ԾԱՌԸ / ՆԱՐԻՆԵ ԿՌՈՅԱՆ

ՀԳՄ վար­չու­թյու­նը
շնոր­հա­վո­րում է արձակագիր
ՆԱՐԻՆԵ ԿՌՈՅԱՆԻՆ
ծննդյան 60-ամյակի առթիվ
«Գրա­կան թեր­թը» միա­նում է շնորհավորանքին

­
­Տա­նիք­նե­րից բարձ­րա­ցող ծու­խը ե­ղա­նա­կի խո­նա­վութ­յու­նից վերև չէր բարձ­րա­նում, ծան­րա­նում էր, նստում տնե­րի վրա` ա­սես դի­տա­վոր­յալ ընդգ­ծե­լով նրանց դժգույն ու խարխլ­ված էութ­յու­նը:
­Թա­ղի երկ­շարք տնե­րի ա­րան­քում ա­ռանձ­նա­նում էր ­Ջի­վա­նի կա­ցա­րա­նը: Այն դուրս էր մնա­ցել ծխի ու խո­նա­վութ­յան ա­նի­մաստ պայ­քա­րից. փայտ չու­նեին, և ­վա­ռա­րա­նի պա­րապ տես­քից սառ­նութ­յուն էր փչում:
­Ջի­վա­նը, «տե­լեգ­րեյ­կեն» հա­գին, կուչ էր ե­կել թախ­տի ծայ­րին ու ննջում էր: Նն­ջում էր նաև «­Պապ թա­գա­վո­րը»` փոր­ձե­լով իր է­ջե­րում տա­քաց­նել ­Ջի­վա­նի կոշ­տա­ցած մատ­նե­րը:
­Կինն ու աղ­ջի­կը հար­ևա­նի տանն էին` վա­ռա­րա­նի մոտ: Տ­ղան ա­ռա­վո­տից էր դուրս ե­կել, ու «չգի­տես, թե ո՞ր ջհան­դա­մին» էր:
­Մութն ընկ­նում էր, և լույ­սով ան­կո­ղին մտնե­լը հար­մար էր. «…հա՛մ աչ­քի ա­ռա­ջը կտե­նա­յին, հա՛մ էլ շուտ չէին սո­վա­ծա­նա»:
Տ­րա­մա­բա­նութ­յու­նը, ո­րով ա­ռաջ­նորդ­վում էր ­Ջի­վա­նի ըն­տա­նի­քը, մա­շող օ­րե­րի ան­հե­ռան­կար ծան­րութ­յու­նից էր ծնվել:
Դ­ռան ճռռո­ցից ­Ջի­վանն աչ­քե­րը բա­ցեց ու նա­յեց կնոջ ու աղջ­կա ներս մտնող ստվեր­նե­րին:
– ­Քեզ հա­մար պլեճ ենք բե­րել, քա­նի տաք է` վեր կալ կեր:
Աղ­ջի­կը հո­րը մեկ­նեց հա­գուս­տի տակ թաքց­րած ափ­սեն ու սրթսրթա­լով վա­զեց ներս` «տե­ղե­րը քցե­լու»:
– ­Մա՛մ, քար­փիչ­նե­րը բեր, քա­նի չեն սա­ռել:
­Կի­նը, եր­կու աղ­յուս գրկին, շտա­պեց աղջ­կա ետևից և ան­հե­տա­ցավ մթութ­յան մեջ:
­Ջի­վա­նը վեր կա­ցավ, բե­րա­նը սրբեց ու գնաց դե­պի դու­ռը:
– ­Պա՛պ, ե­րեկ­վա պես դու­ռը չփա­կես, ­Մա­մոն է­լի դռա­նը կմնա:
­Բա­կում ­Ջի­վանն ար­ձա­կեց ­Բո­ղա­րի կա­պը և ­վե­րա­դար­ձավ տուն: ­Ծեր շու­նը, իր տի­րոջ նման ան­հույս աչ­քե­րով, ու­տե­լու ո­չինչ չգտնե­լով` բա­կից դուրս ե­կավ` մո­տա­կա աղ­բա­նո­ցում կշտա­նա­լու ակն­կա­լի­քով: ­Ջի­վա­նը խար­խա­փե­լով շո­րե­րը եր­կա՜ր հա­նեց ու մտավ կնոջ ծո­ցը: Աղ­յու­սի տա­քութ­յու­նը ջեր­մաց­րեց փայ­տա­ցած ոտ­քե­րը, և ի­րա­կա­նութ­յունն այն­քան էլ ան­հույս չթվաց:
Աշ­նան վեր­ջին ինչ կար-չկար վա­ռել-պրծել էին, էլ հին կո­շիկ ու շոր չմնաց: Աղ­ջի­կը կա­մաց-կա­մաց այ­գու չա­փարն էլ պո­կեց, վա­ռե­ցին: ­Ճիշտ է, ­Նոր տար­վա հա­մար մի եր­կու բան էին պա­հել, բայց «նոր տա­րին» էլ ան­ցավ: ­Հե­տո էլ լույ­սը կտրե­ցին:
Որ­դին որ տանն էր լի­նում, է­լի մի բան ա­նում էր, «լևի» լույս էր քա­շում: ­Ցե­րե­կը գա­լիս էին լա­րը կտրում, թուք ու մուր ա­նում, գնում, ի­րի­կու­նը «լևին» է­լի մի հնա­րով միաց­նում էր: ­Հա­վաք­վում էին է­լեկտրա­կան վա­ռա­րա­նի շուր­ջը և սպա­սում ա­վե­լու­կի ե­փե­լուն:
­Ջի­վա­նը շատ էր սի­րում ա­վե­լու­կով ու ձա­վա­րով ա­պու­րը. մոր ճաշն էր: ­Մի օր էլ էդ վեր­ջա­ցավ: Մ­նա­ցին «օգ­նութ­յան» լո­բու հույ­սին:
­Ցե­րե­կը շատ էր քնել և ­հի­մա ան­կող­նում պառ­կած՝ մտա­ծում էր, մտա­ծում ու ել­քը չէր գտնում: Էս­պես, ա­մեն գի­շեր մտո­վի բարձ­րա­նում էր դի­մա­ցի սա­րը, կտրում էր ման­կութ­յան հի­շո­ղութ­յուն­նե­րում մնա­ցած ա­մե­նա­հաստ ծառն ու բե­րում տուն: ­Հե­տո` ար­դեն ե­րա­զում, պատ­կե­րաց­նում էր, թե թա­ղե­ցիք, փո­ղո­ցի եր­կու կող­մում կանգ­նած ո՜նց են նա­խան­ձով նա­յում ի­րեն ու հաս­տա­փոր գե­րա­նին: ­Հե­տո լույ­սը բաց­վում էր, գե­րանն ու նա­խան­ձող­ներն ան­հե­տա­նում էին:
Ան­կող­նում պառ­կած՝ ­Ջի­վա­նը ո­րո­շում էր, որ հի­մա վեր կկե­նա ու կգնա ան­տառ: ­Կի­նը վա­ղուց ար­դեն հե­տը կար­գին չէր խո­սում.
– ­Դու էլ կա­սես` տղա­մարդ եմ: Կ­տոր­վըմ ենք, է՜, կտոր­վը՜մ… ­Նա­մուս ու­նե­ցող մար­դը էս նեղ մա­ջա­լին գիրք կկար­դա՞… վո՜ւյ,- մատ­նե­րը չանչ ա­նե­լով` Օ­ֆոն ե­րե­սը պլո­կում էր` մե­խա­նի­կո­րեն ա­մուս­նուն մեկ­նե­լով սուր­ճի գա­վա­թը:
­Ջի­վա­նը խեղ­ճա­նում, քրքրված պար­կի նման կուչ էր գա­լիս: ­Մեջ­քը ցա­վում էր, բայց ռիսկ չէր ա­նում ա­սի. ինչ հի­վան­դա­նա­լու ժա­մա­նակ էր:
­Մի օր էլ ե­րա­զում տե­սավ, որ ծա­ռը կան­չում է ի­րեն, թե` ա­րի կտրի, քա­նի ու­րի­շը չի կտրել:
Արթ­նա­ցավ բե­րա­նի դառ­նա­հա­մից. եր­ևի ե­րա­զում լաց էր ե­ղել: Ա­ռա­վոտ­յան սուրճն ա­վե­լի դառ­նաց­րեց հո­գին: ­Հե­տո գնաց հար­ևա­նից ծառ կտրե­լու պա­րա­գա­ներ խնդրեց, ար­ձա­կեց զար­մա­ցած ­Բո­ղա­րի կապն, ու գնա­ցին:
­Փո­ղո­ցը փա­կու­ղով էր վեր­ջա­նում, և պի­տի ու­րի­շի բա­կով անց­ներ:
– Էս ի՞նչ խա­բար է, ­Ջի­վա՛ն,- ձայ­նեց փո­րը գո­տու վրա­յից կա­խած բա­կա­տե­րը,- չը­լի՝ փե­տի ես գնը՞մ:
– ­Հա՛: …­Փետ­նե­րուս հա­տել է, ա­սի` գնամ, մի եր­կու կտոր բան բե­րեմ:
– Տ­ղեդ ի՞նչ բա­նի է, որ դու ես գնըմ, քո ի՞նչ վախտն է:
– ­Դե, ե­սիմ…- կմկմաց ­Ջի­վա­նը,- գործ-մործ ու­նի:
­Հե­տո հար­ևանն ա­սաց, որ հան­կարծ «փե­տը իր հա­յա­թո­վը չբե­րի», որ բո­լորն էլ շրջան­ցում են իր տու­նը: ­Ջի­վա­նը հաս­կա­ցավ, որ ճա­նա­պարհն ա­վե­լի է եր­կա­րե­լու:
­Շու­նը, պոչ-պոչ ա­նե­լով, վա­զում էր տի­րոջ կող­քից, սա­րի դո­շը բարձ­րա­նում էր, ու վեր­ջը չէր եր­ևում: ­Սա­ռած ցե­խը դժվա­րաց­նում էր վե­րել­քը: ­Ջի­վա­նի շուն­չը կտրվում էր, մերթ-մերթ կանգ էր առ­նում, հեն­վում էր կաց­նի կո­թին ու նա­յում վերև:
­Կոճ­ղե­րի մռայլ ան­տա­ռը դա­տար­կում էր հո­րի­զո­նը, ու ե­րազ­նե­րի ծա­ռը չէր եր­ևում: Լ­սել էր, որ էլ ան­տառ չկա: ­Բայց տե­սա­ծը, միև­նույն է, ա­նըմբռ­նե­լի էր: ­Մար­դը պա­տե­րազմ էր հայ­տա­րա­րել ան­տա­ռին ու հաղ­թել էր` մար­տի դաշ­տում թող­նե­լով թշնա­մու գլխատ­ված զին­վոր­նե­րին:
Ար­ևը չէր եր­ևում, բայց ­Ջի­վա­նը գի­տեր, որ ար­դեն կե­սօր է: Ինչ-որ տեղ առջ­ևում ձայ­ներ էին լսվում: ­Ձայ­նե­րը մո­տե­նում էին, և­ ար­դեն նշմա­րե­լի էին: ­Մար­դիկ մա­ռա­խու­ղի մի­ջով քա­շում էին պա­րա­նով կապ­ված գե­րան­նե­րը, եր­բեմն կանգ էին առ­նում` մի թոք շունչ քա­շե­լու, և կր­կին շա­րու­նա­կում էին սի­զի­փոս­յան ի­րենց տա­ռա­պան­քը:
­Սա­րի լան­ջը զա­ռամ­յալ ծե­րու­նու դեմ­քի նման ա­կոս­վել էր սո­ղա­ցող գե­րան­նե­րի ծան­րութ­յու­նից:
­Վեր­ջա­պես վե­րել­քին հա­ջոր­դեց վայ­րէջ­քը, և ­Ջի­վա­նը տե­սավ նոս­րա­ցող ան­տա­ռը:
Ի՞նչ ե­րազ­նե­րի ծառ…
­Մահ­վան դա­տա­պարտ­ված ան­տա­ռը կանգ­նած էր գլխա­հակ և ս­պա­սում էր իր հեր­թա­կան դահ­ճին: «Դ­րուժ­բա­նե­րի» հռնդյու­նը կյան­քի, ե­ռու­զե­ռի տպա­վո­րութ­յուն էր թող­նում: ­Սա­կայն, ա­վաղ, դա միայն տպա­վո­րութ­յուն էր:
­Ջի­վա­նը ա­կա­մա նա­յեց իր կաց­նին, և սկս­վեց «մա­հա­պատ­ժի» ա­րա­րո­ղութ­յու­նը: ­Ծա­ռը բա­վա­կա­նին հաստ էր ու ա­մուր:
«Էս է­սօր­վա բան չի»,- մտա­ծեց նա ու շուր­ջը նա­յեց: ­Մի եր­կու խոսք փո­խա­նա­կեց հար­ևան­նե­րի հետ. պարզ­վեց, որ «ա­պա­րան­ցի են, որ փե­տը տա­նըմ են է­րե­վան­ներն ու ­Լեն­նա­կան` ծա­խե­լու»:
­Սիր­տը մղկտաց իր ան­տա­ռի հա­մար.
«Հ­լա աշ­խար­հի քո­ռութ­յա­նը` ա­պա­րան­ցին ե­կել է ու ­Լոռ­վա ան­տառն է կտրըմ»:
Ա­րագ էր մթնում, քաղցն էլ իր հեր­թին էր զգաց­նել տա­լիս: Ոտ­քե­րը դո­ղում էին: ­Պա­րանն ու սղո­ցը թաքց­րեց անց­յալ տար­վա­նից մնա­ցած տերև­նե­րի շեր­տի տակ, և սկսվեց վե­րա­դար­ձը:
­Բո­ղա­րը չէր եր­ևում: Ա­պա­րան­ցիք կան­չել, եր­շիկ-մեր­շիկ էին տվել, նա էլ չէր գա­լիս:
«Կ­գա, տան ճամ­փեն կգտնի»,- մտա­ծեց ­Ջի­վանն ու քայ­լեց:
­Կար­ծես չէր էլ քայ­լում, վա­զում էր: Տ­րա­մադ­րութ­յունն էլ, չգի­տես ին­չու, բարձր էր:
Երբ տուն հա­սավ, մութն ար­դեն իր թանձ­րութ­յամբ խոր­տա­կել էր քա­ղա­քը: Տ­նե­ցիք ու­րախ էին նրա վե­րա­դար­ձի հա­մար.
– ­Մի հնենց մենձ ծառ տեմ բե­րիլ, որ է­նա մըն­չի գա­րունք հե­րի­քաց­նի:
­Կե­րավ ու ինք­նա­գոհ պառ­կեց քնե­լու: Ե­րա­զի՞ մեջ, թե՞ ի­րա­կա­նում ­Ջի­վա­նին թվաց` կի­նը գգվում է ի­րեն: ­Սա­կայն ա­ռա­վո­տը ցրեց նրա լա­վա­գույն սպա­սում­նե­րը. մեջ­քի ցա­վը սաստ­կա­ցել էր:
«Ի՞նչ ա­նի,- մտա­ծում էր ցա­վից կուչ ե­կած:- ­Թե ա­սի… կա­սեն` պրծանք, մթամ գործ ա­րեց, հմի էլ նազ է ա­նըմ: Է­րե­սով կտան: ­Չէ՛, բան չի ա­սիլ…»,- ո­րո­շեց ­Ջի­վանն ու մո­տե­ցավ սե­ղա­նին:
­Նա­խա­ճա­շը սո­վո­րա­կա­նից ա­ռատ էր, տնե­ցիք էլ` հո­գա­տար:
– ­Բա էն լա­կոտն ո՞ւր է,- հարց­րեց ­Ջի­վա­նը,- հլա ե­կել չի՞:
– ­Զանգ է տվել` Էմ­ման խա­բա­րը բե­րեց: Ա­սըմ է` գործ ու­նի: Կ­գա:
­Բո­ղա­րի հետ քայ­լե­լով` ­Ջի­վանն այս ան­գամ ճա­նա­պար­հը փո­խեց. հաս­տա­փոր հար­ևա­նի բա­կով չէր ու­զում անց­նել: Ամ­բողջ ճա­նա­պար­հին որ­դու մա­սին էր մտա­ծում.
– Ա­չայ­նի լա­կոտ է… ­Հեչ ինձ չի քա­շել:
­Ջի­վա­նը դեռ բա­վա­կան հեռ­վից ճա­նա­չեց իր ծա­ռը, և նրան թվաց, թե ծառն ի­րեն էր սպա­սում:
­Բո­ղարն է­լի գնա­ցել էր ա­պա­րան­ցի­նե­րի մոտ, և հի­մա ամ­բողջ աշ­խար­հում մնա­ցել էին ինքն ու իր ծա­ռը: ­Ջի­վա­նը ձեռ­քը սա­հեց­րեց ծա­ռի վի­րա­վոր բնի վրա­յով և սկսեց խո­սել:
– ­Վա­խըմ եմ կա­րե­նամ ոչ քեզ կտրեմ: ­Մեջ­քիս ցա­վը զո­ռըմ է: Էն ան­դեր փի­շիկս էլ կար­մի՜ր, ոնց որ ա­րին ը­լի: Ի՞նչ ա­նեմ… ­Լի­զուս չի պտտըմ, թե տանն ա­սեմ:
­Հե­տո մե­քե­նա­յա­բար բութ մա­տով փոր­ձեց կաց­նի բե­րանն ու գոր­ծի ան­ցավ: Եր­բեմն կանգ էր առ­նում, թևով սրբում ե­րե­սի քրտինքն ու է­լի շա­րու­նա­կում:
­Կի­նը հե­տը հաց ու սոխ էր դրել: Ա­պա­րան­ցիք էլ կան­չե­ցին: Չ­գի­տես «հայ­րե­նա­սի­րա­կան» մղում­նե­րո՞վ, թե՞, որ բե­րա­նից շատ մա­քուր էր, չու­զեց նրանց հա­ցը կտրի: ­Բայց եր­կու բա­ժակ ա­րաղ խմեց:
Այդ օրն էլ ան­ցավ:
­Ջի­վանն էլ չէր հաշ­վում ա­րագ մթնող ու լու­սա­ցող ան­վեր­ջա­նա­լի օ­րե­րի շար­քը: ­Տա­նը մթնո­լոր­տը դարձ­յալ լար­վել էր: Կ­նոջ ար­հա­մար­հող աչ­քե­րը որ­սա­շան հո­տա­ռութ­յամբ հե­տապն­դում էին նրան: ­Հար­ևան­նե­րը փսփսում էին:
– Այ­տա, ­Ջի­վա՛ն, կա­րող է էդ ծա­ռը գրա­նի­տից է, բուլ­դո­զեր տար, բուլ­դո­զեր,- մի ան­գամ նույ­նիսկ հար­ևա­նի «մա­լա­ղոն­դին» ձեռ ա­ռավ:
­Ջի­վա­նը միայն փնթփնթաց, եր­ևի հայ­հո­յեց: ­Հե­տո մեջ­քը քարշ տա­լով` շա­րու­նա­կեց տա­ռա­պան­քի իր ճա­նա­պար­հը:
­Ծա­ռը դար­ձել էր նրա բա­ժին կյան­քի ի­մաստն ու նպա­տա­կը, այս աշ­խար­հում մնա­ցած այն միակ հո­գին, որ կա­րո­ղա­նում էր լսել ու հաս­կա­նալ ի­րեն, և ­փո­խա­րե­նը ո­չինչ չէր պա­հան­ջում:
­Մի օր էլ ­Ջի­վա­նը պա­րա­նով կա­պեց ծա­ռի բունն ու քա­շեց: ­Ծա­ռը տե­ղի տվեց ու գետ­նա­տա­րած ե­ղավ: ­Ջի­վա­նին թվաց, թե տնքոց լսեց: ­Նա մի պահ ան­շար­ժա­ցավ, և ­հաղ­թա­նա­կի ու­րա­խութ­յան փո­խա­րեն նրան հա­մա­կեց ան­մեկ­նե­լի մի տխրութ­յուն:
– ­Վա՜խ,- տնքաց նաև ­Ջի­վա­նը: ­Հե­տո նստեց:
Ար­տա­սու­քը գլոր­վում էր նրա սա­ռած դեմ­քի ծալ­քե­րով ու թափ­վում սա­ռած աշ­խար­հի վրա:
­Հա­ջորդ մի քա­նի օրն ար­դեն գե­րան դար­ձած ծառն էր քա­շում լծկա­նի ե­զի նման: Ա­մեն ե­րե­կո ո­րո­շում էր, որ հա­ջորդ օրն ան­պայ­ման տեղ է հասց­նե­լու` ի տես ամ­բողջ աշ­խար­հի, ու­զո­ղի ու չու­զո­ղի: ­Ֆի­զի­կա­կան տա­ռա­պան­քին խառն­վել էր նաև հո­գե­կա­նը: ­Վախ էր մտել ­Ջի­վա­նի սիրտն, ու մերթ ընդ մերթ ինքն ի­րեն հարց­նում էր.
– ­Բա որ ուժս չպա­տի՞… ծի­ծա­ղա­տեղ եմ դա­ռել… հը՞…
­Վե­րա­դառ­նում էր թա­քուն` մթանն ա­պա­վի­նե­լով, որ մարդ չտես­նի ու չհարց­նի, թե` «­Ջի­վա՛ն, ծառդ ի՞նչ ե­ղավ…»:
Էդ­պես մի օր էլ արթ­նա­ցավ և գ­նաց, գնաց դե­պի… ե­կե­ղե­ցի: ­Հար­յուր տա­րի չէր մտել Աստ­ծո տու­նը, հի­մա էլ հուզ­վում էր: Ամ­բողջ ճա­նա­պար­հին մտա­ծեց և ­վեր­ջա­պես ո­րո­շեց, թե ինչ է խնդրե­լու:
Ե­կե­ղե­ցում տաք էր ու հան­գիստ: ­Վա­ռա­րա­նի ջեր­մութ­յունն ու մո­մե­րի փախ­չող լույ­սը մի պահ շշմեց­րին նրան, և վայր չընկ­նե­լու հա­մար ­Ջի­վա­նը նստեց: ­Քու­նը տա­նում էր: ­Հե­տո ու­զեց մոմ վա­ռել, սա­կայն հի­շեց, որ փող չու­նի: ­Վեր կա­ցավ, մո­տե­ցավ մո­մե­րի լույ­սե­րից ո­ղող­ված սրբա­պատ­կե­րին և փոր­ձեց խա­չակն­քել: Չս­տաց­վեց:
­Հան­կարծ աչ­քովն ըն­կան եր­կու մոմ, ո­րոնք կի­սով չափ վառ­վել էին ու հան­գել: ­Ջի­վա­նը նա­յեց շուր­ջը, ա­վա­զի մի­ջից փու­թով հա­նեց կի­սա­վառ մո­մերն ու դո­ղա­ցող ձեռ­քե­րով ծո­ցում թաքց­րեց: ­Գաղ­տա­գո­ղի վեր նա­յեց ու հե­ռա­ցավ: Թ­վաց` սրբա­պատ­կե­րի հա­յաց­քը հան­դի­մա­նեց ի­րեն:
Ար­դեն մեկ ու­րիշ սրբա­պատ­կե­րի առջև ­Ջի­վա­նը մո­մե­րը հա­նեց ու հան­դի­սա­վո­րութ­յամբ վա­ռեց: ­Կանգ­նել էր գլու­խը բարձր: Չ­նա­յած մո­ռա­ցել էր ա­ղոթ­քի խոս­քե­րը, բայց հո­գին հան­գիստ էր: Աստ­ված ա­ռանց խոս­քե­րի էլ գի­տեր, թե նրան ինչ է հար­կա­վոր:
Երբ ոտ­քե­րը քարշ տա­լով հա­սավ տուն, ան­սո­վոր ան­ցու­դարձ էր բա­կում: ­Մի բեռ­նա­տար էր կանգ­նած` փայ­տով բար­ձած: ­Մար­դիկ էին ներս ու դուրս ա­նում` փայտն էին տե­ղա­վո­րում:
­Կաշ­վե եր­կար անձր­ևա­նո­ցով մի ե­րի­տա­սարդ էլ նրանց հրա­հանգ­ներ էր տա­լիս: Որ­դին էր՝ ­Մա­մոն:
­Ջի­վանն սկզբում չճա­նա­չեց, հե­տո քայ­լերն ա­րա­գաց­րեց ու հա­սավ որ­դուն.
– ­Մա­մո՛, էս ի՞նչ խա­բար է…
– Գ­նա տուն, գա­լիս եմ:
Որ­դու պա­տաս­խա­նը գործ­նա­կան էր ու կտրուկ: ­Հուզ­ված ու զար­մա­ցած ­Ջի­վա­նը բա­ցեց տան դուռն ու կանգ ա­ռավ: ­Վա­ռա­րա­նը կարմ­րել էր` այր­վող ժան­գի հո­տին խառ­նե­լով եփ­վող մսի բուր­մուն­քը:
– ­Տե­նըմ ես` ի՞նչ տղա ու­նեմ,- խո­հա­նո­ցից գլու­խը հա­նեց կինն ու ժպտաց:
Որ­դին ներս մտավ, ու սե­ղան նստե­ցին:
– ­Մա­մո՛, բա քեզ փող որ­դիա՞ն,- չհամ­բե­րեց հայ­րը:
– ­Տո, քու ըն­չի՞ն է պետք,- որ­դին ­Ջի­վա­նին մեկ­նեց ծխա­խո­տի տուփն ու ժպտաց,- քեզ հը­մար նստի թախ­տին, գիրք կար­դա:
­Կի­նը փռթկաց­րեց:
– ­Դու դրան ծա­ռի­ցը, ծա­ռի­ցը հարց­րա: Եր­կու շա­բաթ է` փե­տի է գնըմ, հա­մա հլա չոփ էլ չի բե­րել: ­Սաղ թա­ղա­վո­րը ծի­ծա­ղըմ են վրեք­ներս:
Եվ կինն ու աղ­ջի­կը, ի­րար հերթ չտա­լով, պատ­մե­ցին ու պատ­մե­ցին: ­Ջի­վա­նի ծե­րա­ցած դեմ­քը կտա­վի նման ձգվեց ու գու­նատ­վեց.
«Ո­չինչ, էս գի­շերն էլ կլու­սաց­նի ու կգնա, կփախ­չի էս տա­նից»:
Ա­ռա­վոտ­յան ­Ջի­վա­նը չկար:
– Էդ մար­դը խել­քը թռցրել է, հլբաթ է­լի ան­տառն է գնա­ցել,- ծնկնե­րին զար­կեց կի­նը,- խայ­տա­ռակ ա­րավ, թո­ղաց…
­Ջի­վա­նը սո­վո­րա­կա­նից ա­րագ հա­սավ իր ծա­ռին, չո­քեց ու գլու­խը դրեց վրան: ­Կա­րո­տել էր, կար­ծես վա­ղուց կորց­րած հա­րա­զա­տին էր գտել:
– Կ­տա­նի՜, մի կերպ ա­տա­մը օս­կո­րին դեմ կտա, հա­մա կտա­նի՜… ­Թող սաղ տե­նան,- ­Ջի­վա­նը զայ­րա­ցել էր ու իր մա­սին եր­րորդ դեմ­քով էր խո­սում:
Եվ տա­րավ:
Ար­դեն մթնշա­ղին հա­սավ թա­ղի ծայրն ու նստեց: ­Թա­ղե­ցիք շրջա­պա­տե­ցին, ով էլ վա­րա­գույ­րի ետ­ևից էր նա­յում:
– ­Հա՛, դրուստ որ լավ փետ է, ­Ջի­վա՛ն,- հաս­տա­փոր հար­ևանն էր:- ­Փե­տը տուն­ներդ լիքն է, ու­զըմ ես` բեր ծա­խի, ես կառ­նեմ:
­Ջի­վա­նը սկզբում չհաս­կա­ցավ հար­ևա­նի ա­սա­ծը, հե­տո… հե­տո դի­վա­հա­րի պես վեր թռավ ու հար­ձակ­վեց հաս­տա­փո­րի վրա: ­Հայ­հո­յան­քի հե­ղե­ղը թափ­վում էր նրա բե­րա­նից.
– Իմ ծա­ռին մա­տով կպչող չը­լի,- հևաս­պառ գո­ռում էր ու խփում, գո­ռում էր ու խփում…
Երբ աչ­քե­րը բա­ցեց, տե­սավ կնոջ լա­ցա­կու­մած աչ­քե­րը.
– Օ­ֆի՜կ…
– ­Հա՜, ­Ջի­վան ջա՜ն…- կնոջ ձայ­նը ե­րե­րում էր:
– ­Խալ­խի մո­մե­րը գո­ղա­ցա` Աստ­ված վե չկա­լավ:
­Ձայ­նը կոր­չում էր, հե­տո նո­րից հայտն­վում: Օ­ֆի­կը ա­կան­ջը դեմ էր ա­րել ա­մուս­նու բե­րա­նին: ­Ջի­վանն ար­դեն խռխռաց­նում էր.
– ­Բի­ձիս տղին կա­սես` դա­գաղս իմ ծա­ռի­ցը շի­նի, ախ­չի՜… Ախ­չի՜… ծառս, ծառս չվա­ռեք…
­Ջի­վանն աչ­քե­րը փա­կեց ու իր ծա­ռի նման ար­մա­տա­խիլ ե­ղավ` կյան­քի ան­տա­ռում կոճղ էլ չթող­նե­լով:
Որ­դին նրա ար­մա­տը չէր: