Հոկտեմբերի 30-ին վերջապես մեկնարկեց «Բաքու-Թբիլիսի-Կարս» մի քանի անգամ հետաձգված երկաթգիծը: Ըստ պաշտոնական տվյալների՝ Հայաստանը շրջանցող շուրջ 900 կմ երկարությամբ այդ երկաթուղով նախատեսվում է տարեկան մոտ 20 մլն տոննա բեռ և 1մլն ուղևոր տեղափոխել: Բացման արարողությանը, ինչը սպասելի էր, պաթոսի և վերամբարձության պակաս չզգացվեց: ԲԹԿ-ն Բաքու-Թբիլիսի-Ջեյhան նավթամուղից և Բաքու- Թբիլիսի-Էրզրում գազատարից հետո ներկայացվեց որպես «դարի երրորդ նախագիծ», «տարածաշրջանում կայունության և անվտանգության երաշխիք», «նոր եվրասիական կամուրջ» և ամենակարևորը, որ այն կապելու է Չինաստանը Եվրոպային` դառնալով «Մետաքսի ճանապարհի» կարևոր հանգույցներից: «Մենք ծիծաղում ենք, երբ Ալիևն ու Էրդողանը հայտարարում են, թե այս երկաթգիծը չինական «Մետաքսի ճանապարհի» շարունակությունն է,- գրել է ռուս քաղաքագետ Տարասովը:- Եթե այդպես է, ապա ինչո՞ւ բացման արարողությանը Չինաստանից որևէ ներկայացուցիչ չկար: Մասնակցում էին Թուրքիայի նախագահը, Ադրբեջանի նախագահը, Ղազախստանի, Թուրքմենստանի, Ուզբեկստանի, Վրաստանի վարչապետները, բայց Չինաստանից մարդ չկար, ինչո՞ւ»: Այս նախագիծն արդեն իսկ բազմաթիվ հարցեր է առաջադրել ինչպես քաղաքական, այնպես էլ տնտեսական նպատակահարմարության առումով: Գաղտնիք չէ, որ երկաթգծի կառուցման հիմնական դրդապատճառը, երբ առկա էր Կարս-Գյումրի առավել շահավետ տարբերակը, պայմանավորված է Ադրբեջանի ու Թուրքիայի կողմից Հայաստանի շրջափակման քաղաքականությամբ, հանուն ինչի Բաքուն պատրաստ է է՛լ ավելի մեծ «զոհողությունների»: Անհայտ է ԲԹԿ-ի ամբողջական գինը, սակայն հայտնի է, որ Ադրբեջանը երկաթգծի վրացական մասի կառուցման համար երկու տրանշով՝ 200 մլն և 575 մլն դոլար վարկ է տվել Վրաստանին, իսկ ողջ շինարարության ծախսերը հատել են նախատեսվածի սահմանը: Վրաստանի ԱԳ նախկին նախարար Սալոմե Զուրաբաշվիլին ժամանակին անիմաստ էր համարել նախագիծը, հայտարարելով, որ ԲԹԿ-ն Վրաստանի համար ոչ միայն կենսական անհրաժեշտություն չէ, այլև կարող է երկրի նավահանգիստների եկամուտները կտրել: Այդ իսկ պատճառով վարկերի և տոկոսների մասին խոսք լինել չի կարող, հակառակը, Բաքուն պիտի Վրաստանին վճարի` իր համար կարևոր շինարարությունը վրացական հողում իրականացնելու համար: Սակայն Զուրաբաշվիլիի փաստարկները անուշադրության մատնվեցին, և այսօր Վրաստանը ստիպված է համակերպվել, որ իր տարածքով անցնող երկաթգծի կառվարման գործում զրկված է որևէ գործառույթից: Վրացի փորձագետ Գելա Վասաձեի այն հարցին, թե Վրաստանի իշխանությունները եթե միջամտեն, Հայաստանը կարո՞ղ է բեռնափոխադրումներ իրականացնել, հայտարարվել է. «Ադրբեջանը երկաթգծի կառուցմանը համաձայնել է այն պայմանով, որ իրենք պետք է զբաղվեն մենեջմենթով: Այսինքն՝ Ադրբեջանը պետք է որոշի, թե ով կարող է բեռնափոխադրումներ անել: Դա կախված է Ադրբեջանից: Եթե Ադրբեջանն ու Հայաստանը բանակցություններ անցկացնեն, ապա գուցե դա հնարավոր դառնա»: Սակայն այս խնդրով ազերիների նախապայմանն արդեն իսկ զրոյացնում է բանակցությունների հնարավորությունը, քանի որ Ադրբեջանի արտգործնախարարը հայտարարել է. «Եթե Հայաստանը ուզում է օգտվել Բաքու-Թբիլիսի-Կարս երկաթգծից, այդ թվում` նրանով բեռնափոխադրումներ իրականացնել, ապա անհրաժեշտ է Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունը կարգավորել, առաջին հերթին դուրս բերել զորքերը գրավյալ տարածքներից և ադրբեջանական հողերի օկուպացիան վերացնել»: Փաստացի, ազերիները ԲԹԿ-ի գործարկումով բացահայտում են իրենց հեռահար նպատակը՝ տնտեսական ճնշումների միջոցով ստիպել Հայաստանին զիջումների գնալ, փոխարենը ոչինչ չտալով, մանավանդ, Իլհամ Ալիևը չի հապաղել կրկին հիշեցնել, որ «Ադրբեջանը երբեք չի հանդուրժի երկրորդ հայկական պետության ստեղծումը»: Խնդիրն այն է, որ ազերիները որքան էլ ուռճացնեն ԲԹԿ-ի տարածաշրջանային նշանակությունը, ըստ էության անորոշ է ոչ միայն նրա քաղաքական, այլև տնտեսական արդյունավետությունը: Ըստ ազերի տնտեսագետների` դեռևս անհայտ է՝ ով և ինչ քանակով է պատրաստ բեռնափոխադրումների, և ինչ է փոխադրվելու Թուրքիայի և Եվրոպայի ուղղությամբ: Իրականում Բաքուն տոտալիտարիզմից և ռազմատենչ հռետորաբանությունից բացի, քիչ բան կունենա առաջարկելու, ինչը չի կարող տարեկան 20 մլն տոննա բեռն ապահովել: Մյուս երկրներն էլ, ինչպես և Չինաստանը, չեն ուզենա լիքը բեռով գալ և դատարկ վագոններով վերադառնալ: Մնում է ապավինել Ալլահի բարեհաճությանը, ում համբերությունը նույնպես անսահման չէ:
Կարդալ նաեւ․․․
Գագիկ ԴԱՎԹՅԱՆ / ԱԿՆ ԸՆԴ ԱԿԱՆ, ԱՏԱՄՆ ԸՆԴ ԱՏԱՄԱՆ
Որ հարևան թշնամական պետության ղեկավարը ավարտված ցինիկ է, վաղուց գիտեինք:…
ԹՈՒՐՔԻԱՆ ԷՐԴՈՂԱՆՈՎ ԵՎ ԱՌԱՆՑ ԷՐԴՈՂԱՆԻ / Սամվել ԿՈՍՅԱՆ
Թուրքիայում, հունիսի 7-ին կայանալիք խորհրդարանական ընտրություններին ընդառաջ, ավելի ու ավելի…
ՆՈՐ ՍԿԻԶԲ ՍԿԻԶԲՆԵՐԻ / Հակոբ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆ
2022 թվականն ինձ համար ստեղծագործական առումով բեղուն չէր, չէր գրվում,…