ԻՍԼԱՄԱԿԱՆ ՀԵՂԱՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆԻՑ ՀԵՏՈ ՍՏԵՂԾՎԱԾ ԻՐԱՆԻ ԺԱՄԱՆԱԿԱԿԻՑ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ԱԿՆԱՐԿ (Հոդվածը նվիրվում է Իսլամական հեղափոխության հաղթանակի 42-րդ տարեդարձին) / ՍԵՅՅԵԴ ՀՈՍԵՅՆ ԹԱԲԱԹԱԲԱՅԻ

ՍԵՅՅԵԴ ՀՈՍԵՅՆ ԹԱԲԱԹԱԲԱՅԻ

­Հա­յաս­տա­նում Ի­րա­նի
Իս­լա­մա­կան ­Հան­րա­պե­տութ­յան դես­պա­նութ­յան մշա­կույ­թի
կենտ­րո­նի մշա­կույ­թի
խորհր­դա­կան
Ի­րանն աշ­խար­հի այն հի­նա­վուրց երկր­նե­րի շար­քին է պատ­կա­նում, ո­րին կա­րե­լի է ա­ռանց երկմ­տան­քի գրա­կա­նութ­յան և ­հատ­կա­պես պոե­զիա­յի բնօր­րան հա­մա­րել: Գր­քի և գ­րա­կա­նութ­յան յու­րա­քանչ­յուր սի­րա­հա­րի, ան­շուշտ, ծա­նոթ և ­հա­րա­զատ են այն­պի­սի ա­նուն­ներ, ինչ­պի­սիք են ­Հա­քիմ Օ­մարր ­Խայ­յա­մը, Ա­բուլ­ղա­սեմ ­Ֆեր­դու­սին, ­Նե­զա­մի Գ­յան­ջա­վին, ­Սաա­դի ­Շի­րա­զին, քաղց­րա­լե­զու ­Հա­ֆեզն ու այլք: Աշ­խար­հում դա­սա­կան գրա­կա­նութ­յան ա­մե­նա­փա­ռա­վոր ստեղ­ծա­գոր­ծութ­յուն­նե­րից շա­տերն ի­րան­ցի մեծ բա­նաս­տեղծ­նե­րի գրչին են պատ­կա­նում: ­Մեծն ­Ֆեր­դու­սին և ն­րա հա­վեր­ժա­կան է­պոս, գրա­կան գո­հար «­Շահ­նա­մեն», զբա­ղեց­նե­լով իր ար­ժա­նի տե­ղը հա­մաշ­խար­հա­յին գրա­կան գլուխ­գոր­ծոց հան­դի­սա­ցող է­պոս­նե­րի կող­քին, ի լուր աշ­խար­հի լա­վա­գույնս ի ցույց է դնում թշնա­մու դեմ պայ­քա­րում մի հի­նա­վուրց ազ­գի հե­րո­սա­կան պատ­մութ­յան կերտ­ման ա­մե­նա­գե­ղե­ցիկ դրվագ­նե­րը: ­Պար­սից խո­հա­փի­լի­սո­փա­յա­կան գրա­կա­նութ­յան մեկ այլ հան­ճար Օ­մար ­Խայ­յամն էլ իր հեր­թին վա­ղուց վաս­տա­կել է աշ­խար­հի ա­մե­նա­խոր և ­փի­լի­սո­փա­յա­կան բա­նաս­տեղ­ծի տիտ­ղո­սը, իսկ ­Նե­զա­մի Գ­յան­ջա­վին` պար­սից և ­հա­մաշ­խար­հա­յին լի­րի­կա­կան գրա­կա­նութ­յան ակ­նա­ռու դեմ­քե­րից մե­կը, իր սի­րա­յին չա­փա­ծո­յի հե­րոս դարձ­նե­լով հայ կնո­ջը, կեր­տել է աշ­խար­հի ա­մե­նազ­գա­ցա­կան ու նուրբ գրա­կան չա­փա­ծո գլուխ­գոր­ծոց­նե­րից մե­կը: ­Սաա­դիի «­Գո­լես­թանն» ու «­Բուս­թանն» էլ ի­րենց հեր­թին հա­մաշ­խար­հա­յին գրա­կա­նութ­յան՝ կյան­քի դաս տվող, բա­րո­յախ­րա­տա­կան դաս­տիա­րա­կութ­յան և­ է­թի­կա­յի սերտ­ման լա­վա­գույն դա­սագր­քե­րից են հա­մար­վում, իսկ մեծն պոետ ­Հա­ֆե­զը հի­րա­վի վաս­տա­կել է հա­մաշ­խար­հա­յին գրա­կա­նութ­յան ա­մե­նաա­ռեղծ­վա­ծա­յին, խորհր­դա­վոր, բազ­մի­մաստ և ­բազ­մա­շերտ բա­նաս­տեղ­ծի տիտ­ղո­սը: ­Խո­սե­լով Ի­րա­նի գրա­կա­նութ­յան մե­ծե­րի մա­սին` չենք կա­րող ան­տե­սել աստ­վա­ծա­յին սի­րո կրա­կում հո­գին մոխ­րաց­րած մեծն սու­ֆի և կ­րո­նա­փի­լի­սո­փա­յա­կան մեծ միս­տիկ ­Մո­լա­նա­յին և ն­րա «­Մաս­նա­վին»:
­Վեր­ևում թվարկ­ված բո­լոր գրա­կան հան­ճար­ներն էլ ամ­բողջ աշ­խար­հում մեծ ճա­նա­չում և ­հար­գանք վա­յե­լող, պար­սից դա­սա­կան գրա­կա­նութ­յան ա­մե­նա­փայ­լուն դեմ­քերն են, սա­կայն չպետք է մո­ռա­նալ, որ Ի­րա­նի հա­րուստ գրա­կան ա­վան­դույթ­ներն ու նվա­ճում­նե­րը շա­րու­նակ­վում են մինչև մեր օ­րե­րը: ­Պար­սից գրա­կա­նութ­յու­նը, թևա­կո­խե­լով նոր ժա­մա­նա­կաշր­ջան և ­բախ­վե­լով մո­դեռ­նիզ­մի հետ, 20-րդ ­դա­րի ա­ռա­ջին տաս­նամ­յա­կից ար­դեն իսկ կա­րո­ղա­ցավ հա­մաշ­խար­հա­յին գրա­կան հա­մայն­քին ներ­կա­յաց­նել և՛ պոե­զիա­յում, և՛ ար­ձա­կում կշիռ և­ ոճ ու­նե­ցող ակ­նա­ռու գրա­կան նոր դեմ­քե­րի, ո­րոն­ցից շա­տե­րը քաջ ծա­նոթ են հայ գրա­կա­նա­սեր հա­սա­րա­կութ­յա­նը: ­Պար­սից ժա­մա­նա­կա­կից գրա­կա­նութ­յան այն­պի­սի մե­ծութ­յուն­ներ, ինչ­պի­սիք են ­Նի­մա ­Յու­շի­ջը, Ահ­մադ ­Շամ­լուն, ­Մեհ­դի Ա­խա­վան ­Սա­լե­սը, ­Ֆո­րուղ ­Ֆա­րոխ­զա­դը պար­սից ժա­մա­նա­կա­կից պոե­զիա­յի ու բա­նաս­տեղ­ծութ­յան բնա­գա­վա­ռում, իսկ ­Սա­դեղ ­Հե­դա­յա­թը, ­Մո­համ­մադ Ա­լի ­Ջա­մալ­զա­դեն, ­Սա­դեղ ­Չու­բա­քը ժա­մա­նա­կա­կից ար­ձա­կի՝ վե­պի և ­պատմ­ված­քի աս­պա­րե­զի ակ­նա­ռու դեմ­քե­րը, շնոր­հիվ հայ ան­վա­նի թարգ­մա­նիչ­նե­րի, հայտ­նի են դար­ձել հայ գրա­կա­նա­սեր հա­սա­րա­կութ­յան լայն շրջա­նա­կին, իսկ նրանց գրա­կան գո­հար­նե­րը հարս­տաց­րել են հայ գրա­կա­նութ­յան գան­ձա­րա­նը:
­Սա­կայն պար­սից ժա­մա­նա­կա­կից գրա­կա­նութ­յու­նը չի սահ­մա­նա­փակ­վում վեր­ևում թվարկ­ված գրա­կան դեմ­քե­րով, և­ այս շրջա­նի գրա­կա­նութ­յան վե­րա­բեր­յալ ամ­բող­ջա­կան պատ­կե­րա­ցում կազ­մե­լու հա­մար ա­վե­լի շատ ժա­մա­նակ և­ աշ­խա­տութ­յուն­ներ են անհ­րա­ժեշտ, ուս­տի, Ի­րա­նի իս­լա­մա­կան հե­ղա­փո­խութ­յան հաղ­թա­նա­կի 42-րդ ­տա­րե­դար­ձի ա­ռի­թը պա­տեհ հա­մա­րե­լով, ցան­կա­ցա իմ հա­մեստ ներդ­րումն ու­նե­նալ պար­սից ժա­մա­նա­կա­կից գրա­կա­նութ­յան ներ­կա­յաց­ման հար­ցում` հա­կիրճ ակ­նար­կի տես­քով հա­յացք ուղ­ղե­լով հատ­կա­պես Ի­րա­նի իս­լա­մա­կան հե­ղա­փո­խութ­յան հաղ­թա­նա­կից հե­տո ստեղծ­ված գրա­կա­նութ­յա­նը` օգ­նե­լով հայ գրա­կա­նա­սեր հա­սա­րա­կութ­յա­նը ընդ­հան­րա­կան պատ­կե­րա­ցում կազ­մել պար­սից ժա­մա­նա­կա­կից պոե­զիա­յի և­ ար­ձա­կի մա­սին: ­Սա­կայն, նախ­քան բուն գրա­կա­նութ­յանն անդ­րա­դառ­նա­լը, պետք է նշել, որ Ի­րա­նի իս­լա­մա­կան հե­ղա­փո­խութ­յու­նը ա­մե­նից ա­ռաջ մշա­կու­թա­յին հե­ղա­փո­խութ­յուն էր: Ի­րան­ցի­նե­րը, ո­րոնք հայտ­նի են ի­րենց ա­վան­դույթ­նե­րի և ­հա­վա­տա­լիք­նե­րի հան­դեպ ան­սա­սան հա­վա­տով, իբրև բո­ղո­քի նշան՝ ­Պահ­լա­վա­կան դի­նաս­տիա­յի իշ­խա­նութ­յան օ­րոք ամ­բողջ երկ­րով մեկ տա­րած­ված արևմ­տա­մե­տութ­յան և­ արևմտ­յան մո­դեռ­նի­զա­ցիա­յի ա­լի­քի դեմ, ոտ­քի ե­լան և Ի­մամ ­Խո­մեյ­նիի գլխա­վո­րութ­յամբ հա­ջո­ղե­ցին տա­պա­լել տա­րա­ծաշր­ջա­նի ա­մե­նահ­զոր կա­ռա­վա­րա­կան հա­մա­կար­գե­րից մե­կը՝ ­Պահ­լա­վա­կան դի­նաս­տիա­յի վեր­ջին իշ­խա­նութ­յու­նը։ Եվ չնա­յած նրան, որ այն հո­վա­նա­վոր­վում էր արևմտ­յան մեծ տե­րութ­յուն­նե­րի կող­մից, Ի­րա­նի ժո­ղովր­դին հա­ջող­վեց տո­նե­լով Իս­լա­մա­կան հե­ղա­փո­խութ­յան հաղ­թա­նա­կը՝ Իս­լա­մա­կան ­Հան­րա­պե­տութ­յան կա­ռա­վար­ման հա­մա­կարգ հաս­տա­տել երկ­րում: Իս­լա­մա­կան հե­ղա­փո­խութ­յան հաղ­թա­նա­կի բե­րած նոր կա­ռա­վար­ման հա­մա­կար­գը հիմն­ված էր Ի­րա­նի ժո­ղովր­դի կրո­նա­կան հա­մոզ­մունք­նե­րի և ­խոր ար­մատ­ներ ու­նե­ցող ա­վան­դույթ­նե­րի վրա, ինչն իր հեր­թին ի հայտ բե­րեց կրո­նա­կան և­ ազ­գա­յին ինք­նութ­յան պահ­պան­մա­նը միտ­ված ազ­գա­յին ա­վան­դույթ­նե­րի, կրո­նա­կան հա­վատ­քի և­ ազ­գա­յին հո­գե­կերտ­ված­քի խոր ար­մատ­նե­րին ա­մուր կառ­չած մշա­կու­թա­յին շարժ­ման մի նոր հո­սանք, ինչն էլ իր մեծ ազ­դե­ցութ­յունն ու հետ­քը թո­ղեց գրա­կան նոր սերն­դի ստեղ­ծա­գոր­ծութ­յուն­նե­րում, 1980-ա­կան թվա­կան­նե­րից ի վեր սկիզբ դնե­լով գրա­կան նոր հո­սան­քի, ո­րը հիմն­ված լի­նե­լով կրո­նա­կան ու ազ­գա­յին ար­ժեք­նե­րի վրա և ­բա­րո­յա­կան ու հոգ­ևոր ար­ժեք­նե­րի սրբո­րեն պահ­պան­ման կար­ևո­րութ­յու­նը շեշ­տադ­րե­լով հան­դերձ, լայ­նո­րեն սկսեց կի­րա­ռել գրա­կան տեխ­նի­կա­կան լու­ծում­նե­րի բո­լոր ժա­մա­նա­կա­կից տեն­դեց­նե­րը, ինչն էլ հան­գեց­րեց ժա­մա­նա­կա­կից պար­սից գրա­կա­նութ­յան տա­ղան­դա­շատ բա­նաս­տեղծ­նե­րի և գ­րող­նե­րի նոր սերն­դի գրա­կան դպրո­ցի կա­յաց­մա­նը: Իս­լա­մա­կան հե­ղա­փո­խութ­յու­նից հե­տո ձևա­վոր­ված նոր սերն­դի գրա­կան դպրո­ցի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րը, քա­ջա­տեղ­յակ լի­նե­լով Ի­րա­նի հա­րուստ դա­սա­կան գրա­կա­նութ­յա­նը և ­լայ­նո­րեն օգտ­վե­լով ի­րենց մե­ծա­նուն գրող­նե­րի գրա­կան ժա­ռան­գութ­յու­նից, կա­րո­ղա­ցել են վար­պե­տո­րեն հա­մադ­րել հին և ­նոր գրա­կան ա­վան­դույթ­նե­րը, և ­հենց այս­տեղ է, որ ­Նի­մա­յի բա­նաս­տեղ­ծա­կան դպրո­ցի գրա­կան ա­վան­դույթ­նե­րը ե­կել են ծա­ռա­յե­լու հե­ղա­փո­խութ­յան բարձր ար­ժեք­նե­րին, ժո­ղովր­դի ազ­գա­յին և­ ա­վան­դա­կան հա­մոզ­մունք­նե­րին ու ա­վան­դույթ­նե­րին և ­վե­րածն­վել են ­Ղեյ­սար Ա­մին­փու­րի տես­քով կամ նոր շնչով ի­րենց ար­տա­ցո­լան­քը գտել ժա­մա­նա­կա­կից կա­յա­ցած ար­ձա­կա­գիր­նե­րի պատմ­վածք­նե­րում՝ նվի­րե­լով ժա­մա­նա­կա­կից ար­ձա­կա­գիր­նե­րի այն­պի­սի ոս­կե սե­րունդ Ի­րա­նի գրա­կան հա­մայն­քին, ինչ­պի­սիք են ­Ռե­զա Ա­միր­խա­նին, ­Մո­համ­մադ ­Ռե­զա ­Բայ­րա­մին, ­Ֆար­հադ ­Հա­սան­զա­դեն, Ահ­մադ ­Դեհ­ղա­նը, ­Բել­ղեյս ­Սո­լեյ­մա­նին և­ այլք: Իս­լա­մա­կան հե­ղա­փո­խութ­յու­նից հե­տո հայտ­նի դար­ձած գրող­նե­րի սե­րուն­դը, պոե­զիա­յում և ­պատմ­ված­քում գրան­ցած հա­ջո­ղութ­յուն­նե­րից բա­ցի, փայ­լել է նաև ման­կագ­րութ­յան, թա­տե­րագ­րութ­յան, գրաքն­նա­դա­տութ­յան աս­պա­րե­զում:
Ի­րան-ի­րաք­յան ու­թամ­յա պա­տե­րազ­մի կու­տա­կած փոր­ձը, որն ի­րան­ցի­նե­րի հա­մար ան­մո­ռա­նա­լի է­պո­սա­կերտ սխրա­գոր­ծութ­յուն­նե­րով հա­գե­ցած պատ­մա­կան շրջան է հա­մար­վում, չէր կա­րող իր ար­տա­ցո­լան­քը չգտնել հա­սա­րա­կութ­յան հա­յե­լու՝ գրա­կա­նութ­յան մեջ, ուս­տի՝ ժա­մա­նա­կա­կից պատ­մութ­յան հենց այս սխրա­գոր­ծութ­յուն­նե­րը ծնե­ցին «­Հայ­րե­նի­քի ­Սուրբ և Ն­վի­րա­կան ­Պաշտ­պա­նութ­յուն» խո­րա­գի­րը կրող պոե­զիա­յի և­ ար­ձա­կի գրա­կան նոր ժան­րը, ո­րը ժա­մա­նա­կի ըն­թաց­քում վե­րած­վեց ի­րան­ցի գրող­նե­րի ա­մե­նա­ներ­կա­յաց­ված, ա­մե­նա­հա­ջող և ս­տեղ­ծա­րար գրա­կան հար­թա­կի: ­Կար­ծում եմ, «­Հայ­րե­նի­քի ­Սուրբ և Ն­վի­րա­կան ­Պաշտ­պա­նութ­յուն» ժանրն ա­ռա­վել ըն­կա­լե­լի և ­հո­գե­հա­րա­զատ պետք է լի­նի հենց հա­յե­րի՛ հա­մար, քա­նի որ հայ ազգն իր պատ­մութ­յան ողջ ըն­թաց­քում ա­կա­նա­տես է ե­ղել բռնութ­յամբ և­ ա­նար­դա­րութ­յամբ հա­գե­ցած բա­զում ցա­վոտ տե­սա­րան­նե­րի և ­քա­ջա­տեղ­յակ է թշնա­մու դեմ պայ­քա­րի ու դի­մա­կայ­ման նվի­րա­կան գա­ղա­փա­րին:
Ի­րան­ցի ժա­մա­նա­կա­կից գրող­նե­րը թեև դա­սա­կան բա­նաս­տեղծ­նե­րի նման հա­մաշ­խար­հա­յին ճա­նաչ­ման չեն հա­սել և ­հա­մաշ­խար­հա­յին գրքի և հ­րա­տա­րա­կութ­յան աղմ­կոտ շու­կա­յում ի­րենց ար­ժա­նի տե­ղը չեն զբա­ղեց­րել, սա­կայն, այս ա­մե­նով հան­դերձ, շնոր­հիվ հի­նա­վուրց ա­վան­դույթ­նե­րի և­ ինք­նա­տիպ մշա­կու­թա­յին ար­ժեք­նե­րի վրա խարսխ­ված ստեղ­ծա­րար մտքի` աս­տի­ճա­նա­բար թարգ­ման­վում և ­ներ­կա­յաց­վում են գրի և գ­րա­կա­նութ­յան ժա­մա­նա­կա­կից աշ­խար­հում: ­Ժա­մա­նա­կի ըն­թաց­քում տար­բեր լե­զու­նե­րով սկսե­ցին թարգ­ման­վել այն­պի­սի դեմ­քե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծութ­յուն­նե­րը, ինչ­պի­սիք են ­Գա­րուս Աբ­դուլ­մա­լեք­յանն ու ­Շամս ­Լանգ­յա­րու­դին պոե­զիա­յում և ­Զո­յա ­Փիր­զա­դը, ­Ֆա­րի­բա ­Վա­ֆին, ­Ֆար­հադ ­Հա­սան­զա­դեն, ­Ռե­զա Ա­միր­խա­նին, ­Հա­բիբ Ահ­մադ­զա­դեն, Ահ­մադ ­Դեհ­ղա­նը, ­Մո­համ­մադ ­Ռե­զա ­Յու­սե­ֆին և ­Մո­համ­մադ ­Ռե­զա ­Բայ­րա­մին ար­ձա­կում, իսկ ա­հա ման­կագ­րութ­յան բնա­գա­վա­ռում ի­րան­ցի մի քա­նի գրող­ներ նույ­նիսկ ար­ժա­նա­ցել են մի­ջազ­գա­յին մի շարք մրցա­նակ­նե­րի, այդ թվում՝ ­Հանս Ք­րիս­տիան Ան­դեր­սե­նի ան­վան հե­ղի­նա­կա­վոր մրցա­նա­կին:
­Հայ ըն­թեր­ցող­նե­րի հա­մար գու­ցե հե­տաքր­քիր կլի­նի ի­մա­նալ, որ Իս­լա­մա­կան հե­ղա­փո­խութ­յու­նից հե­տո ի­րան­ցի ա­մե­նա­վա­ճառ­վող գրող­նե­րից մեկն ազ­գութ­յամբ հայ ­Զո­յա ­Փիր­զադն է, ո­րի ա­մե­նա­հայտ­նի և ­ճա­նաչ­ված ստեղ­ծա­գոր­ծութ­յու­նը «­Լույ­սե­րը ես կան­ջա­տեմ» պատմ­վածքն է, որն Ի­րա­նի վե­րահ­րա­տա­րակ­ված գրա­կան ստեղ­ծա­գոր­ծութ­յուն­նե­րի ա­մե­նա­մեծ ռե­կոր­դա­կիրն է և ­վե­րահ­րա­տա­րակ­վել է ա­վե­լի քան հար­յուր ան­գամ:
­Հայ ըն­թեր­ցա­սեր հա­սա­րա­կութ­յունն ար­ժա­նի է պար­սից ժա­մա­նա­կա­կից գրա­կան ստեղ­ծա­գոր­ծութ­յուն­նե­րը ճա­նա­չե­լու ա­վե­լի լավ հնա­րա­վո­րութ­յուն ու­նե­նալ: ­Բարձր գնա­հա­տե­լով հան­դերձ Է­դո­ւարդ ­Հախ­վերդ­յա­նի, Գ­ևորգ Ա­սատր­յա­նի, Էմ­մա ­Բե­գի­ջան­յա­նի, Աշ­խեն ­Մա­կար­յա­նի, Ա­րեգ ­Բագ­րատ­յա­նի նման հայ թարգ­մա­նիչ­նե­րի ջան­քե­րը պար­սից ժա­մա­նա­կա­կից ար­ժե­քա­վոր գրա­կան գոր­ծե­րի թարգ­մա­նութ­յան և դ­րանք հայ հա­սա­րա­կութ­յա­նը ներ­կա­յաց­նե­լու հար­ցում, պետք է ան­կեղ­ծո­րեն խոս­տո­վա­նենք, որ այ­նո­ւա­մե­նայ­նիվ, ինչ­պես հարկն է, պար­սից ժա­մա­նա­կա­կից գրա­կա­նութ­յու­նը հա­յե­րեն չի թարգ­ման­վել, և ­քա­նի որ ՀՀ-ում Ի­րա­նի Իս­լա­մա­կան ­Հան­րա­պե­տութ­յան դես­պա­նութ­յան մշա­կույ­թի կենտ­րո­նը այս բա­ցի լրա­ցու­մը իր կար­ևո­րա­գույն պար­տա­կա­նութ­յունն է հա­մա­րում, ուս­տի՝ մտա­դիր է լուրջ քայ­լեր ձեռ­նար­կել պար­սից ժա­մա­նա­կա­կից գրա­կա­նութ­յան և ­հատ­կա­պես Իս­լա­մա­կան հե­ղա­փո­խութ­յու­նից հե­տո ստեղծ­ված գրա­կան գոր­ծե­րի թարգ­ման­չա­կան շարժ­մա­նը ­Հա­յաս­տա­նում ա­ջակ­ցե­լու հա­մար, և­ ու­րախ ենք հայ գրքա­սեր հա­սա­րա­կութ­յա­նը հայտ­նել այն ա­վե­տի­սը, որ մոտ ա­պա­գա­յում հա­յե­րեն կթարգ­ման­վի և կհ­րա­տա­րակ­վի «­Հայ­րե­նի­քի ­Սուրբ և Ն­վի­րա­կան ­Պաշտ­պա­նութ­յուն» խո­րա­գի­րը կրող գրա­կան ժան­րի պատմ­վածք­նե­րի ժո­ղո­վա­ծուն:
Ան­կաս­կած, ցան­կա­ցած երկ­րի գրա­կա­նութ­յու­նը այդ երկ­րի մշա­կույ­թի, քա­ղա­քակր­թութ­յան, ար­վես­տի և­ ազ­գա­յին ինք­նութ­յան ա­մե­նա­զու­լալ, պարզ և ա­ռանց ա­վե­լորդ պչրան­քի հա­յե­լին է: Ե՛վ մենք՝ ի­րան­ցի­ներս, և՛ դուք՝ հա­յերդ, որ­պես հա­րուստ քա­ղա­քակր­թութ­յուն, մշա­կույթ, ար­վեստ և գ­րա­կա­նութ­յուն ունե­ցող եր­կու հի­նա­վուրց ժո­ղո­վուրդ­նե­րի ժա­ռանգ­ներ, մեզ բա­ժին հա­սած գրա­կան հա­րուստ ժա­ռան­գութ­յան և մ­շա­կույ­թի մա­սին փո­խա­դարձ ա­վե­լի խոր պատ­կե­րա­ցում ու­նե­նա­լու հա­մար կա­րիք ու­նենք և ­պար­տա­վոր ենք եր­կուս­տեք զարկ տալ թարգ­ման­չա­կան գրա­կա­նութ­յա­նը, և­ այս փայ­լուն նպա­տա­կին հաս­նե­լու ճա­նա­պար­հին ա­մե­նաար­ժե­քա­վոր գոր­ծո­նը հայ գրա­կան հա­մա­խոհ­նե­րի մեծ հա­մայն­քի զո­րակ­ցութ­յունն ու ըն­կե­րակ­ցութ­յունն է, իսկ ա­մե­նա­կա­րևոր մի­ջոցն ու գոր­ծի­քա­կազ­մը` հայ կա­րող և­ աշ­խա­տա­սեր թարգ­մա­նիչ­նե­րի հա­մայն­քը:

­Թարգ­մա­նեց
Ար­մի­նա ՍԱՐԳՍՅԱՆԸ