Մթնով ձորն այնքան ահարկու չէ, ինչպես որ ցերեկով: Ապրիլի 24-ից ապրիլի 24 կամրջով անցնելիս անպայման ներքև եմ նայել: Գիշերով, սակայն, ձորը լուռ է ու անհաղորդ:
***
Սեղանն արդեն դրված էր, երբ հասանք: Երկու կին, երկու տղամարդ: Նույն գիշերվա երրորդ վարորդս հուշեց, որ կարող ենք մոտենալ: Փոքր աթոռները երկուսն էին: Մեկը ինձ տրամադրվեց, մյուսը՝ վարորդին: Ձեռքս գցեցի ճաղից ու աչքի պոչով նայեցի սեղանին. կանաչի, պանիր, մատնաքաշ, երշիկեղեն, ջուր, օղի: Կարելի է ասել, որ ամեն ինչ կա:
Օղի լցրեցին: Մի կում խմեցի, էլ չկարողացա:
– Էս… Խմող չե՞ս: Խմող չի,- ասաց ջահել կինը:
Մինչև վերջ խմեցի:
– Ապրես: Դե հիմա լավ հաց կեր: Մենք արդեն կուշտ ենք:
Ո՛չ հարցնում են, թե գիշերվա 3-ին էս որտեղի՞ց եմ գալիս, ո՛չ՝ ո՞ւր եմ գնում, ո՛չ՝ ո՞վ եմ, ո՛չ՝ ինչ, ո՛չ՝ ինչացու:
– Գրող ա,- ասաց վարորդը: Ու ցույց տվեց ինձ:- Իրա ասածով գիտեմ: Դեռ… տպած գիրք չունի, բայց հինգ տարեկանից արտասանելով ու հորինելով ման ա գալիս, յոթից՝ գրում ա: Գրող ա,- կրկնեց:
***
1998 թվականն էր:
– Կյա՞նքն ես գրում,- հարցրեց աղջիկներից ավագը,- մենք մարմնավաճառ ենք: Մեր մասին ի՞նչ կարաս գրես:
– Համենայն դեպս չեմ քննադատի ձեզ,- փնթփնթացի ես,- ու երբեք էլ չեմ քննադատել:
– Դուր եկավ:
– Էլի կխմե՞ս:
– Չէ՛,- ասացի,- ախորժակիս համար էսքանը հերիք էր:
– Մեր ընկերների հետ ենք,- ասացին աղջիկները,- վարորդն էլ մեր վարորդն է:
Զգացի՝ հոգնած են: Բայց ինչի՞ են հենց կամրջի վրա ընթրում: «Մեր սիրած տեղըն ա»: Ուրիշ տեղ չկա՞: Ամեն մարդ, երբ մեղք է գործում, հեչ որ չլինի, չլինի, չէ՛, ինքն իր աչքից է ընկնում, ասես… ամենաբարձր տեղից՝ Երկնքից: Հիմի… էս կամրջի վրա… Ճիշտ է, ես լա՜վ հաց կերա, բայց իմ տեղը չէր: Կնախընտրեի ավելի ցածր ու տաքուկ տեղ, խորովածանոցիս նման:
Ամառվա գիշերն էլ է ցուրտ լինում:
– Էս դողո՞ւմ ես:
– Հա՛,- ասացի:
Տղերքից մեկը պարկահյուս պիջակը հանեց, գցեց մեջքովս:
– Լավն ա, չէ՞,- հարցրեց ընկերուհուն:
– Լավը լավն ա, բայց…,- հազից խեղդվելով՝ հազիվ կարողացավ շարունակել ու նոր սիգարետ կպցրեց:
– Կծխե՞ս…,- հարցրեց ընկերուհին:
– Չէ՜,- ասացի,- ավելի ճիշտ՝ հա՛: Մեկ-մեկ ծխում եմ, հանուն ընկերության:
– Լավնա,- լրջացավ ջահելը, ու աչքերը լցվեցին:
– Մի՛ ծխի: Մենք չենք նեղանա:
Վարորդն ասաց.
– Դուք երկար եք, չէ՞, նստելու: Էս էրեխուն տուն հասցնեմ, հետո գամ ձեր ետևից:
Երեխեն էլ մի երեխա լինի՞: Արդեն 34 տարեկան եմ:
Չէի ուզում կտրվել նրանցից: Էս անգամ… մարդկային ողջ ջերմությունը, սերը, հոգսը, հոգնությունն ու խղճահարությունը նրանց սրտերից էր իմ կողմ փչում… Էդ գիշեր, լուսնյա՛կ գիշեր:
– Առաջը նստի,- պահանջեց վարորդը,- ինձ մորթեցիր քո համեստությամբ:
– Չէ՛,- ասացի:- Լացելուս ժամն է, պիտի լացեմ:
Ու մի հատ չասեց՝ քո տանը կլացես: Սկսեցի հիշել ամենաթարմ կադրերը: Պռոշյան: Աշխատանքից ելել, պատահական մեքենա էի նստել ժամը մեկի կողմերը: Վարորդը համարյա թե քաղաքից դուրս տարավ: Մինչ կինքնապաշտպանվեի, եկավ նրա զորականչված եղբայրը: Սկսեցին վիճել իմ համար: Ես փախա:
…Ցանկացած մարմնավաճառ կասի՝ եթե կյանքում շատ տղամարդ տենաս, ապա գոնե հանուն փողի, որ բզկտվող պատվիդ դիմաց գոնե գոյությունդ պահպանել կարողանաս… Բայց ես ուրիշ քոլի բիբար եմ: Հետո… Ոստիկանն էր բռնացրել ինձ: «Էս ուշ ժամին, մի տեսակ գզգզված, էս… ո՞ւր»: Ապացուցել էի, որ գործից եմ գնում, ուղիղ տուն: Մի քիչ էլ տեղ իր մեքենայով ինձ բերել, էլի ետ էր գնացել իր գործին: Դարձյալ Պռոշյանի վրա էի, երբ հանդիպեց այս վարորդը: Նա լավ վարորդ էր, իսկապես:
Ասաց՝ արի առաջինը իմ հիմնական հաճախորդներին հանդիպենք, Կիևյան կամրջի վրա են: Արդեն պատմեցի: Լալիս էի ընտանիքս կորցնելու համար, երեխաներիս կարոտից: Լալիս էի անձայն, անծպտուն: Եվ վարորդս պահ առ պահ շրջվում, կիսաժպիտ հարցնում էր՝ ո՞նց ես: Լալիս էի այս երկու մարմնավաճառների համար: Նրանց ընկերների համար էի լալիս, որ թույլ են տալիս իրենց ընկերուհիներին գումար աշխատել ծա՛նր աշխատանքով: Լալիս էի Կիևյան կամրջի համար, որ նպաստում է մարդկանց ինքնասպանությանը, մինչդեռ կարող էր հրաշալի ընթրատեղի դառնալ: Լալիս էի կատվիս համար, որ արդեն երկու-երեք ժամ է, ով գիտի, ինձ է սպասում: Լալիս էի, որ այդքան ընկերներ եմ փոխել, մինչդեռ նրանցից և ոչ մեկը ընկեր չդարձավ: Ճիշտ է, չեմ վաճառել ինձ, բայց չեմ էլ քննադատի նրանց՝ մարմնավաճառներին, բնավ ու երբեք:
– Հեչ ինքնասպան լինել ուզած կա՞ս, հնչում էր աղջիկներից մեկի ձայնը, արդեն իմ ներսից: Երևի՝ չէ՛: Կյանքը շարունակելի՜ է: Շարունակելի՜: Ու այդպես շարունակելով հասանք իմ փողոց:
– Կդառնա՞ս իմ ընկերուհին: Քեզ լավ կպահեմ,- հանկարծ հարցրեց վարորդը:
– Հա՛,- ասացի, բայց դուռը կողպեցի նրա երեսին:- Չէ՛: Ո՛չ հիմա, ո՛չ էլ մոտ ապագայում:
Վարորդը ազատ թողնված գազանի նման ցանցադռնից այն կողմ փրփրում, կոորդինատ ու խոստում էր պահանջում, իսկ ե՞ս:
– Եթե չես ուզում, քո տանը չէ, քո տանը չէ,- կանչում էր ու մռնչում: Իսկ ես չէի լսում նրան:
«Դու արժանի չես իմ կողքին լինելու՝ այդ ե՛ս արժանի չեմ քեզ: Դու ավելի լավն ես, քան ինձ հանդիպած ընկերները: Մեծսիրտ ես, մեծահոգի, բարի, լավատես: Նույնիսկ ուղեվճար չվերցրիր, ինչ է թե կիսվեցինք, սիրտ բացեցինք իրար առաջ: Իսկ ես փող ունեմ: Հաշված ժամերում ճանաչեցի քեզ: Դու արժանի ես որևէ անարատ կնոջ, գուցե հենց քո կնոջը: Մի՛ դավաճանիր նրան, լա՞վ: Եկ չդավաճանենք քո կնոջը…
Էլ երբեք չտեսա այդ վարորդին, բայց այն վերջին ընթրիքը իրենն ասաց ու մինչև հիմա էլ ասում է…
Հ.Գ. Ես լալիս էի նաև այն թռչունների համար, որ կամրջից ներքև թռչել կարողանում են, բայց վերև՝ չէ: Եվ նաև հավերի ու աքլորների համար, որ միա՜յն քայլում են: Օձերի համար, որ իրենց բներում հանգիստ կծկվել չեն կարողանում, և բոլո՛ր նրանց համար էի լալիս, ովքեր տեղաշորի մեջ մարմնաձև գրկում են իբրև թե իրենց կողակցին, բայց ավա՜ղ, գրկում են ոչնչությունը, միայնակ են, երազախաբ են ու երազով տարված… ա՛յ՝ նրանց համար էի լալիս, այդ թվում և՝ իմ:
