Չէ՛, Լևո՛ն, մի՛ կարծիր, թե մոռացել ու չգիտենք, որ հոկտեմբեր 13-ին ես ծնվել: Չէ՛, եղբա՛յր, որքան էլ պատերազմ է, ու մենք էլ՝ ցավ ու արցունքի մեջ, ովքեր պետք է ու պարտավոր էինք իմանալ, հիշեցինք, զանգեցինք միմյանց` շնորհավորանք արինք: Չէ՛, բոլորս էլ գիտեինք ու հիշել ենք, պարզապես ուրիշ նյութեր կային. ցավ ու հառաչանք նյութեր: Գիտեմ, թե որ մեզ հետ լինեիր, պիտի անջատեիր հեռախոսդ, շնորհավորանքներ ու բարեմաղթանքներ չընդունեիր. «Զահլա չկա»: Հա՛, հենց այդպես, միշտ էլ «թափթփված» ու անտարբեր էիր անձիդ նկատմամբ, միշտ էլ շատ քիչ կամ գրեթե բոլորովին չէիր սիրում քեզ… ու դա երևի նրանից, որ համընդհանուր սիրով էիր բոլորված, լիուլի էր այլոց սերը: Դա ոչ թե սիրո, վերաբերմունքի սկիզբ կամ ցուցանում էր, այլ` փոխադարձություն, բոլորիս նկատմամբ քո շռայլ սիրո ու բարության շարունակություն-պատասխանը:
Լևո՛ն, քո սիրո, բարության, նաև զայրույթիդ ու պոռթկումիդ ժամանակ այնքա՜ն տպավորիչ էիր: Պատճառն ասե՞մ. ազնվությունից էր, ախր, այնքան անկեղծ, լավ ու հավեսով էիր «շշպռում», որ անհնար էր նեղանալ, քանզի այդ վիճակում էլ րոպեներ առաջվա ԴՈՒ էիր ու մշտածանոթ ՔՈ շարունակությունը…
Ո՛չ բազում դժվարությունները, ո՛չ ամենամտերիմ մարդկանց կորուստը չկարողացան կոտրել, ընկճել քեզ: Ամուր, կենսախինդ մարդ էիր: Երբ էլ որ հայրական տուն էիր գալիս, հետդ զվարթություն, պայծառություն և աշխույժ էիր բերում: Բարոյականությունդ, պահվածքդ ու կեցվածքդ մագնիսի ձգողականություն ունեին, հին ու նոր ընկեր ու բարեկամ գալիս ու գալիս էին, և կերուխում մինչև կեսգիշեր… Հորդ` Զաքար Եգորիչի գինուն ու արաղին հո պրծում չկար, բայց միևնույն է, որքան էլ «քեֆդ տնգոզ» լիներ, մինչև եղբորդ՝ Լավրենտին և քեռորդուդ` Արտավազդին (ավա՜ղ, երկուսն էլ հիմա լուսահոգի են) թղթախաղում «դուռակ» չէիր սարքում, անկողին մտնել չկար: Ուշքդ գնում էր բնության, ծմակների համար: Հաջորդ օրը «խումհարից» հաճարենիները շոյելով, կաղնիների շուքին պառկելով էիր ազատվում: Ո՜նց էիր ցավում ու հառաչում, ո՜նց էր հոգիդ տաշվում-տաշեղվում ամեն մի կտրված ծառի ու կոտրված ճյուղի համար: «Անտառը հավաքում է փեշերը» գիրքդ տերևաթափվող արցունքիդ ու ծմակահողի նման խոնավ ցավիդ ժողովածուն էր:
…Վերջին անգամ քո սիրած տեղը՝ Կողբամերձ Զիկատար սրբագագաթ էիր եկել: Երևի հոգնել, մի քիչ շուտ էիր գյուղ իջել: Ճանապարհին զանգահարեցիր ինձ և քավորաբար «ֆոնի արաղ» պահանջեցիր: Ասացի, որ անցյալ տարվանը վերջացել է, նորն էլ դեռ չի եղել, ու խոստացա ծննդյանդ օրը անպայման ուղարկել: Լռեցիր երկար, չգիտեմ ի՞նձ թվաց, թե՞ իրապես խորը հառաչանք լսեցի ու.
– Չէ՛, այս անգամ չէ, հոկտեմբերի 13-ին չեմ հասնի, մինչ այդ…
Եվ ընդամենը մի քանի օր հետո… Ապշել կարելի է, ու մինչև հիմա էլ չգիտեմ՝ հիվանդությո՞ւնդ գիտեիր, թե՞ աստվածային կանխազգացողություն էր:
…Ես, որ չէի մոռացել ծննդյանդ օրը, սովորույթո՞վ, կարոտո՞վ, թե՞ անանուն բնազդով դեպի քո հայրական տունը գնացի: Կանգնեցի դարպասաշեմ… Ո՛չ քո բերած աշխույժը կար և ո՛չ էլ որևէ ծպտուն: Է՜, ո՞ւմ ձայնը պետք է լսեի… ո՛չ հայր Զաքարն էր դեմառաջ գալու, ո՛չ էլ Սիրան մայրիկն էր, ոտքս դեռ մուտքին չդրած, ափսեները սեղանին շարելու… Դուռը գոց էր, կողպեքն էլ՝ ծա՜նր-ծանր կախված: Մոտս գրիչ չկար, գետնից քարի մի կտոր առա և դարպասին, ինչպես միշտ էի ասում, գրեցի. «Ծնունդդ շնորհավոր, աղա՛ քավոր…»: Ոչ ոք չկար ու ոչ ոք չտեսավ: Արցունքն աչքերիս լուռումունջ դարձա ետ: Կեսճամփա շրջվեցի, նայեցի ուսիս վրայով… Տառերը դարպասի ճեղքերով ներս էին անցել և թեթև ու զվարթ ճախրում էին քո մանկության, քո ջահելության մեծ թթենու շուքի ներքո…
ԻՍԿ ԹԹԵՆԻՆ ՏԱՊԱԼՎԵԼ Է ՈՒ ԱՅԼԵՎՍ ՉԿԱ…
