­Սեր­գեյ Մ­նա­ցա­կան­յա­ն

­Ցա­վա­լի կո­րուստ ու­նե­ցանք: ­Հու­նի­սի վեր­ջե­րին ­Մոսկ­վա­յում մա­հա­ցավ ճա­նաչ­ված ռու­սա­գիր հայ բա­նաս­տեղծ ­Սեր­գեյ Մ­նա­ցա­կան­յա­նը, ո­րը եր­կար տա­րի­ներ ­Մոսկ­վա­յի գրող­նե­րի կազ­մա­կեր­պութ­յան քար­տու­ղարն էր և ­շատ ակ­տիվ դեր ու­ներ ժա­մա­նա­կա­կից ռուս բա­նաս­տեղ­ծութ­յան աս­պա­րե­զում: ­Կա­րող ենք նաև շեշ­տել նրա կա­պը մեր գրա­կա­նութ­յան հետ. նա հատ­կա­պես թարգ­մա­նել է ժա­մա­նա­կա­կից բա­նաս­տեղծ­նե­րին և ­Մոսկ­վա­յում, կա­րե­լի է ա­սել, մեր գրա­կան դես­պան­նե­րից էր: ­Հա­ճախ մեր հա­յե­րը ժա­մա­նա­կի զգա­ցո­ղութ­յան, պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րի վե­րա­բեր­յալ շատ ա­զատ վար­մունք ու­նեն, բայց ­Սեր­գե­յը կար­ծես իս­կա­կան հստակ ազն­վա­կան մի կեր­պար էր, ա­մեն ա­ռու­մով շատ ճշգրիտ: Ն­րա գոր­ծու­նեութ­յու­նը ­Մոսկ­վա­յում զգա­լի էր, հատ­կա­պես գրա­կան շրջա­նակ­նե­րում մեծ հար­գանք էր վա­յե­լում ­Սեր­գեյ Մ­նա­ցա­կան­յա­նը: Ա­սեմ, որ մեր հայ գրող­նե­րից էր նաև Պ­յոտր ­Վե­գի­նը, ո­րը մեր ժա­մա­նա­կա­կից գրող­նե­րին էր թարգ­մա­նում: Ես կար­դա­ցի ­Սեր­գեյ Մ­նա­ցա­կան­յա­նի մա­հա­խո­սա­կա­նը Պ­յոտր ­Վե­գի­նի մա­սին, ո­րում, շեշ­տե­լով նաև նրա հայ լի­նե­լը, շատ խո­րը, մեծ ցավ էր ապ­րել իր ըն­կե­րոջ, ռու­սա­գիր հայ գրո­ղի մահ­վան կա­պակ­ցութ­յամբ: ­Հի­մա այդ ցա­վը ես եմ կրում իմ մեջ, ո­րով­հետև ­Սեր­գե­յի հետ հան­դի­պել ենք և՛ ­Մոսկ­վա­յում, և՛ ­Պի­ցուն­դա­յում: Եր­կար զրույց­ներ ենք ու­նե­ցել գրա­կա­նութ­յան շուրջ: ­Նա­խանց­յալ տա­րի ­Սեր­գեյ Մ­նա­ցա­կան­յա­նին հրա­վի­րե­ցինք մաս­նակ­ցե­լու ­Թարգ­մա­նա­կան գրա­կա­նութ­յան օ­րե­րին: ­Ցա­վոք, հի­վան­դութ­յան պատ­ճա­ռով չկա­րո­ղա­ցավ այդ օ­րե­րին ներ­կա լի­նել:
­Նա կապ­ված էր «Литературная Армения» ամ­սագ­րի հետ, բազ­մա­թիվ թարգ­մա­նութ­յուն­ներ է ա­րել և ­Մոսկ­վա­յում մշտա­պես հան­դի­պում­նե­րի ժա­մա­նակ խո­սում էր մեր գրա­կա­նութ­յան նո­րութ­յուն­նե­րի, մեր գրա­կա­նութ­յան մա­սին:
­Ցա­վա­լի կո­րուստ է, կար­ծում եմ՝ պի­տի մտա­ծենք նրա գիր­քը հրա­տա­րա­կե­լու մա­սին, ո­րով­հետև ­Հա­յաս­տա­նում լավ չեն ճա­նա­չում նրան, բայց նա ապ­րում էր ­Հա­յաս­տա­նով: Ալ­բերտ ­Նալ­բանդ­յա­նը շատ լավ գի­տեր նրա հո­րը՝ ­Մի­լա­նին, ո­րը ­Հա­յաս­տա­նից էր գնա­ցել, և ն­րա դարդ ու ցավն այն էր, որ ­Սեր­գե­յը հա­յե­րեն գրի, հա­յե­րեն խո­սի, հա­յե­րի գրա­կա­նութ­յու­նը տա­րա­ծի ­Ռու­սաս­տա­նում: ­Նա, ի­հար­կե, ա­նում էր դա, բայց հա­յե­րեն չգրեց:
­Խիստ ցա­վա­լի կո­րուստ է ոչ միայն մեզ հա­մար, այլև գրա­կան հա­սա­րա­կայ­նութ­յան: ­Սեր­գեյ Մ­նա­ցա­կան­յա­նի հետ կապ­ված էին և՛ ղա­զախ­նե­րը, և՛ ­Մերձ­բալ­թի­կա­յի, տար­բեր երկր­նե­րի գրող­նե­րը: ­Հա­մե­նայն դեպս նշա­նա­կա­լի եր­ևույթ էր ­Մոսկ­վա­յի և­ ընդ­հան­րա­պես բա­նաս­տեղ­ծա­կան աշ­խար­հի հա­մար: Ի­մա­ցա, որ նա շատ լավ գիրք է գրել ­Վա­լեն­տին ­Կա­տա­ևի մա­սին, փնտրված գիրք է ­Մոսկ­վա­յում: Ա­րեց այն, ինչ պի­տի ա­ներ, և ­մենք պի­տի հի­շենք նրան շատ բա­րի խոս­քե­րով։
Էդ­վարդ ՄԻԼԻՏՈՆՅԱՆ

***
­Սեր­գեյ Մ­նա­ցա­կան­յա­նը 77 տա­րե­կան հա­սա­կում կնքեց մահ­կա­նա­ցուն: ­Ժա­մա­նա­կին ե­ղել է ­Մոսկ­վա­յի գրող­նե­րի միութ­յան քար­տու­ղա­րը: 25-30 բա­նաս­տեղ­ծա­կան ժո­ղո­վա­ծու­նե­րի հե­ղի­նակ է: ­Ժա­մա­նա­կին շատ է թարգ­մա­նել հայ գրող­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծութ­յուն­նե­րը, ո­րոնք տպագր­վում էին «Литературная Армения» ամ­սագ­րում: ­Շատ էր կապ­ված մեր ամ­սագ­րի հետ: ­Շատ ջերմ ու շատ լավ մարդ էր: ­Սեր­գեյն իս­կա­կան մտա­վո­րա­կան էր: ­Միշտ կա­պը պա­հում էր ­Հա­յաս­տա­նի հետ:
Ալ­բերտ ՆԱԼԲԱՆԴՅԱՆ