­Տոքթ. Իգ­նա ­Սա­րըաս­լա­նի «­Սի­րոյ ­Գոյ­նը» / Փ­րօֆ. Օ­շին ՔԷՇԻՇԵԱՆ

Լուսանկարում (ձախից աջ)՝ Իգնա Սարըասլան, Օննիկ Ֆըչըճեան, Զահրատ, Զարեհ Խրախունի, Վարդան Կոմիկեան և Հակոբ Մնձուրի (նստած). Կ.Պոլիս, 1975թ., լուսանկարել է Մարի Սարըասլանը:
Լուսանկարում (ձախից աջ)՝
Իգնա Սարըասլան, Օննիկ Ֆըչըճեան, Զահրատ, Զարեհ Խրախունի,
Վարդան Կոմիկեան և Հակոբ Մնձուրի (նստած).
Կ.Պոլիս, 1975թ., լուսանկարել է Մարի Սարըասլանը:

Փ­րօֆ. Օ­շին ՔԷՇԻՇԵԱՆ

Իս­թան­պու­լա­հայ գրա­կա­նու­թիւ­նը 20-րդ ­դա­­րա­ս­կիզ­բին նոր  էջ մը բա­ցաւ հայ մշա­կոյ­թի պատ­մու­թեան մէջ, իսկ 1950-ա­կան թո­ւա­կան­նե­րուն հայ բա­նաս­տեղ­ծու­թիւ­նը հաս­ցուց բարձր մա­կար­դակ­նե­րու։
­Շար­ժու­մին սկզբնա­կան քայ­լե­րը ա­ռին ­Կար­պիս ­Ճան­ճի­կեան, ­Հայ­կա­զուն ­Գալս­տեան եւ Ա. ­Շա­ւարշ, ա­պա Ե­րո­ւանդ ­Կո­պե­լեան, Մկր­տիչ ­Հա­ճեան, ­Ժագ Իհ­մա­լեան եւ ու­րիշ­ներ, ո­մանք ի­րենց քա­ղա­քա­կան, հա­մայ­նա­վա­րա­կան սկզբունք­նե­րուն հա­մար հե­ռա­ցան ­Թուր­քիա­յէն եւ  ան­ցան ­Հա­յաս­տան, ­Մոս­կո­ւա եւ Եւ­րո­պա։
Իւ­րա­յա­տուկ ոճ մը հիմ­նա­ւո­րո­ւե­ցաւ եւ գրե­թէ բո­լոր գրող­նե­րը որ­դեգ­րե­լով այդ ո­ճին յատ­կա­նիշ­նե­րը՝ ընդ­հան­րա­պէս ի­րենց նե­րաշ­խար­հը ան­կեղ­ծօ­րէն դրսե­ւո­րե­ցին։ Այդ ո­ճը ազ­դո­ւած էր այդ շրջա­նի թուրք եւ ռուս ժա­մա­նա­կա­կից մտա­ւո­րա­կան­նե­րէն։
Իս­թան­պու­լա­հայ  այդ շրջա­նի գրող­նե­րը կ­’աշ­խա­տակ­ցէին Կ­ռունկ, ­Նոր Օր, ­Կո­հակ, ­Ճա­ռա­գայթ, ­Թօ, Անիւ, եւ մաս­նա­ւո­րա­բար ­Մար­մա­րա օ­րա­թեր­թի գրա­կան բա­ժի­նին եւ Մ­խի­թա­րեան­նե­րու ­Սան հան­դէ­սին։
1950-ա­կան թո­ւա­կան­նե­րուն ար­դէն շա­տեր սկսած էին հրա­տա­րա­կել ի­րենց բա­նաս­տեղ­ծու­թիւն­նե­րը գրա­կան թեր­թե­րու մէջ՝  ներշն­չո­ւե­լով եւ քա­ջա­լե­րո­ւե­լով  մաս­նա­ւո­րա­բար ­Զահ­րա­տի ար­ձա­նագ­րած յա­ջո­ղու­թիւն­նե­րէն, ինչ­պէս նաեւ ­Զա­րեհ Խ­րա­խու­նիի, ­Վարդ ­Շի­կա­հե­րի, Ան­դան Էօզ­րի, Օն­նիկ Ֆըչ­ըճեա­նի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն­նե­րէն։  Այս շար­ժու­մը նոր ոճ մը մտցուց հայ գրա­կա­նու­թեան մէջ եւ սկսաւ բարձր մա­կար­դա­կով սքան­չե­լի նո­րա­շունչ գոր­ծեր հա­րա­տա­րա­կել։
Իգ­նա ­Սա­րըաս­լան այդ ակ­նա­ռու խմբա­կին վեր­ջին փայ­լուն աստղն է որ զա­նա­զան մրցա­նակ­նե­րու ար­ժա­նա­ցած է։ Դժ­բախ­տա­բար քիչ ար­տադ­րած է, բայց միշտ իւ­րա­յա­տուկ ներ­հա­յե­ցո­ղու­թեամբ եւ բարձ­րո­րակ մա­կար­դա­կով։  Եւ ցա­ւա­լի է որ իր­մէ ետք ու­րիշ ո­րա­կա­ւոր հա­յե­րէն գրող անձ պի­տի չգտնո­ւի Իս­թան­պու­լի մէջ, որով­հե­տեւ հայ մա­մու­լին մէջ նոր ա­նուն­նե­րու չես հան­դի­պիր եւ տես­նե­լով որ հայ­կա­կան վար­ժա­րան­նե­րը դժո­ւար թէ կա­րե­նան այդ մա­կար­դա­կի հունձք  պատ­րաս­տել։
­Տոքթ. Իգ­նա ­Սա­րըաս­լան ծնած է Իս­թան­պուլ 1945-ին եւ նա­խակր­թու­թիւ­նը ստա­ցած է Ա­րա­մեան-Ուն­ճեան ­Վար­ժա­րա­նին մէջ։ Բ­ժիշկ  վկա­յո­ւած է  1969-ին եւ ա­պա մաս­նա­գի­տա­ցած է որ­պէս մի­զա­բան-բժիշկ 1976-ին։ Իր կինն ալ բժշկու­հի է։
­Փոքր տա­րի­քէն սկսած է բա­նաս­տեղ­ծու­թիւն­ներ գրել եւ իր ա­ռա­ջին հա­տո­րը լոյս տե­սած է 1974-ին «­Լօ» խո­րա­գի­րով երբ ինք տա­կա­ւին 30 տա­րե­կան էր։ Այս հա­տո­րը լուրջ հե­տաքրք­րու­թիւն  ստեղ­ծեց իր ա­նու­նին շուրջ՝ տար­բեր քա­ղաք­նե­րու մէջ որ­պէս բա­ձա­ռիկ բա­նաս­տեղ­ծու­թիւն­նե­րու փունջ մը եւ ար­ժա­նա­ցաւ Հ.Բ.Ը. ­Միու­թեան Ա­լեք ­Մա­նու­կեան ­Հի­մնար­կի Գ­րա­կան ­Բա­ժի­նի Ա. մրցա­նա­կին։
20 տա­րի ետք լոյս ըն­ծա­յեց «­Քա­ռասմ­բակ ­Սէ­րե­րով» ­Բա­նաս­տեղ­ծու­թեան երկ­րորդ հա­տո­րը, որ ար­ժա­նա­ցաւ ­Թէ­քէեան Մ­շա­կու­թա­յին ­Միու­թեան ­Հայ­կա­շէն Ուզունեան Մր­ցա­նա­կին։
­Հա­յաս­տա­նի մէջ 1995 թ. իր ա­ռա­ջին եր­կու հա­տոր­նե­րէն քա­ղո­ւած հա­ւա­քա­ծոյ մը լոյս ըն­ծա­յո­ւե­ցաւ «­Լօ» ա­նու­նով։
Ս­տա­ցած է նաեւ ­Փա­րի­զի ­Սար­գիս ­Պօ­ղո­սեա­նի «­Կի­յոմ Ա­փո­լի­նէր» մրցա­նա­կը երբ ինք տա­կա­վին 17 տա­րե­կան էր։
1998-ին հրա­պա­րակ ի­ջաւ «­Սի­րոյ ­Գոյ­նը», իր եր­րորդ գիր­քը որ ին­ծի տրա­մադ­րեց Ի­րա­նա­հայ գրող ­Խա­չիկ ­Խա­չեր, որ այժմ ­Լոս Ան­ճե­լըս կը բնա­կի։
«­Սի­րոյ ­Գոյ­նը» գիր­քը պատ­րա­ստո­ւած է 1998-ին ­Մու­րատ Օֆ­սէթ տպա­րա­նին մէջ, Իս­թան­պուլ,  6 մասե­րու բաժ­նո­ւած՝ 35 բա­նաս­տեղ­ծու­թիւն­նե­րով,  55 է­ջե­րու վրայ տա­րա­ծո­ւած։ Աշ­խա­տան­քին կէ­սը գրո­ւած է 1990-1997 շրջա­նին, իսկ ո­մանք թուա­կան չու­նին։ 2-էն 9 տո­ղե­րով 13 գոր­ծեր կան մնա­ցեալ­նե­րը քիչ մը ա­ւե­լի  եր­կար գրո­ւած են։
­Գիր­քը ամ­բող­ջու­թեամբ սի­րոյ մա­սին է ինչ­պէս նաեւ իր նա­խորդ գոր­ծե­րը։ Ա­մէն էջ սէր կը բու­րէ -­ ա­նա­պա­կան սէր մարդ­կու­թեան եւ հա­յու­թեան հան­դէպ, ան­խար­դախ սէր կնոջ նկատ­մամբ, եւ ապ­րո­ւած՝ բո­լո­րին մէջն ալ զգա­լի է, այն­քան պարզ կեր­պով, պատ­կեր­նե­րով ա­գու­ցո­ւած, նրբա­ճա­շակ սի­րոյ բո­լոր երես­նե­րը՝ միշտ ու միշտ ճշգրիտ ­Հա­յե­րէ­նով ցո­լա­ցող։
­Սա­րըաս­լան ընդ­հան­րա­պէս քիչ բա­ռեր կը գոր­ծա­ծէ, նաեւ կարճ, բայց լիա­կա­տար ի­մաս­տով, եւ քա­նի մը տո­ղով իր հա­րուստ նե­րաշ­խար­հը եւ միտ­քը լռիւ կ­’ար­տա­յայ­տէ, այս­պէս –
Պ­րիս­մակ
Պ­րիս­մա­կը կը բե­կա­նէ
­Ճա­ռա­գայթ­նե­րը դէ­պի խա­րիսխ
Իմ պրիս­մակս
­Քեզ կը բե­կա­նէ
­Դէ­պի սիրտս։
­Թէեւ չեմ ճշտած բայց հա­ւա­նա­կան է որ ­Սա­րըաս­լան բա­ւա­կան կ­’աշ­խա­տի իր քեր­թո­ւած­նե­րուն վրայ, ո­րով­հե­տեւ կ­’անդ­րա­դառ­նաս իր հո­գե­վի­ճա­կին երբ կը տես­նես որ ճշգրիտ բա­ռեր կը գտնէ, դի­պուկ պատ­կեր­ներ կու տայ,  կարճ ու կտրուկ կեր­պով կ­’ար­տա­յայ­տո­ւի, ու մա­նա­ւանդ պարզ մօ­տե­ցու­մով եւ գե­ղե­ցիկ պատ­կեր­նե­րով կը ներ­կա­յաց­նէ իր նե­րաշ­խար­հը, իր ապ­րած ա­ռօ­րեան, ինչ­պէս խո­րա­գիր­նե­րը ցոյց կու տան – «­Պապ ­Քա­ֆէ­թե­րիա», «­Հին ­Թան­կօ մըն է ­Հի­մա Օր­թա­գիւ­ղը»,  «Այդ Օ­րե­րուն» եւ ու­րիշ­ներ։
Ա­հա­ւա­սիկ հա­ճե­լի եւ ի­մաս­տա­լի ե­րեք տո­ղե­րով գրո­ւած բա­նաս­տեղ­ծու­թիւն մը –
­Կողմ­նա­ցոյց
­Դուն իմ բե­ւեռս ես
Ես սի­րոյ կողմ­նա­ցոյ­ցը
Ս­լաքս միշտ քե­զի կ­’ուղ­ղո­ւի։
Ինչ­պէս կը նկա­տէք, ա­զատ տա­ղա­չա­փու­թեան կը հե­տե­ւի, բայց ձայ­նե­րու օգ­տա­գոր­ծու­մը այն­քան պարզ կեր­պով կը փո­խան­ցէ իր յու­շե­րու նե­րաշ­խար­հը.
Այդ օ­րե­րէն ին­ծի
Այդ օ­րե­րէն մե­զի
Որ­քան շատ բան
­Կամ որ­քան քիչ բան մնաց։
­Սա­րըաս­լան թարգ­մա­նո­ւած է  14 լե­զու­նե­րու՝ կրկին ա­պա­ցոյ­ցը տա­լով իր ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն­նե­րուն հա­մա­մարդ­կա­յին բնոյ­թին եւ իր տա­ղան­դին, նաեւ զա­նա­զան ժո­ղո­վուրդ­նե­րու հե­տաքրք­րու­թեան ծի­րին մէջ մնա­լու ի­րա­կա­նու­թիւ­նը դրսե­ւո­րե­լով։
Եր­բեմն կը գրէ թուր­քե­րէն քեր­թո­ւած­ներ ո­րոնք հրա­տա­րա­կո­ւած են  թրքա­կան գրա­կան պար­բե­րա­թեր­թե­րու մէջ, մա­նա­ւանդ թր­քա­կան դա­սա­գիր­քե­րու մէջ։ ­Թուր­քիոյ Գ­րող­նե­րու ­Միու­թեան միակ ­Հայ ան­դամն է։ Ան­դամ է նաեւ ­Հա­մաշ­խար­հա­յին Գ­րող­նե­րու ­Միու­թեան ­Պա­տո­ւոյ ­Խոր­հուր­դին (Pen Club)։
Ին­ծի հա­մար մեծ հա­ճոյք էր ի­րեն հան­դի­պիլ Իս­թան­պու­լի մէջ 2010-ին ­Յու­նո­ւա­րի ա­ռա­ջին օ­րե­րուն  երբ այ­ցե­լած էի ե­լոյթ­ներ ու­նե­նա­լու եւ ինք ներ­կայ էր դա­սա­խօ­սու­թիւն­նե­րէս մէ­կուն՝  Մ­խի­թա­րեան ­Վար­ժա­րա­նին մէջ։

Գրեք մեկնաբանություն

Ձեր էլ․փոստի հասցեն չի հրապարակվելու։ Պարտադիր դաշտերը նշված են * -ով։