Գուրամ Օդիշարիան վերջին տարիներին իմ կարդացած վրացի այն բանաստեղծն է, որ հմայում է բնության բացառիկ նրբին ընկալմամբ: Բարության, գեղեցկության, մարդասիրության թրթիռներն են ելևէջում բանաստեղծական ներքին հոսքերի ինքնօրինակ բացահայտումներում:
Առաջին հայացքից աննկատելի հայրենասիրական այն թելերը, որոնք հյուսված են բանատողերին, իսպառ զերծ են նույնիսկ ամենաաննշան պաթետիկ երանգներից և մարդկային ամենատես հոգու հրաշքն են հայտնաբերում որքան զուսպ, նույնքան թափանցիկ խոսքով, առինքնող ոճով ու պատկերային անսովոր համակարգով;
Ներքին այրման առեղծվածային ընթացքի բանաստեղծ է Գուրամ Օդիշարիան: Դրախտային Վիրքի պատմության եզակիությունը, վրացու ինքնության ու հոգեկերտվածքի ցոլացումները փորձելով միահյուսել աշխարհի գրականության քարտեզին, բանաստեղծը ձգտում է ընդլայնել հոգևոր այն տարածքը, ուր Վրաստան երկրի բերկրանքն է ու ցավը: Եվ, իհարկե, երկրի հայտնությունը:
Հայտնությունը՝ ըստ Գուրամ Օդիշարիայի:
Թարգմանելով այսպիսի բանաստեղծի, մեր հարևան երկիրն ու եղբայր ժողովրդի ոգին առավել ենք ճանաչում՝ տաղանդավոր հեղինակի խորապես ժամանակակից բանաստեղծական մտածողության կնիքը համարելով մերը, այդպիսով նաև մերը դարձնելով նրա հիացմունքը, ուրախությունն ու թախիծը, հավատն ու տագնապները, ինչը հրաշալի հայերենով և բարձրարվեստ վարպետությամբ մատուցում է թարգմանիչը:
Էդվարդ ՄԻԼԻՏՈՆՅԱՆ
* * *
Մեր երգերն ասես լինեն հույժ գաղտնի տեղեկություններ –
հղված երկնքին առեղծվածային…
Ամենատեսը տողատակերին
հաճախ այնպիսի բաներ է կարդում, որ ձանձրալի են,
ինչպես կրկնվող հեռագրերը բողոքավորի.
«ՆՈՒՅՆ ՋՐԱՂԱՑՆ Է ԵՎ ՆՈՒՅՆ ՋՈՒՐԸ կետ
ԳԻՇԵՐ ՈՒ ՑԵՐԵԿ ՀԵՏԵՎՈՒՄ ԵՆՔ կետ
ՍՊԱՍՈՒՄ ԵՆՔ ՆՈՐ ՑՈՒՑՈՒՄՆԵՐԻ կետ»:
* * *
Երբեմն իմ մեջ, արձագանքի նման մարող,
ինչ-որ մի ձայն է խլրտում,
փսփսալով շփոթահար ու տագնապած,
և ուզում է գութս շարժել.
«Այդպես ապրել դու չես կարող,
բա մեղք չե՞ս դու, աչքերդ բաց,
ժամանակն է, որ շտապես,
ինչքա՞ն պիտի ապրի քո մեջ
ճոճանակը երկմտանքի, որ մշտապես
երկու կետի արանքում է տարուբերվում.
ապրել – չապրել,
սիրել – ատել,
արժե – չարժե…»:
ՀԱՆԴԻՊՈՒՄ
Եվ դեռ ապրում են մարդու մեջ երկու սրբազան թռչուն,
նրանցից մեկը լուսայգի միջով երկինք է թռչում,
երկրորդը նույնպես սլանում –
սակայն նրա թռիչքի պատճենն է հանում,
ունկնդիր հողի, ծովերի կանչին…
Եվ կրակոցի ձայնը չի հասնում թռչնի ականջին…
…և
երկու թռչուն բախվում են իրար ու անշնչանում…
* * *
Կույր թռչունը երգ էր ասում
լճակների համար լուսաչ,
ամբողջ յոթ օր երգ էր ասում:
Ամբողջ յոթ օր նկարիչը չէր նկարում,
ասես երգի ավարտին էր նա սպասում:
* * *
Չէ, աչքեր չեն սրանք,
աղաջրով ծովի
ցայված վերքերն են քո:
Հայացքներ չեն սրանք,
անբառ ու ջերմեռանդ
աղոթերգերն են քո:
Չէ, լռություն չէ սա,
լաց է – գրկախառնված լռության հետ, ինչպես
որդեկորույս մոր հետ:
Եվ բառեր չեն սրանք,
շուրթերն են քո –
հոգնա՛ծ թևավորներ:
ԿԱՆԱՉ ԱՍՏՂԸ
գլխավորն այն է որ ծնունդ լինի
և չնահանջել մահը չի կարող
այս էլ որերորդ անգամ է ասում
մեր թաղամասում մոլորված կանաչ աստղը թափառող
(որ պիտի լիներ կարծես թե օդում)
այս էլ որերորդ անգամ է ասում – չկա վերջ այնտեղ
որտեղ երկիրը երկնքի հետ են անվերջ շփոթում
* * *
Գլխավորը նաև – այն է, որ կա ծովը,
ալիքները որի համբառնում են երկինք
աղոթքի պես կապույտ –
անաղաղակ –
և ամպեր են դառնում,
հետո լռության պես ձյունաճերմակ երգի
վերադառնում քաղաք:
Որ ինչ – որ մեկն ասի.
ահավասիկ ձյունը, և դա գլխավորն է:
* * *
Բառաչահունչ երեք բառեր երկնքի մեջ Հռոմի.
«Եկա՜, տեսա՜, հաղթեցի՜»,
և չորրորդը շողաց մթնում.
«Ողբացի՛»:
Ցրի՛ր, քամի, շունչը տողի տա՛ր, քամի –
հնձած խոտ է, խլածաղկի մազմզուկով իր հանդերձ
բառաչաձայն ցնծացողի՛ն տար, քամի:
ԲՆԱՊԱՏԿԵՐ
Եվ դարձյալ անսովոր մի պատկեր,
որ շունչդ պահել է ստիպում –
փղոսկրի գույն ունի,
կաթնեղեն փրփուր է ներծծվում նրա մեջ:
Եվ ծովի աղահամ թարթիչներն է լիզում
երկինքը ողողված կապույտով:
Հայացքդ հալվում է
բախվելով աչքերին սառույցի շիթերի:
Ձյունի մեջ ճչում է արյունը թռչունի,
ինչպես իմ մարմնի մեջ անունդ:
* * *
Աստվա՛ծ, թող այս քամին հետս տանեմ,
ծովի քամին խոնավ, ծովի՛ Աստված:
Եվ այս օրը,
կանաչ օրն այս տանեմ,
նաև ծովի փոքրիկ այս անկյունը լքված,
կապո՛ւյտ, կապո՛ւյտ, կապո՛ւյտ,
մաքո՛ւր, ինչպես աչքերը հրեշտակի:
Ես ուզում եմ անվերջ նայել նրանց,
և զրուցել անվերջ,
ինչպես նրանց հետ եմ զրույց անում,
ում հավաքել եմ ես օրերի մեջ կյանքիս
ու տեղ տվել սիրով սրտիս խորքում…
Օ՛, մի ննջիր, Աստվա՛ծ, թույլ տուր տանեմ ինձ հետ
ծովի խոնավ քամին,
և այս օրը տանեմ, ծովի՛ Աստված:
* * *
դու դեռ հազիվ էիր ինձ ստեղծել –
այսպես խորհրդավոր –
դեռ նոր էի փորձում շարժել լեզուս
և խլեցիր ինձնից բառն առաջին
ես դիմացա սակայն փորձությանը
և գլուխս բարձր ոռնոց արձակեցի
վրեժի ծարավով
դու հատեցիր լեզուս ի տրիտուր
ես դիմացա սակայն փորձությանը
և գլուխս բարձր
սկսեցի երգել
և լսեցի հանկարծ
իմ երգի մեջ
ինձ անծանոթ մի ձայն
և լսեցի այդպես
և քարացա
և ինձ այնպես թվաց
որ դու շունչ քաշեցիր թեթևացած
* * *
ես դիմեցի հրին
նա ինձ երկինք հանեց
տարավ ցանեց համայն տիեզերքում
և իմ դեմքը փոխեց
փոխեց իմ անունը
ժամանակը փոխեց
սպասումս
ես դիմեցի ջրին
ալեկոծվեց և ինձ ալիքներին առավ
տարավ հեղեց համայն տիեզերքում
և իմ դեմքը փոխեց
փոխեց իմ անունը
ժամանակը փոխեց
սպասումս
ես դիմեցի հողին
փրկեց նա ինձ
գրկեց
ու գուրգուրեց մոր պես
և մոռացա դեմքս
իմ անունը նաև
ժամանակը նաև
սպասումս
ՄԱՐԴՈՒ ԱՆՈՒՆԸ ՔԱՄՈՒ ԹԵՎԻՆ Է
ՄԵԿԸՆԴՄԻՇՏ ԳՐՎԱԾ
Մարդու անունը քամու թևին է մեկընդմիշտ գրված,
ու թող որ նրան մի կյանք է տրված,
բայց քանի՛ երգ է մարդը հորինում
իր մահվան մասին…
Եվ այդ երգերից մեկն ահավասիկ.
«Մարդու անունը քամու թևին է մեկընդմիշտ գրված,
ու թող որ նրան մի կյանք է տրված,
բայց քանի՛ երգ է մարդը հորինում
իր մահվան մասին…»:
* * *
Թևավոր է մարդը դառնում, երբ լսում է երգը թռչնի,
ճյուղ է դառնում, երբ բողբոջի ձայնն է լսում
ծառ էտելիս:
Օ, ժամանակ տարօրինակ,
իսկ դու մահը քո հորինած
համարում ես անպարտելի:
Օ, ժամանակ տարօրինակ,
թիթեռնիկը նվաղում է –
իր միօրյա կյանքի համար շնորհակալ ու խաղաղված,
բայց իր միակ երազի մեջ
ծաղիկներն են շողում վաղվա…
Հեղինակազորված թարգմանությունը՝
Գագիկ ԴԱՎԹՅԱՆԻ
