Հայրենի հողը չի կարող միայն մարզ լինել, անգամ՝ դարպաս կամ թիկունք. Հայրենիքը շոշափելիից ավելին է՝ հոգևոր ու կենդանի, սրտի պես տրոփող: Իսկ կենդանի էակն ամբողջություն է, ու նրան վտանգելը, էլ չասած՝ մասնատելն անպայման ցավոտ է՝ որ մասն էլ լինի:
Եվ Սյունիքն ամեն բանից առաջ նախ Հայրենիք է, դժբախտաբար, այսօր, այնուամենայնիվ, դարպաս դարձած… Կորուստների արդյունքում մենք վաղուց ենք արդեն շագրենու կաշվի պես կծկվել ու փոքրացել հող ու ժողովրդով, իսկ հիմա հասել ենք նրան, որ ոչ միայն Սյունիքը, այլև Հայաստանում գրեթե ամեն մարզ է դարպաս դարձել և այն էլ՝ կրնկի վրա բաց…
Որովհետև ինչ-որ մեկը եկավ, ո՛չ, ցավոք, ինքներս բերեցինք, եկավ ու ասաց՝ եթե չես եղել այնտեղ, ուրեմն ինչի՞դ է պետք, ասաց՝ դժգույն ու դժբախտ քաղաք… Իսկ եվրոպաներում, ամերիկաներում գիտե՞ք` ինչեր կան…
Ու եթե քաղաքը պետք չէ, գյուղերի մասին խոսելն արդեն ավելորդ է, խոտ ու թփի, քար ու կոշտի մասին՝ ավելորդ ու ավելորդ: Քանի՞ անգամ ես, ա՛յ, այն լեռը բարձրացել՝ ո՞չ մի. դե ուրեմն, տեսնենք ի՞նչ խելառ կգտնենք, որ եվրոպաներից, ամերիկաներից, շուք ու փայլից բան չի հասկանում ու տեր կկանգնի…
Եվ ուրեմն, եկեք զարմանանք, թե Ռուսաստանը, անապատային, տափաստանային երկրները, որ անծայրածիր «ավելորդ», ոտք չկպած և ուրեմն դժբախտից էլ դժբախտ, դժգույնից էլ դժգույն հողեր ունեն, «Էստի համեցեք» կանչելու փոխարեն, ինչո՞ւ են այլոց սահմաններին անկշտում ու ագահ հառված պահ որսում՝ իրենց բաժին պոկելու համար:
«Ինչի՞դ է պետք…». ահա այդպես ասվեց ու բաշխվեց մեր թանկը, հարազատը. բաշխվեց՝ աչքը մեր ունեցածին ու վերջին շնչին պահած դարավոր ոսոխին:
Եթե չես եղել այնտեղ…
Արևմտյան Հայաստանում քչերն են եղել, Լեռան ձյունոտ լանջերին միայն հայացքի կարոտով ու ջերմությամբ ենք փարվել, բայց երազով ենք ապրում, հարմար պահի, դարձի սպասումով: Էրգրի կորուստը չի մոռացվում, որովհետև հատված անդամի պես ամեն պահ նվվում է մեր հոգիների խորքերում… Արցախյան պատերազմների մասնակիցներից շատերն Արցախում չէին եղել, բայց շտապեցին օր առաջ հասնել ու իրենց կռիվը, անգամ կյանքը տալ, որովհետև հողի հետ մի էին հոգով, ու հողը կանչում էր, որովհետև հայրենի հողը հարազատ է, էլ չասած՝ հազարամյակներով, միշտ քոնը եղած, Բարձրյալի կողմից նվիրված հողը:
Եվ հողն իհարկե նաև տարածք է և որքան մեծ ու լայնարձակ, այնքան ավելի ապահով և ամուր: Ու լեռները, մե՛ր լեռները լեռ չեն միայն, բանակներ են, պահապաններ, թաքստոցներ, մոր ապահով գիրկ:
«Ձեզանից քանի՞սն է եղել…». այս և այլ գինեսյան ռեկորդի արժանի անհեթեթ հարցերի և հայտարարությունների մեջ խճճված՝ ազգովի փորձում ենք խելոք պատասխաններ գտնել, բացատրել, ձևակերպել. խելահեղվում ենք, մեզ պատեպատ տալիս, անզորությունից մեկմեկու դեմ չարանում, մինչդեռ ընդամենը պետք է…