ԱՆՆԱ  ԱԽՄԱՏՈՎԱ

Ahmatova1ԱՆՆԱ  ԱԽՄԱՏՈՎԱ

Ռեքվիեմ
Ոչ օտար երկնակամարի տակ էի,
Ոչ հովանու տակ օտար թևերի,
Ես այդ ժամանակ ժողովրդիս հետ էի,
Անդ, ուր դժբախտ ժողովուրդն էր իմ:
1961 թ.

Նախաբանի փոխարեն
Եժովշչինայի սարսափելի տարիներին ես տասնյոթ ամիս անց եմ կացրել բանտային հերթերում, Լենինգրադում:
Մի անգամ ինչ-որ մեկը «ճանաչեց» ինձ: Այդ ժամանակ իմ թիկունքում կանգնած մի կին, որ, իհարկե, իմ անունը երբեք չէր լսել, ասես ուշքի եկավ այդ օրերին մեզ բոլորիս հատուկ ընդարմությունից ու ականջիս շշնջալով՝ հարցրեց.
– Այդ դո՞ւք եք, որ կարողանում եք գրել:
– Կարողանում եմ,- ասացի ես:
Այդ ժամանակ ժպիտի նման ինչ-որ բան հայտնվեց այն բանի վրա, որ մի ժամանակ նրա դեմքն էր եղել:
Ապրիլ, 1957 թ.

Ձոն
Այս վշտի առջև
խոնարհվում են լեռները,
Եվ կանգ է առնում գետը մեծամեծ,
Սակայն ամուր են
բանտային փականները,
Դրանցից անդին՝ «տաժանախցեր»
Ու մահացու տրտմություն է:
Ոմանց համար թարմ քամին է ոռնում,
Ոմանց համար՝ մայրամուտ է զով.
Չգիտենք, մեզ համար
մշտապես նույն՝
Բանալու՝ նյարդ սղոցող ճզզոց
Ու զինվորների ծանր քայլք է:
Արթնանում էինք մինչ արևածագ,
Անցնում քաղաքով ամայացած,
Ուր հանդիպում էին անշունչ դիակներ,
Նևան՝ մգլապատ, ու արևն էր ցածր,
Իսկ հեռվում լողում էր հույսի նավակը:
Դատավճիռ… Արցունքում ես մեկեն,
Բոլորից անջատ ես արդեն… Գիտե՞ս,
Ասես կյանքդ սրտիցդ պոկեն,
Ասես հրում են կոպիտ, որ գետնեն,
Բայց քայլում է… Ճոճվում է…
Մենակ է…
Սատանայական այն երկու տարվա
Ընկերուհիներս որտե՞ղ են, հարկավ,
Ի՞նչ են տեսնում լուսնի օղակում,
Սիբիրյան բքի մեջ ի՞նչ են գուշակում…
Ես հրաժեշտի վերջին
ողջույնն եմ նրանց ուղարկում:
Մարտ, 1940 թ.

Մուտք
Սա այն օրերին էր, երբ ժպտում էին
Մեռելները լոկ,
որ հանգիստ էին տենչում,
Եվ Լենինգրադն իր բանտերի մոտ
Իբրև ավելորդություն էր ճոճվում:
Իսկ երբ քայլում էին
տանջանքից խենթացած
Դատապարտյալների գնդերը,
Շոգեքարշների
շչակներն էին ստանձնել
Հրաժեշտի երգ ճչալու դերը…-
Մահվան աստղերն էին
վերևում կուտակ,
Եվ կծկվում էր անմեղ Ռուսիան մեր
Արնոտ սապոգների, անիվերի տակ
Սև ու չարագույժ մարուսյաների:

1.
Քեզ եկան տանելու արևագալին
Ասես խաչերթում՝ հետևում էի քեզ:
Մութ սենյակում երեխեքն էին լալիս,
Իսկ մոմս հալվում և ընկել էր կես:

Շուրթերիդ՝ սառնություն սրբապատկերի,
Ճակատիդ մահաքրտինքն անմոռաց է:
Ստրելեցյան կանանց կընդօրինակեմ.
Կրեմլի պատի տակ կլսվի ոռնոցն իմ:
1935 թ.
2.
Խաղաղահոս խաղաղ Դոն,
Դեղին լուսին՝ լցվող տուն:

Թեք դրել իր գլխարկը՝
Ստվեր է տեսնում լուսնյակը.

Ախ հիվանդ է կինը այս,
Միայնակ է կինը այս,

Այրը՝ դի, բանտում՝ որդին…
Արդ ի՛նձ համար աղոթիր:

3.
Չէ, այդ ես չէի, ուրիշ
ինչ-որ մեկն էր տառապողը,
Այդպես ես չէի կարողանա,
իսկ այն ինչ եղավ,
Սև մահուդները վարագուրեն թող,
Եվ թող տանեն լապտերները…
Գիշեր է խավար:
4.
Ցո՜ւյց տային քեզ՝
ծաղրասերիդ անվախ,
Ընկերախմբի սիրելուն,
Ցարսկոսելսկյան
մեղսագործին ուրախ,
Թե կյանքը քեզ ուր է բերելու… –
Թե ոնց ես հերթում՝
երեքհարյուրերորդը,
Խաչերի բակում կանգնելու,
Եվ ինչպես ես քո տաք արցունքներով
Հունվարյան սառույցն այրելու:
Այնտեղ ճոճվում է
բանտամերձ բարդին,
Ու էլ ոչ մի ձայն… Իսկ քանի՜, քանի
Անմեղ կյանք է
մոտեցվում ավարտին…
5.
Տասնյոթ ամիս է՝ ճչում եմ,
Ոտքերն եմ ընկել դահճի,
Քո տուն դառնալը տենչում եմ,
Դու որդին ու սարսափն ես խեղճիս:
Ամեն ինչ է հավետ խառնվել,
Եվ ես անկարող եմ ասել՝
Ով է մարդ, և գազանն ով է,
Երկա՞ր եմ սպասելու պատժին:
Եվ միայն փոշոտ ծաղիկներ են,
Բուրվառի զրնգոց ու հետքեր,
Որ չեն տանում ոչ մի տեղ,
Եվ ուղիղ աչքերիս նայող,
Մոտալուտ կորստով սպառնացող
Հսկայական մի աստղ է:

6.
Թռչում են թեթև շաբաթներ,
Չգիտեմ` ինչ է եղել:
Ճերմակ գիշերները բանտում
Քեզ ո՞նց են նայել, տղաս:
Ո՞նց են նորից բազեի
Աչքերով քեզ նայում կիզող,
Քո բարձր խաչի մասին
Ու քո մահից են խոսում:
1939 թ.
7. Դատավճիռ
Ահա և ընկավ քարե խոսքը
Դեռևս կենդանի իմ կրծքին:
Ոչինչ, չէ՞ որ պատրաստ էի,
Պիտի դիմանամ, վարձքն է իմ:

Այսօր ունեմ անթիվ գործեր.
Ես պետք է հուշերն ավերեմ,
Ես պետք է հոգիս քարացնեմ…
Ու նորից ապրել սովորեմ:

Թե չէ… Ամռան խշշոցը տաք,
Ասես տոն է՝ ապակուց անդին:
Տունը իմ՝ լուսավոր ու դատարկ…
Ես դա կանխազգում էի, որդի՛ս:
Ամառ, 1939 թ.

8. Ի մահ
Միևնույնն է գալու ես, ինչո՞ւ ո՛չ հիմա:
Ես սպասում եմ քեզ,
ծանր է ինձ համար:
Հանգցրել եմ լույսն ու բացել եմ դուռը
Քո առջև, որ պարզ ու հրաշափառ ես:
Կարող ես հայտնվել
ցանկացած տեսքով.
Կարող ես գալ իբրև
թունավորված արկ,
Իբրև փորձառու
հանցագործ՝ զենքով…
Տիֆի բացիլով դարձրու ախտահար,
Կամ արի հենց քո
հորինած հեքիաթով,
Որ բոլորին զզվանքի չափ ծանոթ է.
Կտեսնեմ տնային
կառավարչի՞ն գունատ,
Թե՞ քույրի գլխարկի
ծայրը երկնագույն… –
Ինձ համար մեկ է: Ենիսեյն է մգլած:
Աստղն է Հյուսիսային փայլածում:
Սիրահար աչքերի փայլը կապտապեծ
Ամենավերջին սարսափն է ծածկում…
19 օգոստոսի, 1939 թ.

9. Լենինգրադ, Ֆոնտանյան տուն
Ցնորության մի թևը հիմի
Ծածկել է կեսը իմ հոգու,
Եվ խմեցնում է հրե գինի,
Եվ դեպի սև հովիտ է ձգում:

Եվ հասկացա ես, որ նրան
Պիտի զիջեմ հաղթանակը՝
Ունկնդրելով իմ իսկ, սակայն
Ասես ուրիշի զառանցանքը:

Եվ նա թույլ չի տալու ոչինչ
Վերցնել ինձ համար թանկագին
(Ինչքան ուզում ես՝ աղաչիր,
Կամ պաղատիր թախանձագին).

Ո՛չ որդուս աչքերը՝ կարոտ,
Որ քարացած կտտանքն է իմ,
Ո՛չ օրը, երբ զարկեց որոտ,
Ո՛չ հանդիպումը բանտային,

Ո՛չ սառնությունը ձեռքերի,
Ո՛չ էլ հուզված ստվերը կեչու,
Ո՛չ մարող խոսքերը վերջում
Մխիթարող արձագանքների:
4 մայիսի, 1940 թ.
Ֆոնտանյան տուն
10. Խաչելություն
Ինձ մի՛ ողբա, Մայր,
Գերեզմանում եմ գոյում*:

I
Մեծ պահն էր ձոներգում
հրեշտակախումբը,
Եվ երկինքը հալվեց հուր ու բոցից:
Հորն ասացի. «Ինչո՞ւ ինձ լքեցիր»,
Իսկ մորը՝ «Ինչո՞ւ ես ինձ ողբում…»:

I I
Մագթաղինացին հեկեկում էր, հոգնած
Ավագ աշակերտը՝ մի քար էր կանգուն,
Իսկ այն տեղին,
ուր Մայրն էր կանգնած,
Ոչ ոք նայել անգամ չէր հանդգնում:
1940-1943 թթ.
Վերջաբան
I
Ես հասկացա՝ թե ոնց է ընկնում դեմքը,
Ո՜նց է վախը նայում տակից կոպի,
Ոնց է սեպագրում տառապանքը
Այտերին էջեր՝ կոշտ ու կոպիտ:
Թե ոնց են հանկարծ
դառնում արծաթե
Խոպոպները՝ դարչնագույն ու սև,
Թե ոնց է ժպիտը թոշնում շուրթին,
Ու չոր քրքիջից դողում է ներսդ:
Աղոթում եմ ոչ միայն ինձ համար,
Այլ նրանց, ով այնտեղ էր աննկուն՝
Սառնամանիք լիներ, թե շոգ ամառ,
Այնտեղ, պատի տակ՝
կարմիր ու կույր:

I I
Հիշատակության ժամն եկավ կարծես:
Զգում եմ, լսում եմ, տեսնում եմ ես ձեզ.

Նրան, ում հազիվ
օդանցքին մոտեցրին,
Եվ նրան, որ հողին ոտք չէր դիպցրել,

Եվ նրան, որ գլուխն էր
կարմիր թափ տալիս
Ու ասում. «Այստեղ՝
հանց իմ տուն եմ գալիս»:

Կուզեի բոլորին մեկ առ մեկ թվարկել,
Բայց չկա հարցման տեղ,
չկան ցուցակներ:

Այդ նրանց համար եմ ես կտավ հյուսել
Բառերից, որ հենց իրենցից եմ լսել:

Ես նրանց հիշում եմ միշտ և ամենուր,
Նրանց կհիշեմ փորձության
ժամին նոր,

Եվ եթե խցեն տառապյալ կոկորդն իմ,
Որով գոչում է հսկա ժողովուրդն իմ,

Թող նրանք նույնպես
հիշեն ինձ, նախքան
Հիշատակության իմ ժամն էլ կգա:

Իսկ եթե երբևէ երկիրն այս հանկարծ
Ինձ էլ հուշարձան դնել ցանկանա,

Ես հանդիսապես կլինեմ համաձայն,
Բայց միակ պայմանով, որ չդնեն այն

Ծովափին, որտեղ ես աշխարհ եմ եկել.
Ծովի հետ վերջին իսկ կապս եմ կտրել,

Ոչ էլ հին կոճղի մոտ,
ցարական այգում,
Ուր մի ստվեր է ինձ
փնտրում ապարդյուն,

Այլ անդ, ուր կանգնել եմ երեք
հարյուր ժամ,
Եվ չի բացվել փակն իմ դեմ
գեթ մի անգամ:

Քանի որ վախենում եմ մահվան գրկում
Մոռանալ մարուսյայի հռնդյունը,

Մոռանալ, ոնց էր դուռը
շրխկում սառած,
Ու գազանի պես ոռնում էր պառավը:

Եվ թող որ անշարժ կոպերից բրոնզե
Արցունքների պես հալվող ձյունը հոսի,

Բանտային աղավնին հեռվում գվգվա,
Եվ նավեր լողան, ու ծփա Նևան:
Մարտ, 1940

Թարգմանությունը՝
Գևորգ ԳԻԼԱՆՑԻ 

Գրեք մեկնաբանություն

Ձեր էլ․փոստի հասցեն չի հրապարակվելու։ Պարտադիր դաշտերը նշված են * -ով։