ՀՀ 8-րդ գումարման Ազգային ժողով. սպասումներ, ակնկալիքներ

Սոնա ԱՆՏՈՆՅԱՆ

Եվ ով­քե՞ր են նրանք. մար­դիկ, սո­վո­րա­կան մահ­կա­նա­ցու­ներ, ով­քեր պա­տաս­խա­նատ­վութ­յան և ջան­քի ա­ռա­վել մեծ չա­փա­բաժ­նով պետք է գոր­ծեն։ Ե­թե հաշ­վի առ­նենք տե­ղե­կատ­վա­կան հե­ղե­ղը կամ կու­լի­սա­յին քչփչոց­նե­րը բո­լոր ատ­րի­բուտ­նե­րով` բամ­բա­սան­քի տիղ­մով, փո­խա­դարձ վի­րա­վո­րանք­նե­րի ցե­խաջ­րե­րով, մանր ու մեծ` միմ­յանց վրա նետ­վող քա­րե­րով… ի՞նչ կա­րող եմ ա­սել։
­Քո երկ­րի, իմ երկ­րի, մեր ժո­ղովր­դի ներ­կա­յա­ցուց­չա­կան մարմ­նի գոր­ծու­նեութ­յան մա­սին կան­խավ` ա­սե­լիքս հա­սու­նա­ցած չէ։ Ի՞նչ արդ­յու­նա­վե­տութ­յան մա­սին կա­րող ենք խո­սել, թերևս միայն սպա­սել… սպա­սել ու հրա­ժար­վել ա­նընդ­հատ կրկնել «նախ­կին», «ներ­կա» չարչրկ­ված ար­տա­հայ­տութ­յուն­նե­րը։ Կա եր­կիր, ո­րի այ­սօր­վա ու ա­պա­գա­յի մա­սին է հար­կա­վոր մտա­ծել` գոր­ծե­լով հստակ, նպա­տա­կա­մետ։
Ե­թե յու­րա­քանչ­յուր պատ­գա­մա­վոր ի­րա­կա­նութ­յան շո­շա­փե­լի զգա­ցո­ղութ­յուն ու­նե­նա և­ ող­ջամ­տութ­յան սերմ­նա­հա­տիկ, գու­ցե փո­փո­խութ­յուն­ներ զգանք. ըն­դա­մե­նը պարզ, մարդ­կա­յին ցան­կութ­յուն։
Շատ բան է խարխլ­վել. վստա­հութ­յուն, հույ­սի մա­սին էլ ա­վե­լորդ է ա­սել։ Ու­րեմն առն­վազն շի­նա­րար ու զո­րա­կան, բժիշկ ու ոս­կե­րիչ էլ պետք է լի­նել։ Ծառ տնկել, աղբ հա­վա­քել, խոտ հնձել. օ­րի­նակ լի­նել։ Օ­րի­նա­կե­լի օ­րի­նակ քո ժո­ղովր­դի հա­մար։
…Եվ կար­ևոր է հաշտ լի­նել, հաշտ լի­նել նախ ինքդ քեզ հետ. հաս­տատ շատ բան կփոխ­վի, նախ՝ քո ներ­սում, հե­տո՝ քո շրջա­պա­տում, գոր­ծե­րում։
­Պատ­րա՞ստ են ու­ժեղ ու վճռա­կան լի­նել, ի զո­րո՞ւ են Հա­յաս­տա­նը հզո­րաց­նել։ Ես չպի­տի ա­սեմ, այլ՝ գործն ու նվի­րու­մը։ Իսկ դրանք ա­նուն, ազ­գա­նուն չու­նեն։
Հ. Գ. Երբ 1988-ի ա­ղե­տի ժա­մա­նակ (Ս­պի­տա­կի ա­վե­րիչ երկ­րա­շարժ) կորց­րինք մեր տու­նը (հա­զա­րա­վոր­նե­րի նման), հայրս (սկզբուն­քա­յին և­ ազ­նիվ տե­սակ էր) հա­վա­տում էր, որ եր­կու-ե­րեք տա­րի անց նոր տուն կու­նե­նանք։ Երկ­րիս իշ­խա­նա­վոր­ներն էին հա­վաս­տել։ Մինչև օրս չեմ մո­ռա­նում հորս աչ­քե­րում փշրված հա­վա­տի թա­խի­ծը։ Քա­ռորդ դա­րից ա­վե­լի ան­ցավ, երբ ոտք դրե­ցինք տուն` ա­ռանց է­մո­ցիա­նե­րի, ան­տար­բեր, հենց այն­պես… Ծ­նող­ներս հե­ռա­ցել էին…
Հու­սանք, որ դա­ժան պա­տե­րազ­մով ան­ցած երկ­րիս ու ժո­ղովր­դիս հա­վա­տը չի խարխլ­վի, և ա­ռաջ­նա­հեր­թութ­յու­նը կլի­նի հայ ժո­ղովր­դի ու Հա­յաս­տա­նի շա­հը։
­Հու­սա՞մ… Հա­կա­ռակ պա­րա­գան հե­ռա­նալն է` ժո­ղովր­դի պա­հան­ջով հե­ռա­նա­լը։

***

Ա­նա­հիտ ԱՐՓԵՆ

Հաշ­վի առ­նե­լով, թե ով­քեր են մտել խորհր­դա­րան՝ ա­ռանձ­նա­պես ազ­գօ­գուտ սպա­սե­լիք չու­նեմ: Միա­միտ կի­ներ նույն հա­մա­կար­գում, նույն կենտ­րո­նին են­թա­կա հին դաշ­տի խա­ղա­ցող­նե­րից նոր ակն­կա­լիք ու­նե­նալ: Ինչ­պես 2018թ.­ իշ­խա­նա­փո­խութ­յու­նից հե­տո տի­րող հա­մա­կար­գը մնաց նույ­նը՝ թույլ չտա­լով, որ ժո­ղո­վուր­դը «մարտն­չող» կող­մե­րից բա­ցի ու­րիշ բան տես­նի, այն­պես էլ հի­մա ե­ղավ: Ընտ­րութ­յու­նից ընտ­րութ­յուն տար­վող, իբր խիստ հա­կոտն­յա, «սևե­րի» ու «սպի­տակ­նե­րի» մար­տա­վա­րութ­յու­նը, որն անգ­թո­րեն պա­ռակ­տում է ժո­ղովր­դին, այս ան­գամ ա­վե­լի ճոխ ի­րա­կա­նաց­վեց և շա­րու­նակ­վե­լու է Ազ­գա­յին ժո­ղո­վում:
Ի­րար վե­րար­տադ­րե­լով՝ մերժ­ված­նե­րի օգ­նութ­յամբ ներ­կա­նե­րը ԱԺ-ում կրկին ջախ­ջա­խիչ մե­ծա­մաս­նութ­յուն գրան­ցե­ցին, իսկ նախ­կին­ներն էլ ներ­կա­նե­րի ձե­ռամբ ան­ձեռնմ­խե­լիութ­յուն ու «օ­րի­նա­կա­նաց­ված» ի­րա­վունք­ներ ստա­ցան՝ վե­րա­կանգ­նե­լու կորց­րած «հե­ղի­նա­կութ­յու­նը», պաշտ­պա­նե­լու ի­րենց բիզ­նես­նե­րը, դի­զած ու­նեց­վածքն ու շա­րու­նա­կե­լու վա­յե­լել հա­րուստ և­ ա­պա­հով կյանք:
Հաս­կա­նա­լի է, որ ար­դեն մերժ­ված­ներն ու պարտ­վա­ծը եր­կի­րը հզո­րաց­ման չեն տա­նե­լու, հաղ­թութ­յուն չեն ար­ձա­նագ­րե­լու: Այս լրա­կազ­մով խորհր­դա­րա­նը ազ­գափր­կիչ աշ­խա­տանք չի ա­նե­լու կամ հա­յոց կո­րուստ­նե­րը վե­րա­կանգ­նե­լու նպա­տակ չի դնե­լու իր ա­ռաջ: Այս ԱԺ-ում, ա­վե­լի կամ պա­կաս թա­փով, շա­րու­նակ­վե­լու է նա­խընտ­րա­կան թայ­ֆա­յա­թա­մա­շա­յա­կան ան­մա­կար­դակ նույն գզվռտո­ցը՝ քա­ղա­քա­կան գոր­ծիչ­նե­րին ոչ վա­յել բա­ռա­պա­շա­րի նույն զի­նա­նո­ցով և ժո­ղովր­դի ու­շադ­րութ­յունն ի­րա­կա­նութ­յու­նից շե­ղե­լու նույն տեխ­նո­լո­գիա­նե­րով:
Այս խորհր­դա­րա­նը ոչ թե քննար­կե­լու է երկ­րի ա­ռաջ ծա­ռա­ցած օր­հա­սա­կան մար­տահ­րա­վեր­ներն ու ա­ռա­ջադր­ված հար­ցե­րը ազ­գան­պաստ տե­սանկ­յու­նից լու­ծե­լու փնտրտուք­ներ, այլ՝ հա­յոց կյան­քը հնա­րա­վո­րինս ռու­սաս­տա­նա­մետ լու­ծե­լու ծրագ­րեր: Ընդ ո­րում, յու­րա­քանչ­յուր կողմ փաս­տարկ­նե­րով ա­պա­ցու­ցե­լու է իշ­խա­նութ­յան ղե­կին դի­մա­ցի­նի ա­նըն­դու­նե­լի լի­նե­լը: Հն­չե­լու են բա­ցա­հայտ ճշմար­տութ­յուն­ներ, միմ­յանց հաս­ցեին փո­խա­դար­ձա­բար շպրտվե­լու են ի­րա­կան մե­ղադ­րանք­ներ ու լու­տանք­ներ, բայց՝ անձ­նա­կան շա­հե­րի ու թշնա­մութ­յան մա­սով: Իսկ պե­տութ­յան մա­կար­դա­կով, խո­շոր հաշ­վով, ա­նե­լու են նույն գոր­ծը: Օ­րա­կար­գում Ս­յու­նի­քի օ­տա­րումն է:
Թերևս, նախ­կին նա­խա­գահ­նե­րը, ինչ­պես որ նա­խընտ­րա­կան բա­նա­վի­ճելն էին ի­րենց պատ­վից ցածր հա­մա­րում, հա­զիվ թե մաս­նակ­ցեն խորհր­դա­րա­նի նիս­տե­րին և­ ա­ռանձ­նա­պես չեն էլ ձգտե­լու իշ­խա­նութ­յան: Հա­մե­նայն­դեպս՝ քա­նի դեռ սահ­մա­նան­շումն ու սահ­մա­նա­զա­տու­մը չի ի­րա­կա­նաց­վել, ո­րի պա­տաս­խա­նատ­վութ­յու­նը պետք է կրի ներ­կա իշ­խա­նութ­յու­նը, իսկ ի­րենք դարձ­յալ մնան «մա­քուր»: ԱԺ մտած ընդ­դի­մա­դիր­նե­րը դեմ կքվեար­կեն իշ­խա­նա­կան ձայ­նե­րի մե­ծա­մաս­նութ­յամբ հաս­տատ­վող նա­խագ­ծե­րին, կպահ­պա­նեն ընդ­դի­մութ­յան կար­գա­վի­ճակն ու ընդ­դի­մա­խո­սի կեց­ված­քը՝ մինչև հեր­թա­կան իշ­խա­նա­փո­խութ­յուն-տե­ղա­փո­խութ­յու­նը: Իսկ ազ­գաբ­նակ­չութ­յու­նը կշա­րու­նա­կի բախտ ո­րո­նել օ­տար ա­փե­րում:

***

Վահան ԱՆԴՐԵԱՍՅԱՆ
Տեր Թովմա

Հաշ­վի առ­նե­լով այն հան­գա­ման­քը, որ հե­ղա­փո­խա­կան կու­սակ­ցութ­յու­նը, ձայ­նե­րի մե­ծա­մաս­նութ­յամբ Ազ­գա­յին ժո­ղո­վում գե­րակշ­ռող թիվ կազ­մե­լով, շա­րու­նա­կե­լու է եվ­րա­խորհր­դա­մետ քա­ղա­քա­կա­նութ­յու­նը և՛ բա­րո­յա­կան, և՛ հոգ­ևոր բնա­գա­վառ­նե­րում, են­թադ­րում եմ, որ շա­րու­նա­կե­լու է իր կի­սատ թո­ղա­ծը: Այ­սինքն՝ փոր­ձե­լու է ըն­դու­նել Ս­տամ­բուլ­յան կոն­վեն­ցիա­յի ո­րո­շում­նե­րը, մի տա­րի ա­ռաջ ըն­դու­նած Լան­զա­րո­տեի կոն­վեն­ցիա­յի հի­ման վրա փոր­ձե­լու է դա­սագր­քեր տրա­մադ­րել դպրոց­նե­րին և հա­մա­պա­տաս­խա­նա­բար մաս­նա­գետ­ներ գտնել տար­րա­կան դա­սա­րան­նե­րի ա­շա­կերտ­նե­րին սե­ռա­կան կողմ­նո­րո­շում­նե­րի և­ ի­րենց այդ հար­ցում ընտ­րութ­յան մա­սին ի­րա­զե­կե­լու հա­մար և փոր­ձե­լու է նոր օ­րենք­ներ ըն­դու­նել, ո­րոնք Եվ­րա­խորհր­դին և Արևմտ­յան աշ­խար­հին հա­ճո կլի­նեն: Ըստ այդմ ինձ՝ հոգ­ևո­րա­կա­նիս և հայ մշա­կույ­թի ներ­կա­յա­ցուց­չիս հույս է ներշն­չում այն, որ Ազ­գա­յին ժո­ղո­վում կլի­նի գոր­ծուն ընդ­դի­մութ­յուն, ո­րը, կար­ծում եմ, կպաշտ­պա­նի հայ ազ­գի հոգ­ևոր, բա­րո­յա­կան, մշա­կու­թա­յին ար­ժե­հա­մա­կար­գե­րը (մա­նա­վանդ, որ դրանք էա­կան կռվան­ներ են ի­րենց պայ­քա­րում), պաշտ­պան կկանգ­նի հայ ե­կե­ղե­ցու և ն­րա ի­րա­վունք­նե­րի հար­ցում: Հույս ու­նեմ, որ ընդ­դի­մութ­յու­նը կկա­րո­ղա­նա նաև մեր սահ­ման­նե­րի և Ար­ցա­խի հո­ղե­րի պա­րա­գա­յում ևս շո­շա­փե­լի լու­ծում­ներ գտնել և հաս­նել դրանց ի­րա­գործ­մա­նը: Ի­հար­կե, այս ընդ­դի­մութ­յու­նը ևս փոք­րա­մաս­նութ­յուն է կազ­մում, սա­կայն, կար­ծում եմ, որ նրա լծակ­նե­րը հա­սա­րա­կութ­յան մեջ ա­վե­լի շատ են, և ն­րա աշ­խա­տան­քը ա­վե­լի արդ­յու­նա­վետ կլի­նի, քան նախ­կի­նում էր: Այն Ազ­գա­յին ժո­ղո­վում, ըստ իս, կկա­րո­ղա­նա հա­վա­սա­րակշ­ռութ­յուն ստեղ­ծել և մեղ­մել Արև­մուտ­քի ա­խոր­ժա­կը՝ մեր եր­կի­րը վե­րա­ծե­լու ան­հոգ­ևոր, ան­բա­րո­յա­կան, ան­մշա­կույթ, ան­հայ­րե­նա­սեր զանգ­վա­ծի: