ԿԱՏԱԼՈՆԱԿԱՆ ԻՐԱԴԱՐՁՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՇՐՋԱՆԱԿՈՒՄ

The Guardian պարբերականի հոդվածագիր Սայմոն Դիստալը, անդրադառնալով կատալոնական հանրաքվեին, նշում է. «Մադրիդի պահվածքը Եվրոպական միությանը պետք է լուրջ առիթ տա խորհելու, թե արդյոք Իսպանիան հավատարի՞մ է ժողովրդավարական նորմերին: Իսպանիայի վարչապետ Մարիանա Ռախոյը հնարավոր ամեն բան արեց, որպեսզի դատարանների կողմից ապօրինի ճանաչված հանրաքվեն չկայանար, սակայն նրա կոչերն ու սպառնալիքներն արդյունք չտվեցին: Այդ իսկ պատճառով Ռախոյն իր կամքը քաղաքացիներին պարտադրելու համար անտեսեց ժողովրդավարական իրավունքն ու գործի դրեց ֆիզիկական ուժը, ինչը տագնապալի նախազգուշացում է ապագայի համար»: Շատերն են համակարծիք, որ պաշտոնական Մադրիդի հանրաքվեի դեմ գործողությունները միայն հակառակ էֆեկտն ունեցան` առավել համախմբելով Կատալոնիայի բնակչությանը: Մինչ Մադրիդի կողմից ուժային քաղաքականության դիմելը, անկախությանը կողմ էին քվեարկել բնակչության 42 տոկոսը, մինչդեռ այսօր իրականությունը բոլորովին այլ է: Այլևս անժխտելի է, որ ուժն անկարող է ազատության տենչանքի դեմ, ինչի լավագույն օրինակը Արցախյան գոյամարտն է: Բաքուն նույնպես փորձեց ուժի օգնությամբ ճնշել արցախցիների շարժումը, բայց որքան լայնամասշտաբ էր ագրեսիան, այնքան հետևանքները ծանր էին հենց Ադրբեջանի համար: Թեև Բաքուն շարունակում է իր ռազմատենչ հռետորաբանությունը` խուլ իրականության ազդակներին, ակնհայտ է, որ ԼՂՀ-ն` չճանաչված լինելով հանդերձ, վաղուց է հաստատագրել իր անկախությունը: Ամենայն հավանականությամբ` սցենարը կրկնվելու է նաև Կատալոնիայի պարագայում, կախված այն բանից, կվերականգնվե՞ն արդյոք Բարսելոնայի և Մադրիդի հարաբերությունները, թե՞ Իսպանիան Ադրբեջանի պես կշարունակի ապավինել ժխտողականության քաղաքականությանը: Հայտարարությունն այն մասին, թե «հանրաքվե չի եղել», որ «հանրաքվեն ապօրինի ու լեգիտիմ չէ», կարող է միայն յուղ ավելացնել հակամարտության կրակին, քանի որ լեգիտիմության գլխավոր աղբյուրը ժողովրդի կամքի ազատ արտահայտումն է: Կատալոնիայի տարածաշրջանային կառավարության խոսնակ Ժորդի Տուրուլը հայտնել է, որ կիրակի հանրաքվեին մասնակցել է քվեարկության իրավունք ունեցող 5.3 մլն կատալոնացուց 2.26 մլն-ը, որի 90%-ն «այո» է ասել անկախությանը: Հանրաքվեի անցկացման օրն իսպանական ոստիկանության ու կատալոնացիների բախումների հետևանքով տուժել է առնվազն 844 քաղաքացի ու 33 ոստիկան: Իսպանիայի ոստիկանության հատուկ ջոկատայինները գրոհել են ընտրատեղամասերը` վերջին րոպեին հույս ունենալով խոչընդոտել Մադրիդի շահերին հակասող հանրաքվեի անցկացմանը: Ընտրողներից շատերին պարզապես թույլ չեն տվել քվեաթերթիկը տուփի մեջ գցել: Ականատեսների պատմելով` իսպանացի ոստիկանները կացիններով ջարդել են դռներն ու ռետինե փամփուշտներով կրակել մարդկանց ուղղությամբ: Բացի այդ, նրանք ընտրողներին քարշ են տվել ընտրատեղամասերից ու հարվածելով գետնին գցել: Այս դեպքերից թերևս ոգևորվել են միայն Բաքվում: Ժողովրդի ինքնորոշումը զենքի կամ ուժի միջոցով ճնշելու եվրոպական իրողությունը փաստացի փրկարար օղակ է` արդարացնելու սեփական ֆաշիստական նկրտումները: Ազերիներն իրենց ավագ եղբոր հետ արդեն հասցրել են հավանություն տալ իսպանական իշխանությունների գործողություններին, կրկին գերակա ընդունելով տարածքային ամբողջությունը, մոռանալով, որ նույն Իսպանիան ժամանակին ճանաչել է Կոսովոյի, իսկ իրենք` Հյուսիսային Կիպրոսի թուրքական հատվածի անկախությունը: Սակայն ազերիները վաղուց են իրենց ցնորաշխարհում փակված` անտեղյակ աշխարհի անցուդարձից: Կատալոնիայի ժողովուրդն, ինչպես և բախտակից այլք, օգտվել են իրենց ինքնորոշման միջազգային իրավունքից, որը Եվրոպայի կողմից հաստատվել էր Կոսովոյի նախադեպից հետո: Խնդիրն այն է, թե Եվրոպան դե՞մ կգնա Իսպանիային ու կճանաչի՞ հանրաքվեն, թե՞ դեմ կգնա իր իսկ կողմից մշակված սկզբունքին: Ամեն ինչ կախված է իրադարձությունների հետագա զարգացումից: Ազերիներից զատ, աշխարհը շահագրգռված է խնդրի խաղաղ կարգավորմամբ: Սակայն անկախ ամեն ինչից` մարդու իրավունքների պաշտպանության դարաշրջանում, ժողովուրդների ինքնորոշման իրավունքը չի կարող ստորադասվել, և կասեցնել այդ գործընթացն այլևս հնարավոր չէ: Մոլորակի ազդեցիկ ուժերը, մի կողմ թողնելով քաղաքական այլազան շահերը, պիտի պատրաստ լինեն նոր վերադասավորումների` հրաժարվելով կարծրատիպերից և, մանավանդ, երկակի ստանդարտներից: Միայն այդպես է հնարավոր աշխարհը փրկել նոր ցնցումներից, միայն ուրիշի իրավունքը հարգելու ճանապարհով է մատչելի խաղաղ հարաբերությունների ընթացքը: