անիծված եմ, էն գլխից: Բախտիս քար գցեցին, էլի: Վերջն էլ բերին էստեղ: Աննաս էլ մնաց ուրիշին: Հիմա ամեն օր տղամարդ ա, որ փոխում ա:
– Ի՞նչ գիտես:
– Գիտեմ: Ամեն գիշեր գնում` տեսնում եմ, տղամարդ ա, որ փոխում ա շան աղջիկը, վրա-վրա: Իմ կարոտիցն ա, գիտեմ, ուրիշի հետ պառկում ա, բայց նայում ա երկինք` ինձ ա կանչում, ասում ա` ո՞ւր ես, արի, արի, մենակ քեզ եմ սիրում… Դուրս եկա թե չէ` գնալու եմ մոտը: Բայց դե ամաչում եմ, մի կարգին շոր չունեմ…
– Կառնեմ, քեռի՛, էստեղ էլ կա:
– Էստեղ թանկ ա, է…
– Կառնեմ, կթողնեմ Կառլոսի մոտ, դուրս գաս` կվերցնես:
– Վայ քու ցավը տանեմ, քրո՛ջ տղա, գիտեի, գիտեի, որ քեռուդ սիրում ես… Սև լաքից կոշիկն էլ կառնես, չէ՞:
– Սառոչկեն ու փողկապն էլ, նասկին էլ:
– Հա՛, ցավդ տանեմ: Բայց դե վախենամ` ուշ լինի: Ասում ես` չասեցին, հա՞, որ կաստում եմ ուզել:
– Չեն ասել, քեռի՛ ջան, մոռացել են երևի:
– Մարդահաշիվ չեն հաշվել, էլի:- Քեռին թեքվեց թփերի կողմը.- Ա՛յ քուր, դժվա՞ր էր, ի՞նչ կլներ` ասեիք, կարող ա դա ինձ համար կյանքի ու մահվան հարց էր:- Քեռու դեմքը հանկարծ ծռվեց սարսափի մեջ:- Չասե՛ս,- գոռաց սարսափած,- չասե՛ս, էդ մեկը չասե՛ս, խիղճ ունեցի… Չասե՛ս, քո՛ւր…
– Քեռի՛, հանգստացի, էնտեղ մարդ չկա, ինձ նայի, ասում եմ` կառնեմ, հենց վաղն էլ կառնեմ:
– Պետք չի, չկա Աննան, մեռել ա, ես գիտեմ, մեռել ա, տեսել եմ:
– Դե… Ուրիշ կին կպատահի…- ասաց Հարութն ու անմիջապես էլ հասկացավ, որ ասածն անմտություն է:
– Գնա՛, գնա՛, քրո՛ջ տղա, ու էլ չգաս:
Քեռին տեղից կտրուկ վեր կացավ, սկսեց հախուռն, անտարբերելի գոռգոռալ` ձեռքերն օդում թափահարելով, ջղաձգվող դեմքին թշնամանք էր հայտնվել, դուրս պրծած աչքերն ոլորվում էին այս ու այն կողմ: Վազելով վրա հասավ սանիտարը, ամուր թևանցուկ արեց քեռուն, քեռին կտրուկ խեղճացավ, գլուխը կախեց` գնաց նրա հետ. հեռվից մեկ անգամ շրջվեց` տխուր նայեց քրոջ որդուն, բայց ոչինչ չասաց:
* Հատված վեպից
