Կոր­յուն ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ / Մու­սա­նե­րը լռե­լու ի­րա­վունք չու­նեն…

Ճա­կա­տա­գի­րը շատ դա­ժան ու խոր է գրվել հայ ժո­ղովր­դի ճա­կա­տին։ Ու երբ ցան­կա­ցել է թո­թա­փել դրա հետ­ևանք­նե­րը, ա­մեն ան­գամ հայտն­վել է կյան­քի ու մահ­վան պայ­քա­րի կի­զա­կե­տում։ Ե­թե հայ ես, հող վա­րող քո խո­փը պար­բե­րա­բար պետք է դեմ առ­նի քա­րին, զգու­շա­վոր պետք է շրջես հողդ, որ չվնա­սես մա­գա­ղաթ­յա գիր, խաչ­քար, մշա­կու­թա­յին կո­թող։ Թուր­քիա­յի ու Ադր­բե­ջա­նի կող­մից Ար­ցա­խի նկատ­մամբ սան­ձա­զեր­ծած նոր լայ­նա­մասշ­տաբ պա­տե­րազ­մը վե­րա­հաս­տա­տեց 1915 թ. Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նութ­յան ար­հես­տա­ծին պատ­ճառ­ներն ու կրկնվող պատ­մութ­յու­նը։
Դժ­բախ­տա­բար, ներ­սի ու դրսի ո­րոշ վայ-քա­ղա­քա­գետ­ներ, պե­տա­կան ու քա­ղա­քա­կան գոր­ծիչ­ներ ներ­կա պա­տե­րազ­մը փոր­ձում են ո­րա­կել որ­պես «տա­րած­քա­յին ամ­բող­ջա­կա­նութ­յան» և «ինք­նո­րոշ­ման ի­րա­վուն­քի» հարց։ Շա­տե­րը նոր միայն հաս­կա­ցան, որ այս ա­մե­նը ոչ այլ ինչ է, քան  պանթ­յուր­քիզ­մի ի­րա­գործ­ման ծրա­գիր։ Չ­պետք է մո­ռա­նալ, որ սա միայն հայ­կա­կան հարց չէ, այլ սպառ­նա­ցող մեծ վտանգ ողջ ա­ռա­ջա­դեմ մարդ­կութ­յան, պե­տութ­յուն­նե­րի հա­մար: Դժ­բախ­տա­բար, իբր դե­մոկ­րա­տիա­յի և մար­դու ի­րա­վունք­նե­րի հաս­տատ­ման գնա­ցող աշ­խար­հը չտես­նե­լու է տա­լիս թուրք մար­դա­կեր­նե­րի կող­մից՝ «ա­ռա­ջա­դեմ աշ­խար­հին» հայտ­նի ա­հա­բե­կիչ խմբա­վո­րում­նե­րի ներգ­րա­վու­մով ի՛նչ մեծ վտանգ է ստեղծ­վում ողջ մարդ­կութ­յան ու պե­տութ­յուն­նե­րի հա­մար: Ն­րանց բո­լո­րին արթ­նաց­նել է պետք, և դ­րա­նում իր մեծ դերն ու­նի աշ­խար­հի ա­ռա­ջա­դեմ մտա­վո­րա­կա­նութ­յու­նը, այդ թվում և՝ մենք:
Թուրք-ադր­բե­ջա­նա­կան դա­շին­քը ոչ միայն ոտ­նա­հա­րում է հար­ևան ժո­ղո­վուրդ­նե­րի իրա­վունք­նե­րը (այդ թվում և՝ ի­րենց ժո­ղովր­դի), այլև վարձ­կան ա­հա­բե­կիչ­նե­րով, մի­ջազ­գայ­նո­րեն ար­գել­ված զի­նա­տե­սակ­նե­րով ի­րա­վուն­քը մոր­թում է օ­րո­րո­ցում, խեղ­դում ար­յան մեջ: Աշ­խար­հի ա­ռա­ջա­դեմ մարդ­կութ­յու­նը ի­րա­վունք չու­նի լռե­լու, թույլ տա­լու, որ պե­տա­կա­նո­րեն աշ­խար­հի ա­ռա­ջինը քրիս­տո­նեութ­յուն ըն­դու­նած ժո­ղովր­դի նկատ­մամբ ի­րա­գործ­վի ցե­ղաս­պա­նութ­յան նոր դրսևո­րում, լայն ճա­նա­պարհ բա­ցե­լով պանթ­յուր­քիզ­մի ա­ռաջ: Մահ­վան չափ ծանր է տես­նել, թե ներ­կա­յումս ինչ սե­րուն­դի ճա­կա­տագ­րի հետ են խա­ղում նրանք, ինչ­պի­սի շեն բնա­կա­վայ­րեր ու պատ­մամ­շա­կու­թա­յին հու­շար­ձան­ներ ա­վե­րում թնդա­նոթ­նե­րի հար­ված­նե­րի տակ:
Դեռ կյանք չմտած, վառ ա­պա­գա­յի ե­րա­զանք­նե­րով ապ­րող ա­մեն մի հայ­րե­նա­սեր ե­րի­տա­սար­դի ինք­նա­զո­հա­բե­րու­մը և՛ փառք է, և՛ մեծ կո­րուստ ոչ միայն մեր ժո­ղովր­դի հա­մար:
Մենք խո­նար­հվում ենք բո­լոր նա­հա­տակ­նե­րի և հայ­րե­նի­քի հա­մար մարտն­չող յու­րա­քանչ­յու­րի առջև: Մենք հա­մոզ­ված ենք, որ մեր ժո­ղո­վուր­դը իր մեջ նո­րից կվե­րագտ­նի մեծ ուժ՝ ա­ռա­ջա­դեմ մարդ­կութ­յան ա­ջակ­ցութ­յամբ փա­կե­լու մեծ ար­հա­վիր­քի ճա­նա­պար­հը: Մենք դարձ­յալ պատ­վով ու հաղ­թա­նա­կած դուրս կգանք այս ար­հա­վիր­քից: Երբ վտանգ­ված է բարձր քա­ղա­քակր­թութ­յու­նը, մշա­կույթն ու ժո­ղո­վուրդ­նե­րի ստեղ­ծած ժա­ռան­գութ­յու­նը, մու­սա­նե­րը ի­րա­վունք չու­նեն լռե­լու…

ԵՐԳ ՀԱՂԹԱՆԱԿԻ
Կռիվ է գնում, դաժան մի կռիվ.
Մեկը իր հողն է պաշտպանում կյանքով,
Մյուսը՝ փորձում սուրբ հողը զավթել
Մահաբեր, դաժան, մարդակեր զենքով։
Հայի դարավոր սուրբ հողն է այրվում
Անարգ թշնամու պայթյունների տակ,
Ինչ էլ որ լինի, ջախջախվելու է
Թուրքը մարդակեր ու սատանային հոգով հպատակ:
Մեր սեգ լեռների ու խոր ձորերի
Ուժն է դարավոր քո մեջ, հա՛յ զինվոր,
Որ միշտ փրկել է բյուր ոսոխներից
Հողը հայրենի՝ արդար, դարավոր։
Քանի որ դու ես տերը քո հողի,
Գիտեմ, թշնամու մահը դու կտաս,
Որ անմեղ թափած քո արյան տեղում
Հաղթական սեղան շուտով դու բանաս…
Այնտեղ, ուր հայի մարմինն է հանգչում,
Երազներն իրենց երկինք են թռչում.
Սրբավայրեր են նրանք դառնալու,
Ուխտի է հայը աշխարհից գալու։
Այն մորը մատաղ, ով քաջ է ծնել,
Այն հողին մեռնեմ, որ քաջ է սնել,
Սերունդներ կգան ու կհամբուրեն
Սուրբ ձեռքը նրա, ով գիր կթողնի
Մեծ հաղթանակի կամարի վրա։