Անաղմուկ իջեցրեց մեջտեղի ոտնակն ու սպասեց: Սոնան բացեց կափարիչը, մի անգամ էլ աչքը գցեց պատուհանին. բակում մարդ չկա:
Շատ չի պարապում, կես ժամ երևի, շաբաթական երկու անգամ` ուսուցչի հետ պարապմունքից մի օր առաջ: Այդ օրերին էլ թե բակում ծանոթ ձայներ հնչեն, կես ժամը կկրճատվի ևս տասը րոպեով: Իջեցրած ոտնակով զրուցում են այդ կարճ միջոցին: Ավելի ճիշտ, մենախոսություն է. Սոնան իրենն է պատմում, ինքն` իրենը լռում: Նրան սովորեցրել են լսել լռությունը: Դեռ հնչում է ականջին վարպետի խոսքը. «Լռությունը նույնքան կարևոր է, որքան հնչյունը, գուցե ավելի: Հենց լռության մեջ երաժշտությունը գտար, լսեցիր, հնչյունդ կծորա-կհոսի, կկարկաչի:
Կարևոր չի` ի՞նչ երազանքներ ուներ նախկինում: Վաղուց համակերպվել է ա՛յս սենյակին ու Սոնայի նվագին:
Սոնան ծածկեց գիրքը, նոտաները հավաքեց ու դրեց «գլխին»:
…Չի հիշում` ինչքա՞ն մնաց գործարանի երկար, մեծ սրահում, մյուսների կողքին: Մի օր էլ վարպետը մուրճիկներն ուղղեց, լարերը ձգեց ու ասաց. «Դե՛, բարի ճամփորդություն»: Երևի այդպես է. կյանքը յուրահատուկ ճամփորդություն է տարբեր կայարաններով, ու իր այժմյան կայարանը Սոնայի սենյակն է: Կողքի բեմական ռոյալներին այլևս չի հանդիպի, նույն փայտից են, բայց իրենց կայարանները հաստատ տարբեր են: Մի անգամ, իր հայելու արտացոլանքի մեջ, միացված հեռուստաէկրանից, այնուամենայնիվ, տեսավ նրանցից մեկին. մեծ սրահի լույսերի ներքո շողում էր: Իսկ հնչյո՜ւնը…
Մտքով թերթեց գրքի բոլոր պիեսները: Դեռ կստացվի իր ու Սոնայի զրույցը. դուրս կգա հինգ գծերի արանքից, բաց պատուհանից կտարածվի, կտարածվի՜ ու կլցվի աշխարհը, որ մյուսներն էլ շնչեն սարերի սրսուռ օդն ու լսեն ձնհալը, անձրևի կաթիլների տակ վազեն ոտաբոբիկ ու տաքանան բուխարիկի ճտճտան լեզվակների կողքին, որ լռության մեջ անգամ գտնեն մեղեդին ու քամու հետ պահմտոցի խաղան: Ախր, ինքը զգում է այդ ամենը ներսում` սրտի տակ: Իսկ հնչյո՞ւնը: Գուցե իր ձայնն այնքան էլ հղկված չէ, ինչպես այն մեծ սրահում հնչող թագավորական գործիքինը:
Հիշեց վերջին միջադեպը. ոտքերի տակ բույն դրած կռթկռթոցը քիչ մնաց փորձանքով ավարտվեր: Ինքը դեմ չէր իր մի անկյունում պատսպարել փոքրիկ մկնիկին, անգամ մտածեց` կընկերանան. կրծող տհաճ ցավ զգաց ողերում հենց նույն օրը: Հետո եկավ Ռեմ անունով մեկը` մի աժդահա: Վայրկյանների մեջ հանեց, դեն նետեց իր լաքապատ հագուստն (անգամ չհասցրեց շիկնել անհարմար մերկությունից) ու բժշկի նման ակնոցները դրեց, զննեց ողնաշարը, մեկ առ մեկ հարվածեց ողերին, գլուխը բացասական տմբտմբացրեց: Մի երկու տեղ հնչյունը խզզաց, մի տեղ էլ ճաք տվեց: Ռեմը հանեց ողը, ստուգեց, լարերը ձգեց ու կրծոտած երիզի փոխարեն նոր թավշե երիզ հարմարեցրեց` ճիշտ-ճիշտ թագավորական ռոյալի նման: Հուզմունքից, երախտագիտությունից կամ երկուսն իրար հետ միակցված, գուցե երբ Ռեմը մոտեցրեց աթոռն ու նստեց, մատների տակ երգե՜ց, հնչեց, ծորա՜ց հնչյունը, ի՛ր հնչյունը: Ինքն իր ձայնի քաղցրությունից զարմացավ: Ռեմի մատների տակ կանացի հմայքով բացվեց, փթթեց:
Սոնան նորից Շոպեն է նվագում, իսկ ինքն առավոտից պաթետիկի ծովերում է` Ռեմի հետ, Ռեմի շնորհիվ. իր նոր թավշե հագուստով` լեցուն, թավշյա ձայնով: Այս հնչողությունն է, որ երբևէ չպիտի՛ կորցնի: Անգամ Սոնայի ռիթմիկ անփութությունը չխաթարեց օրվա բերկրանքը: Հետո բակից ձայներ լսվեցին, ու Սոնան իջավ ընկերների մոտ: Ինքը մնաց մենակ` լռության մեղեդին վայելելու:
Զրույցը կամաց-կամաց իմաստավորվեց, հետն էլ վախը սողոսկեց: Վերջերս խոսակցության պատառիկներ էին հասնում ականջին: Բայց ամեն անգամ, երբ Սոնան նոտաները հավաքում-դնում էր «գլխին», խաղաղվում էր ու սպասում վաղվան:
Երազում կայարանում էր, հերթով տարբեր գնացքներ անցան. ոչ մեկը չկանգնեց, ինքը մնաց կառամատույցին` սպասող: Երկար սպասեց. Սոնան չեկավ ո՛չ վաղը, ո՛չ հաջորդող օրերին: Մնաց մենակ` կողպված դռան ետևում: Մենակությանը սովորել չկա՛: Մուկն էլ մոտ չի գալիս. ամբողջ սենյակն իրենն է, էլ նեղլիկ անկյունում ինչի՞ պիտի կծկվի: Ժամանակ առ ժամանակ ցավոտ կծում է ոտքն ու անպատիժ հեռանում: Ամիսը մեկ անգամ միայն անծանոթ մեկը բացում է դուռը, սենյակը կարճ ժամանակով լցվում է թարմ օդով, հետո նորից բանալին պտտվում է փականի մեջ: Արդեն ժամանակի զգացողությունն էլ կորցրել է: Տեսնես ո՞ր թիվն է հիմա:
Հետո քնեց կամ գիտակցությունը կորցրեց, որովհետև է՛լ բան չի հիշում:
…Գանգրահեր գլուխը ոտքը դրեց աջ ոտնակին, ձեռքերը ծալեց փակ կափարիչին ու գլուխը հենած` ժպտաց իր մուգ հայելու մեջ` արևով: Հետո կանացի ձեոքերը բացեցին կափարիչը. ձայնն անասելի հարազատ թվաց, սիրտը թրթռաց` Սոնա՜…
Փոքրիկ մատիկները թմբկահարեցին ուժահատ ու լքված ստեղներին, իսկ գանգուրները զուգահեռ սկսեցին ցնցվել հաճույքից: Իր երջանկության շաբաթն էր: Կարևոր չի, թե ինչ էր «մոգոնում» Գոհարիկը, միայն թե նվագեր: Մի երեկո էլ Սոնան մոտեցրեց աթոռը: Ինչքա՜ն բան ունեին իրար պատմելու: Մատները վազում էին արագ, վարժ, ու գլխապտույտ արագությամբ մեկը մյուսին հաջորդող մեղեդիները լցվում, հորդում էին, սրտահան անում. բարձր սարերում ձնհալ էր, հետո անձրև կաթկթեց, հետո ծով էր, տաք ավազ ու ալիքների խենթացած պարն` աստղազարդ գիշերում:
Սոնան, մատները շոյելով, սահեցրեց ստեղների վրայով, ծածկեց կափարիչն ու նոտաները «գլխից» վերցրեց:
Մղձավանջում կայարանում էր. շչակի ձայնն ականջ էր սղոցում. կառամատույցը դատարկ էր…
Անծանոթ ձայներից ուշքի եկավ: Նման չէր Սոնայի խոսքին, մի անգամ միայն լսել էր նման զրույց, երբ գյուղի բարեկամներն էին հյուր եկել: Դրսում էլ տարօրինակ աղմուկ էր, եռուզեռ: Հետո մի յոթամյա աղջնակ վազելով եկավ, բացեց կափարիչը, նստեց, մի ակորդ հարվածեց ու երգեց. «Երբ բաց եղան գարնան կանաչ դռները…»: Պատուհանի տակ աղմուկը դադարեց, տղամարդու ձայնը միացավ ու կրկնակի թովչանքով զրնգաց. «Քնար դառան աղբյուրները բինգյոլի…»: Անժելը ժպտաց ու շարունակեց երգել` քաղցր, զուլա՜լ. սիրտը լցվեց: Ինքն էլ մեկ-երկու ակորդով փորձեց կամացուկ ձայնակցել: Գարունը լցվեց, քչքչաց ու հորդեց պատուհանից ներս: Դեռ ինչքա՜ն չերգված մեղեդիներ կան: Սոնան հիմա հեռու Ամերիկայում է, իսկ ինքը երգում է Անժելի հետ` «Ես պանդուխտ եմ, էս տեղերին ծանոթ չեմ…»: Փոքրիկ Անժելը զգուշորեն իջեցրեց կափարիչը: Մոտեցավ, ականջին շշնջաց.
– Մինչ վաղը, սիրելի՛ս:
«Մինչ վաղը…»: Դաշնամուրը խեղդվում էր երջանկությունից. վաղը մի պարզունակ մեղեդի կսովորեցնի Անժելին, միասին դեռ այնքան երկար պիտի զրուցեն…
Անժելի մայրը կամացուկ, ոտնաթաթերի վրա դուրս եկավ տնից, ուղղվեց գոմի կողմը, իսկ Դաշնամուրն առաջին անգամ, երկար տարիների մենակությունից հետո, տաքացավ, ջերմացավ, կոպերը ծանրացան… Շչակի «սուլոցը»` մո՜ւ… տարօրինակ ջերմ էր: Վագոնի դռները բացվեցին. «Երջանկության կայարան»` հայտարարեց ուղեկցորդուհին: Ի՛ր կայարանն է:
Ինչքան իրական է ու զգայուն էր։ Շնորհակալություն Աղավնի ջան։