ՀԳՄ վարչությունը սգում է բանաստեղծ Արա Արթյանի մահը և խորապես ցավակցում արձակագիր Շնորհիկ Շահինյանին`
սիրելի ամուսնու մահվան կապակցությամբ:
ՅՈԹՆԱԳՄԲԵԹ ՔԱՂԱՔԻ ԵՐԳԱՍԱՆԸ
Արա՛ Արթյան, մինչ անդրանիկ գրքիդ լույսընծայումը մենք հասցրինք բերանացի անել քերթվածներիցդ շատերը և քեզ նման հեգեցինք՝ «Պտի մնամ ես գյումրեցի», ու խորհեցինք.
Խելըռներիդ մահն էր հանաք՝
Խընդցրին ու գնացին,
Ղասաբներդ կերթան մենակ
Սև քարերուդ հոգեհացին:
Յոթնագմբե՛թ քաղաք Գյումրի, Արթին պապի թոռ բանաստեղծ Արա Արթյանը պայծառատեսի կանխենթադրությամբ գիտեր գալիքդ ու սգատոներից բարձրացողի հավատընկալությամբ պիտի ասեր՝ Գյումրին չկա, տեղը մենք ենք,//Ծո՛, երգից վեր հեչ բան չկա: Ապա և հորդորանքով հարց պիտի տար ինքնիրեն.
Ճամփա ընկի՛ր: Ետ կդառնա՞ս//Դու հազարան երգով լեցուն,//Տեր կկանգնե՞ս քո անհասին՝//Աստծունը թողած Աստծուն:
Իրապես՝ Աստծունը՝ Աստծուն, իսկ բանաստեղծինը՝ ժողովրդին՝ նրան, ում ակունքներից դու խմում ես լիաբուռն, ում տվածը չափում ես երկնքով ու քեզ վերապահված նախասահմանյալ հրաշքով: «Յոթնագմբեթ քաղաքը» ինքնարարումդ է: Ինչից էլ սկսես, միևնույնն է, խելքամաղդ նրանի՛ց է սկսվում, բացվող օրվա մեջ հողին բոբիկ կանգնելու անուշ կանչով.
Իմ քաղաքի՛ առավոտ, քարի՛ վրա թխած հաց,//Քեզ չեմ նետի ես գետին, թեկուզ ափերս դաղես,//Իմ մեջ ապրող լույսը ողջ լոկ դու պիտի սպառես,//Իմ քաղաքի՛ առավոտ, քարի՛ վրա թխած հաց://Իմ քաղաքի՛ առավոտ, իմ հարսնացու լողացած,//Կաթիլները քո հնչուն իմ սրտխփոցն են ասես,//Իմ քաղաքի՛ առավոտ, քարի վրա թխած հաց,//Քեզ չեմ նետի ես գետին, թեկուզ ափերս վառես:
Գյումրեցու տոհմիկ երգի հաստատումը քո տարերքն է. տակավին թունդ է սափորիդ գինին, և սիրտդ ոսկեխնձոր դեռ երեկ Հազարան հավքին էր կանչում:
Բալլադներդ՝ ուղերձ-պատգամներով, վկայում են, որ բանաստեղծը մինչև չմոլորեցնի չար աչքին, չի կարող գրով հմայել: Դե հմայագրով ասա՝ ո՞ր բանաստեղծը չունի հրեղեն ձիու և Հազարան հավքի (գյումրեցին կըսե՝ Տուտու ղուշի) երազանք, ո՞վ չի մասնակցում մուսաների շուրջպարին, չի շշնջում աստղերի հետ, ո՞վ չի պոկվում հողից ու վնգալով միանում վեր-վեր ուժերին: Այսպես՝ կյանքի բերան ընկած, պոետական փոքր ձևի մեջ հասնելով առավելագույն խտության, հաջորդիվ ծնվելու էր «Մանրակերտ»-դ՝ հոգուդ վրձնահարվածները՝ ինքնախոստովանություններով.
Լավագույն երգերս//Ես գրել եմ օդում// Իմ աջ ցուցամատով://Դրանք անգիր գիտե աշնան քամին:
Նաև՝ Նետս արձակեցի //Ես գիշերվա մեջ,// Ու լույսը բացվեց:
Ապա և՝ Ո՞վ է շշնջում ինձ՝ //Խատուտիկ է կյանքը,//Մահը՝ թեթև քամի:
Իմաստուն խոկումներիդ նշխարատուփ այս ժողովածուն ևս շերամի որդի մետաքս արարումից մեզ տանում հասցնում է խաս լռության, որտեղից և սկսվում է զգայապիրկ ԲԱՆԱՍՏԵՂԾՈՒԹՅՈՒՆԴ…
Արա՛ Արթյան, Սուրբ Սարգսի ձիու պայտը սրտիդ մեջ շողացնող տավղահա՛ր ասպետ, քո երգասանությամբ մնա՛ ձիու թամբին, Յոթնագմբեթ քաղաքի հառնումից սկսյալ՝ դեպի առաջ…
Ռոզա ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ
ԳՅՈՒՄՐԻ
Պտի մնամ ես գյումրեցի,
Երգե հետս Ձորի Բողազ,
Հետս երգե ֆայտոնչու ձի,
Օր կնուտի տակ չդողաս։
Հե՜յ, ֆռնչիք հետս երգեք,
Ընբես երգեք, օր քեֆս գա,
Գյումրին չկա, տեղը վերք է,
Ծո՛, վո՞վ պտի վրեն սգա։
Դալլաքներդ դառան պոետ,
Դոխբազներդ՝ պրաֆեսոր,
Գյումրի՛ քաղաք, քարերուդ հետ
Թո՛ղ մենակ ես խոսիմ էսօր։
Իմ Արթեն պապ, հետս երգե՝
Էն աշխրքեն թող ձենդ գա,
Գյումրին չկա, տեղը վերք է,
Ծո՛, վո՞վ պտի վրեն սգա։
Խելըռներուդ մահն էր հանաք՝
Խնդըցրին ու գնացին,
Ղասաբներդ կերթան մենակ
Սև քարերուդ հոգեհացին։
Թե մարդ եք դուք, հետս երգեք,
Զլեք զուռնեն, օր քեֆս գա,
Գյումրին չկա, տեղը վերք է,
Ծո, վո՞վ պտի վրեն սգա։
Հին գյումրեցիք, թե չեք երգե,
Էն աշխըրքեն չեք կրնա գա.
Գյումրին չկա՛, տեղը մենք ենք,
Ծո՛, երգից վեր հեչ բան չկա։
ԲԱԼԼԱԴ ՀՈՂՄԻ ՈԳՈՒ ՄԱՍԻՆ
Դոփում է Սուրբ Սարգսի ձին
Ու ձյուն ժայթում իր պնչերից,
Աղի բաղարջ թխիր էսօր
Ու երազիդ մեջ ջուր տուր ինձ:
Թե չես սիրում-մի էլ գթա,
Դու պաչ էիր, հիմա ցավ ես,
Բայց թե քեզ ո՞վ, ո՞վ ջուր կտա,
Թե երազիդ մեջ ծարավես:
Գազազել է Սուրբ Սարգիսը,
Աղջնակ չի գտել հարմար,
Ես ի՞նչ անեմ, թե նա քեզ է
Հարսիկ ընտրել հողմի համար,
Վախենում եմ՝ գուցե նա գա
Ու գիշերով փախցնի քեզ,
Այնժամ քեզ ջուր տվող չկա,
Թե երազիդ մեջ ծարավես:
Մեր ճերմակած կտուրից վեր
Նրա ճերմակ ձին է սուրում,
Կարոտիս ո՞վ կտա թևեր,
Երբ բախտի տեղ ձյունն է պարում,
Իսկ արյունս ունի վարսեր՝
Ճերմակ-փափուկ ալյուրի պես,
Թող էս գիշեր լացեն հարսներ,
Թե երազիդ մեջ ծարավես:
ՈՒՂԵՐՁ
Թող սրտիդ մեջ պայտը ձիուդ,
Իմ ճերմակող արյունը՝ քեզ,
Լոկ սերս մի՛ խմիր, մրրի՛կ,
Թե երազիդ մեջ ծարավես:
ՏՈՀՄԻԿ ԲԼՅՈՒԶ
Արթեն պապիս
Պապիս մի ծնկին ես էի նստում,
Իսկ մյուս ծնկին՝ երկիրը կորած,
Պապիս մի ծնկին ես էի նստում,
Իսկ մյուս ծնկին՝ երկիրը կորած,
Պապս քնում էր վարած հողի պես՝
Իր երկիրն ու ինձ իր ծոցը առած:
Իմ պապը ընկավ արևի զարկից,
Այդպես էլ քնեց-մնաց երդիկին,
Իմ պապը ընկավ արևի զարկից,
Այդպես էլ քնեց-մնաց երդիկին,
Նա քնեց երկար ու տանիք դարձավ,
Որ գլխիս անձրև չկաթե կրկին:
Վաղը մի ծնկիս որդիս կնստի,
Իսկ մյուս ծնկիս՝ երկիրը կորած,
Վաղը մի ծնկիս որդիս կնստի,
Իսկ մյուս ծնկիս՝ երկիրը կորած,
Ու ես կքնեմ վարած հողի պես՝
Երկիրս ու որդուս իմ ծոցը առած: