***
Մետրոյի գնացքը դուրս էր եկել գետնուղուց
ու սլանում էր գերեզմանոցի եզրով:
Տխուր հուղարկավորություն էր,
ճոխություն չկար.
հավանաբար մեռնողը
հերթական մի աղքատ էր:
Իսկ բարձրախոսի ծանոթ ձայնը
զգուշացնում էր՝ ուշադրություն,
դռները փակվում են, հաջորդ կայարանը՝
Երկնային Արքայություն:
ԿԱՆԱՉ
Երբ թռչունը կորցնում է հիշողությունը,
ծառը ձգվում է դեպի նրա թևերը,
երկինքը լողում է դեպի նրա թևերը,
աշունը հեռանում է նրանից,
գարունը՝ մոտենում:
Երբ թռչունը կորցնում է հիշողությունը,
նրա աչքերը գնում են դեպի ջրերը,
նրա թևերը գնում են աչքերի ետևից,
ու ջրերի վրա ծաղկում է նրա բույնը,
զարմանալի գույներով. կանաչ, կանաչ, կանաչ,
ինչպես հիշողությունը ծառի մասին,
ջրերի վրա, ծաղկած ջրերի վրա. կանաչ, կանաչ, կանաչ…
***
Վերջերս ծաղկող
հին քաղաքից
միայն անցյալն է մնացել,
որը նույնպես ծաղկում է
սպիտակ ագռավի կերպարանքով:
Գերեզմանոցներում,
ուր երբեմն
խունկ են ծխում,
քարերի մակագրությունները
փառակալել են մամուռով:
Գուցե դրանք մեր արցունքնե՞րն են,
որոնք մեզանից թաքուն
հանգրվանել են քարագրերին:
Զարմանալի է,
երբ մեր ոտքերից բացի
պանդուխտ են մեր աչքերը,
մեր արցունքները:
Եվ մեր ձեռքերը,
որոնք երազում են գրկել անցյալը,
սակայն միշտ գրկում են ծուխը՝
սպիտակ ագռավի կերպարանքով:
***
Ազատության ճանապարհին
երկինք նայելու փոխարեն
գետնին նայեցի,
սայթաքեցի ու ծնկաչոք՝
մի արծաթադրամ գտա.
երևի մեկը՝ երեսունից:
Փորձեցի բարձրանալ,
երբ բռնակալն իմ գլխավերևում ասաց.
Տո՛ւր դրամը:
Ես խոնարհաբար
այն մեկնեցի բռնակալին,
ու փոխարենը նրա մտրակը
ճայթեց կորացած թիկունքիս:
Ես խրտնած ձիու պես փախա:
Այս էլ քանի հազարամյակ
ես ազատություն եմ որոնում,
որ գտնեմ իմ հայրենիքը:
Ներկայացում
Մի օր թավշե վարագույրը կիջնի,
և քաղաքը կմնա բեմի ետևում:
Բեմից այս կողմ կտարածվի դաշտը,
ուր կհատվեն բյուրավոր ճանապարհներ,
ճանապարհների եզրերին՝ ծառեր՝
անծանոթ պտուղներով, անծանոթ թռչուններով,
և առուներով՝ երկնքից իջնող,
և ծաղկաբույրերով՝ երկինք բարձրացող:
Այստեղ վայրկյանի և դարի միջև սահման չկա,
այնքան, մինչև թավշե վարագույրը կպատռվի,
և առաջին դերասանը նախամարդու տեսքով
կհայտնվի ծառի կողքին քարի փոխարեն՝
երկաթե սղոցը ձեռքին:
Սկզբում նա կսղոցի առաջին պատահած ծառը՝
պտուղը ճաշակելու համար:
Հաջորդ արարն արդեն պարզ է.
վարագույրի ճեղքից դուրս կթռչեն իր նմանները՝
մնացած ծառերը կտրելու համար:
Ընթացք
Երևա՛ն, ինչպե՞ս քողարկեցին քո ժպիտը,
ի՞նչ անիվներ դրեցին շենքերիդ տակ,
և ո՞վ է քո լույսերը հերթով հանգցնում:
Ո՞ւր ես շտապում այդպես, քաղա՛ք իմ,
թող շոյեմ մազերդ կապույտ, այտերդ վարդագույն,
թող քեզ ասեմ այն բառերը,
որ մենակ քեզ եմ ասել,
այն երգը, որից բացի ուրիշը չգիտեմ,
թող քո այգիների մեջ փնտրեմ քեզ,
ինչպես այն աղջկան,
որ զարդարում էր քո աշունը,
քայլում էր քո այգիներով,
և լույսը տերևների հետ
կաթում էր քո ծառերից:
Ահա քո լույսը, քաղա՛ք,
քո թախիծը, քո կարոտը
և վերջապես քո արցունքը՝
քողարկված Գետառի մեջ:
Ո՞ւր են հոսում ջրերը,
և ինչպե՞ս կարող են հոսել
այդքան ծանրացած,
մթության ծալքերով, աշնան հետ, լուսաբացի հետ,
քողարկված գետով, քողարկված գետով, քողարկված գետով:
ՆԱՄԱԿ ԱՌ ԹՌՉՈՒՆ
Շրջմոլիկի զենքը գիշերն է,
ավարը՝ դատարկությունը,
երբ պարզած ձեռքը լողում է
հեռացած քաղաքի աներևույթ
ստվերների վրա:
Թռչո՜ւն, հիշի՛ր, քո վերադարձին
ես ծառի ստվեր կլինեմ,
եթե կուզես մնալ այս տարածքներում
հյուսիր քո բույնը ստվերի այն մասում,
ուր իմ աչքերն են եղել,
և նայիր իմ աչքերով իմ տանը:
Թռչո՜ւն, հիշի՛ր, որ մանկան ձայները
չեն լքում քաղաքը,
և ոչ մի աղոթք չի լքում քաղաքը;
Աշնանը դու կիջնես ստվերից
և կհանգրվանես ծառի վրա,
երբ շրջմոլիկը կլքի դատարկությունը,
երբ մանուկները կվերադառնան,
երբ իմ տունը
Գետառի ջրերի հետ կլողա,
երբ բոլոր տները
Գետառի ջրերի հետ կհոսեն:
***
Մերկ դաշտեր՝
ցրտահարված ամռան կեսին:
Հոկտեմբերյան առավոտը
ձիու աչքերի տխրության պես
սահում է ծառի անգույն սաղարթներից:
Առավոտն ու ձին
ուժերը խնայել են վերջին
վարգի համար:
Երկուսն էլ հեռանում են անվերադարձ,
ու տեղանքը մնում է դատարկ:
Ո՞վ է այստեղ նոր հայրենիք կերտելու,
երբ դաշտերը ցրտահարվում են
ամռան կեսին, իսկ առավոտները
բացվում են ձիու աչքերի
տխրության պես:
Չմոռանաս
Պատից կախված նկարը հանիր,
մեխը թող մնա.
չմոռանաս մեկնելուց առաջ
նստել ճամպրուկին:
Մոր գործած գուլպաներով
փաթաթիր նկարը
ճամպրուկին նստելուց առաջ:
Մեխը,
մեխը ծակել, անցել է բոլոր
ժամանակների միջով
ու դեմ առել ծխնելույզին:
Ծխնելույզին անծուխ,
ժամանակին՝ անՆավասարդ:
Չմոռանաս հանգրվանին
նկարը ճամպրուկի մեջ
ու գուլպաները՝ նկարին փաթաթած:
Մեխիր,
մեխիր նոր ժամանակներ,
նոր պատի մեջ գոյություն չունեցող
ծխնելույզին:
Եվ տանիքին ծուխ նկարիր,
պատուհանին՝ նավասարդյան առավոտ:
Մանրադրամ
Քաղաք, որի շենքերի վերելակները դագաղներ են,
կամուրջները՝ կառափնարաններ,
ճանապարհները՝ միակողմանի,
որոնցով միայն հեռանում են:
Տխուր է, երբ հղի կինն է մատը սեղմում
վերելակի կոճակին,
(ո՞վ է տեսել սավառնող վերելակ),
իսկ Ազգային ժողովի կանայք
կոճակներով խաղում են,
բայց նրանց խաղամոլներ չեն ասում:
Ապագան նախագահի գրպանում է,
ինչքան էլ սուլեն այդ երկրի ցուցարարները,
մեկ է, չի հանի:
– Բարի լույս, քաղաք,
ահա նշում ենք քո հազարամյա ծնունդը,
ու հիշում, երբ մանուկ էիր
գույնզգույն կոճակների նման
լույսեր ունեիր խենթացնող,
հիմա՝ միայն կանաչ,
դեպի ուրիշներին պատկանող ապագան,
քոնը՝ մոռացած նախագահի գրպանում,
որը մանրադրամի ծանրության տակ կրկնուն է.
– Ես մանրադրամ եմ
թագավորի գրպանում:
Մանեկենները
Մանեկենները նորից արթնացան,
ի՜նչ ծանր է նրանց արցունքը աղի,
քաղաքը կարծես մեկեն նորացավ
և շարունակեց երթը կատաղի:
Այբ մանեկենը ձեռքով էր անում,
չէր արձագանքում նրան էլ ոչ ոք,
Բեն մանեկենը իր մութ զնդանում,
սերտում էր մի հին, դժվարին աղոթք:
Գիմ մանեկենը կռացած էր քիչ,
Դա-ն գրկաբաց էր ու ոտաբոբիկ,
Ե-ն՝ հավատավոր, ամենափրկիչ,
Զա-ն՝ գծագրված, նուրբ ու գեղեցիկ:
Եվ գիտեք՝ ինչն է առավել տխուր,
մանեկեններին ոչ ոք չէր ժպտում,
հաճախ են նրանց լրիվ մերկացնում,
և անփութորեն անկյուն շպրտում:
Ինձ բառ տվեք
Ես բառ եմ մուրում
հին քաղաքի բանուկ մասերում,
մետրոյի կայարաններում,
անցումների տակ, ամենուր:
-Ինձ բա՛ռ տվեք,-ասում եմ,-
մարդկային լեզվից թռած,
գոնե մեկ բառ:
Ինձ հասկանում են թռչունները,
առուները, անգամ՝ գազանները,
իսկ մարդիկ անցնում են համրացած,
ինքնագոհ, գրոշներ նետում
մաշված գլխարկիս մեջ:
-Ինձ բա՛ռ տվեք,-ասում եմ,-
մարդկային լեզվից թռած
գոնե մեկ բառ:
Չգիտեմ, երազում եմ,
թե նրբանցքներում մոլորված,
չգիտեմ, ե՞ս եմ խլացել,
թե՞ նրանք են համրացել:
Իսկ մետրոյի գնացքները
սուլում են ու սուրում,
թվում է՝ ճեղքելու են գետինը՝
վերև բարձրանալու համար,
որ մարդիկ գոնե ճչան.
– Այս գնացքը մեզ առևանգել է,
ու գետինը ճեղքելով սլանում է
անցյալից ներկա:
Ծառի երազանքը
Ես գրեցի փողոցի մահախոսականը՝
ծառի կեղևը քչփորելով,
անծանոթ թռչունները տեսան,
թե ինչպես է արտասվում ծառը:
Փողոցը չկար, բայց արտասուքը հոսում էր,
ինչպես թռչուններն էին ճախրում
դատարկ երկնքով:
Ես գրեցի երկնքի մահախոսականը,
երբ անձրև չկար,
բայց կաթիլները հավաքվել էին
գոյություն չունեցող փողոցի մեջտեղում,
իսկ թռչունների սփոփանքը ծառն էր,
որի արմատները հող էին որոնում,
իսկ ճյուղերը՝ երկինք:
Աստղահանդես
Լույս ու ծաղիկ է դարձի ջրերում
առավոտների շուրթերից պոկված,
ո՞վ է երազանքն այդպես օրորում,
և ո՞ւմ հայացքն է ջրերում օծված:
Քայլիր, գարուն է և աստղահանդես,
շողը բարուրիր հին օրորոցում,
ո՞վ է շշուկով և այդքան անտես
քնած ջրերի ծաղկավոր ծոցում:
Օրորիր նրան բոլորից անտես,
երազանքներ դիր ծաղկող բարուրին,
և առավոտվա ջրերում դու տես
չքնաղ պատկերը ծաղկավոր Հույսի:
Քայլիր, գարուն է դարձի ջրերում,
ուր խնկահոտն է օրորոցների,
ուր մի մանուկ է ջուրը օրորում,
նոր ընթացքի հետ աստղահանդեսի:
Հրաժեշտ
Փաթաթի՛ր աշունը թղթի մեջ.
ես հեռանում եմ:
Շարի՛ր գույները կողք կողքի:
Սե՛ր իմ, քաղա՛ք իմ,
կույս ու լլկված.
ես կհավաքեմ վերջին արցունքներդ՝
որպես անմահական ջուր
ճանապարհի,
ու աշունը՝ թղթի մեջ փաթաթած՝
որպես հաց հանապազօրյա
ճանապարհի:
Սե՛ր իմ, քաղաք իմ
լքված, ինչպես ես՝
մերժված, ինչպես դու՝
առանց աշնան,
առանց վերջին արցունքի:
