Սամ­վել ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ / ՊԱՏԵՐԱԶՄ Է ՀԱՅՐԵՆԱԿԱՆ

­Թուր­քա­կան վտանգն ու սպառ­նա­լի­քը

­Շուրջ 700 տա­րի թուր­քա­կան վտանգն ու սպառ­նա­լի­քը կախ­վել են հայ ժո­ղովր­դի գլխին: 13-րդ ­դա­րում սել­ջուկ, այ­նու­հետև օս­ման­յան թուր­քե­րը ­Մի­ջին Ա­սիա­յից ներ­խու­ժե­լով ­Կով­կաս և ­Փոքր Ասիա՝ զավ­թե­ցին հայ ժո­ղովր­դի պատ­մա­կան բնօր­րա­նի շուրջ 90 տո­կո­սը և սկ­սե­ցին տե­ղա­հա­նել, կո­տո­րել հա­յե­րին: 19-րդ ­դա­րա­վեր­ջին և 20-րդ ­դա­րասկզ­բին (1895-1921 թթ.) սուլ­թան ­Հա­մի­դի, ­Թա­լեաթ, Էն­վեր, ­Ջե­մալ և­ այլ փա­շա­նե­րի նա­խա­ձեռ­նութ­յամբ Արևմտ­յան և Ար­ևել­յան ­Հա­յաս­տան­նե­րում կա­տար­վեց ­Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նութ­յու­նը, զոհ­վե­ցին շուրջ եր­կու­սու­կես մի­լիոն հա­յեր:
Այ­սօր էլ ­Թուր­քիան իր կրտսեր եղ­բոր՝ Ադր­բե­ջա­նի հետ մեր պատ­մա­կան Ար­ցա­խում ի­րա­կա­նաց­նում է հա­յաս­պան քա­ղա­քա­կա­նութ­յուն: 21-րդ ­դա­րում, աշ­խար­հի աչ­քի ա­ռաջ ադր­բե­ջա­նա­թուր­քա­կան ագ­րե­սոր­նե­րը ցե­ղաս­պա­նութ­յուն են կա­տա­րում Ար­ցա­խում:
2020 թվա­կա­նի սեպ­տեմ­բե­րի 27-ից, ու­նե­նա­լով ­Թուր­քիա­յի ռազ­մա­քա­ղա­քա­կան ա­ջակ­ցութ­յու­նը, Ադր­բե­ջա­նը լայ­նա­ծա­վալ պա­տե­րազմ սան­ձա­զեր­ծեց Ար­ցա­խի ­Հան­րա­պե­տութ­յան դեմ՝ նպա­տակ ու­նե­նա­լով բնաջն­ջել բնակ­չութ­յա­նը, հա­յա­թա­փել եր­կի­րը և ­ռազ­մա­կան ու­ժով լու­ծել ար­ցախ­յան հիմ­նախն­դի­րը: ­Հայ ժո­ղո­վուր­դը ոտ­քի կանգ­նեց և մ­ղում է իր նոր հայ­րե­նա­կան պա­տե­րազ­մը: Այ­սօր Ար­ցա­խին, մարտն­չող մեր ռազ­միկ­նե­րին բա­րո­յա­կան և ն­յու­թա­կան ա­ջակ­ցութ­յուն են ցու­ցա­բե­րում ­Հա­յաս­տա­նի ­Հան­րա­պե­տութ­յան և սփ­յուռ­քա­հայ գաղ­թօ­ջախ­նե­րի մի­լիո­նա­վոր հա­յեր: ­Հայ­րե­նի­քի պաշտ­պա­նութ­յան հա­մար զին­վո­րագր­վում են հա­զա­րա­վոր հա­յեր: ­Բո­լո­րիս նպա­տա­կը մեկն է՝ հաղ­թել ադր­բե­ջա­նա­թուր­քա­կան ագ­րե­սոր­նե­րին, պաշտ­պա­նել ար­ցա­խա­հա­յե­րի ի­րենց հա­րա­զատ, դա­րա­վոր բնօր­րա­նում ա­զատ ու ան­կախ ապ­րե­լու ի­րա­վուն­քը, կամքն ու վճռա­կա­նութ­յու­նը:
Գ­նա­լով ակ­տի­վա­նում է ­Թուր­քիա­յի ներ­կա­յութ­յու­նը, ռազ­մա­քա­ղա­քա­կան գոր­ծու­նեութ­յու­նը ­Կով­կա­սում, որ հղի է նո­րա­նոր վտանգ­նե­րով ու սպառ­նա­լիք­նե­րով ոչ միայն ­Հա­յաս­տա­նի, այլև տա­րա­ծաշր­ջա­նի մյուս երկր­նե­րի՝ ­Ռու­սաս­տա­նի, Վ­րաս­տա­նի, Ի­րա­նի և ­Մի­ջի­նա­սիա­կան հան­րա­պե­տութ­յուն­նե­րի հա­մար: ­Թուր­քիա­յի ներ­կա­յիս նոր «սուլ­թա­նը»՝ Էր­դո­ղա­նը, ու­նի կայ­սե­րա­պաշ­տա­կան ցան­կութ­յուն­ներ: ­Նա ցան­կա­նում է ի­րա­կա­նաց­նել իր նախ­նի­նե­րի՝ սուլ­թան ­Սու­լեյ­մա­նի (16-րդ ­դար) և Օս­ման­յան կայս­րութ­յան մյուս բռնա­կալ­նե­րի դա­րա­վոր ե­րա­զան­քը՝ ստեղ­ծել թուր­քա­կան-իս­լա­մա­կան մի մեծ և հ­զոր կայս­րութ­յուն-պե­տութ­յուն (­Մեծ ­Թու­րան), ո­րի տա­րած­քում են լի­նե­լու ­Կով­կա­սը, ­Մի­ջին Ա­սիան, Ղ­րի­մը, այլ երկ­րա­մա­սեր:
­Հա­յաս­տա­նի և Ար­ցա­խի ­Հան­րա­պե­տութ­յուն­նե­րը խան­գա­րում են ­Թուր­քիա­յին՝ ի­րա­կա­նաց­նե­լու պանթ­յուր­քիզ­մի և ­պա­նիս­լա­միզ­մի ծրագ­րե­րը:
Ա­հա ին­չու, ­Թուր­քիա­յի դրդմամբ և հ­րա­հան­գով, Ադր­բե­ջա­նը ո­րո­շեց զեն­քի ու­ժով, ռազ­մա­կան մի­ջոց­նե­րով լու­ծել ար­ցախ­յան հիմ­նախն­դի­րը, այ­սինքն՝ բնաջն­ջել ար­ցա­խա­հա­յե­րին, հա­յա­թա­փել Ար­ցա­խը: Էր­դո­ղա­նը և Ա­լի­ևը գոր­ծում են տխրահռ­չակ ե­րիտ­թուր­քե­րի՝ ­Թա­լեա­թի, Էն­վե­րի, ­Ջե­մա­լի դի­վա­յին ծրագ­րով. «­Կո­տո­րենք, տե­ղա­հա­նենք, ­Թուր­քիա­յի տա­րած­քից վտա­րենք հա­յե­րին: ­Չեն լի­նի հա­յե­րը՝ չի լի­նի հայ­կա­կան հար­ցը»,- ա­սել է գլխա­վոր ոճ­րա­գոր­ծը:
­Թուր­քիա­յի օգ­նութ­յամբ հա­զա­րա­վոր վարձ­կան մար­դաս­պան­ներ են ե­կել ­Սի­րիա­յից, ­Լի­վիա­յից, այլ երկր­նե­րից և­ ադր­բե­ջան­ցի­նե­րի հետ կռվում են հա­յե­րի դեմ: Ադր­բե­ջա­նը դար­ձել է մի­ջազ­գա­յին ա­հա­բեկ­չա­կան կենտ­րոն: Իս­լա­միստ ա­հա­բե­կիչ­նե­րը Ադր­բե­ջա­նից թա­փան­ցում են ­Չեչ­նիա, ­Դաղս­տան, Հ­յու­սի­սա­յին ­Կով­կա­սի մյուս երկր­ներ և­ ա­հա­բեկ­չա­կան, քա­րոզ­չա­կան ծրագ­րեր են ի­րա­կա­նաց­նում ընդ­դեմ ­Ռու­սաս­տա­նի և ­Հա­յաս­տա­նի, ընդ­դեմ քրիս­տոն­յա աշ­խար­հի:
­Հոկ­տեմ­բե­րի 9-ին և 18-ին ­Ռու­սաս­տա­նի և Ֆ­րան­սիա­յի նա­խա­գահ­նե­րի միջ­նոր­դութ­յամբ ո­րոշ­վեց հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան պա­տե­րազ­մա­կան գո­տում սահ­մա­նել մար­դա­սի­րա­կան հրա­դա­դար գե­րի­նե­րի և ­զոհ­ված­նե­րի փո­խա­նակ­ման հա­մար, սա­կայն Ադր­բե­ջա­նը ­Թուր­քիա­յի հրա­հան­գով խախ­տեց և­ ան­տե­սեց այդ զի­նա­դա­դար­նե­րը՝ շարու­նա­կե­լով Ս­տե­փա­նա­կեր­տի, ­Շու­շիի, Ար­ցա­խի բազ­մա­թիվ բնա­կա­վայ­րե­րի հրթի­ռահ­րե­տա­նա­յին հար­ված­նե­րը: ­Հոկ­տեմ­բե­րի 26-ին, այս ան­գամ ԱՄՆ-ի միջ­նոր­դութ­յամբ, պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն ձեռք բեր­վեց կրա­կը դա­դա­րեց­նե­լու վե­րա­բեր­յալ, սա­կայն Ադր­բե­ջա­նը հրա­դա­դա­րի ռե­ժի­մը նո­րից խախ­տեց։
Ար­ցա­խում մարտն­չող մեր ռազ­միկ­նե­րը, երկ­րա­պահ­նե­րը, պա­հես­տա­զո­րի և­ աշ­խար­հա­զո­րի մեր մար­տիկ­նե­րը կե­նաց ու մա­հու, օր­հա­սա­կան կռիվ­ներ են մղում քանակով տաս­նա­պա­տիկ շատ, լավ սպա­ռա­զին­ված ադր­բե­ջա­նա­թուր­քա­կան ագ­րե­սոր­նե­րի, վարձ­կան մար­դաս­պան­նե­րի դեմ: Աշ­խար­հը զար­մա­ցել է, որ այ­սօր 3 մի­լիոն հա­յեր պայ­քա­րում են 90 մի­լիոն թուր­քե­րի դեմ: Ար­ցախ­յան ռազ­մա­ճա­կա­տում բա­ցա­ռիկ հե­րո­սութ­յուն, անձ­նա­զո­հութ­յուն, սխրանք­ներ են կա­տա­րում մեր ռազ­միկ­նե­րը, հատ­կա­պես 18-20 տա­րե­կան մեր մար­տիկ­նե­րը:
­Գո­յա­մար­տե­րում ի­րենց կյան­քը հայ­րե­նի­քին ըն­ծա­յե­ցին և­ ան­մա­հա­ցան բազ­մա­թիվ հայ քա­ջոր­դի­ներ: ­Փառք և ­խո­նար­հում նրանց հի­շա­տա­կին:
Ազ­գան­վեր, հայ­րե­նա­սի­րա­կան մեծ գոր­ծեր են կա­տա­րում սփյուռ­քա­հայ մեր քույ­րերն ու եղ­բայր­նե­րը՝ աշ­խար­հին ի­րա­զե­կե­լով ար­ցա­խա­հա­յե­րի ար­դար դատն ու պայ­քա­րը, գեր­տե­րութ­յուն­նե­րից պա­հան­ջե­լով ճա­նա­չել Ար­ցա­խի ան­կա­խութ­յու­նը:
Գ­նա­լով ա­հագ­նա­նում է թուր­քա­կան սպառ­նա­լի­քը ­Կով­կա­սում: ­Թուր­քիան և Ադր­բե­ջա­նը նոր ցե­ղաս­պա­նութ­յուն են ի­րա­կա­նաց­նում Ար­ցա­խում: Կրկն­վում են 1915-ի ոճ­րա­գոր­ծութ­յուն­նե­րը: Ս­պա­սում ենք մեծ տե­րութ­յուն­նե­րի, հատ­կա­պես մեր դաշ­նա­կից ­Ռու­սաս­տա­նի կտրուկ, գործ­նա­կան ո­րո­շում­նե­րին՝ զսպե­լու պա­տե­րազ­մա­կան ան­սանձ մո­լուց­քով տա­ռա­պող ագ­րե­սոր­նե­րին, կան­խե­լու հա­յոց նոր ցե­ղաս­պա­նութ­յու­նը:
Գ­րե­թե ա­մեն օր, գրե­թե ա­մեն ժամ փոխ­վում է ռազ­մա­քա­ղա­քա­կան ի­րա­վի­ճա­կը ար­ցախ­յան ռազ­մա­ճա­կա­տում, մեր տա­րա­ծաշր­ջա­նում և­ աշ­խար­հում: Այժմ, երբ գրում եմ այս տո­ղե­րը, 2020 թվա­կա­նի հոկ­տեմ­բե­րի քսան­վեցն է: Ի՞նչ է մեզ սպաս­վում ա­ռա­ջի­կա­յում… ցույց կտա ժա­մա­նա­կը:
­Հաղ­թա­նակն է մեր լի­նե­լիութ­յան, մեր գո­յատև­ման, Ար­ցա­խի փրկութ­յան գլխա­վոր ե­րաշ­խի­քը, մեր հա­վա­տամ­քը, մեր ա­պա­վե­նը, ո­րին հաս­նե­լու հա­մար դեռ կպա­հանջ­վեն հա­մազ­գա­յին վիթ­խա­րի ջան­քեր ու մի­ջոց­ներ, նոր զո­հա­բե­րութ­յուն­ներ:
Ար­ցա­խը ­Հա­յաս­տանն է, և ­վե՛րջ: