Ընտանիքով հայրենի գյուղում էի: Հանդիպեցի հին ծանոթներից մեկին` հայտնի որսորդ Աղանին:
– Կուզե՞ս, մի աղվես նվիրեմ էրեխեքիդ,- ասաց նա:
– Աղվե՞ս… ի՞նչ պիտի անենք:
– Պա՛պ ջան, վերցրու, պա՛պ ջան, վերցրու, խնդրում ենք,- վրա տվեցին մանկահասակ դուստրերս:
Աղանն էլ չնայեց իմ «հա ու չէ»- ին, «Սպասեք, մի քանի րոպեից այստեղ եմ» ասելով գնաց:
Երևում է` տունը գյուղի կենտրոնից շատ մոտ էր: Ասածից էլ շուտ վերադառնալով` շիկակարմիր, սուր դնչով աղվեսը ուռենու ճյուղերից հյուսած վանդակի մեջ մեկնեց ինձ:
– Վանդակն ինչո՞ւ ես բերել,- հարցրի:
– Շատ սուր ատամներ ունի, գիտե՞ս ոնց է կծում, զգույշ եղեք, հատկապես էրեխեքը: Հավ, որձակ, նույնիսկ փոքր գառ և ուլ է խեղդում, զգույշ եղեք,- կրկնեց Աղանը` բարի ճանապարհ մաղթելով մեզ:
Չզգացինք էլ՝ ինչպես օրն աննկատ անցավ հայրենի գյուղում: Երեկոյան վերադառնալով տուն` բացեցի վանդակը: Աղվեսը վայրկենապես դուրս թռավ և թաքնվեց հյուրասենյակի հեռավոր անկյունում: Կաթ, ջուր, հավի թարմ ու եփած միս դրեցինք. ոչ մի բանի չէր մոտենում:
– Երևի հավը պիտի կենդանի լինի, որ համաձայնի ուտել,- կես կատակ, կես լուրջ ասաց կինս,- գնանք քնենք, որ մենակ մնա, և՛ կուտի, և՛ կխմի, ճարն ինչ…
Առավոտյան, բացելով աչքերս, շտապեցի հյուրասենյակ: Կաթ, ջուր… ամեն ինչ իր տեղում էր: Նախասրահից խշրտոցի ձայն լսեցի: Գնացի այնտեղ և… աղվեսը պոկել, թափել էր բոլոր կոշիկների լեզվակները և քրքրել ավագ դստրիկիս բոկոտիկները: Տեսնելով ինձ՝ ծլկեց իր թաքստոցը: Բարձրաձայն փնթփնթոցիս վրա մոտեցան կինս և երեխաներս: Քանի որ դուստրս շատ էր սիրում բոկոտիկները, այնպիսի լաց կապեց, որ հանգստացնել չէր լինում:
– Պարանը գցիր վիզը, տար, բակում կապիր,- ասաց կինս:- Այնտեղ պիտի որ ավելի լավ զգա:
Բայց դրսում աղվեսն այնպես աղիողորմ էր վնգստում, որ բակի բնակիչները դուրս թռան տներից:
– Էս ի՞նչ վայրենություն է, տո՛,- բղավեց վերի հարկի հարևաններից մեկը,- աղվեսը թոկով կապել են ծառից, էդ չէինք տեսել, էդ էլ տեսանք:
– Ի՞նչ անենք,- հարցրի կնոջս:
– Ի՞նչ պիտի անես,- բարկացավ նա,- մեղք է, բաց թող, գնա…
– Բա երեխանե՞րը…
– Երեխաներն անելիք չունեն, գնա, բաց թող:
Մի կերպ մոտեցա վախից իրեն աջ ու ձախ շպրտող աղվեսին ու քանդեցի պարանը: Վզնոցը դեռ չհանած` աղվեսը դուրս թռավ ձեռքիցս և քամու պես թռավ դեպի Դեբեդ գետի ափամերձ անտառը:
***
Վաղուց մոռացել էինք աղվեսի այդ պատմությունը, բայց պարզվեց, որ աղվեսը չի ուզում մոռանալ մեզ: Մի օր Դսեղից զանգեց Աղանը:
– Աչքդ լո՜ւյս, ձեր աղվեսին նորից բռնել եմ:
– Բայց ի՞նչ գիտես, որ մեր աղվեսն է,- զարմացա ես:
– Էն գիտեմ, որ աղվեսները լինում են առանց վզնոցի, իսկ սա վզնոցով է, մտածում եմ, որ սա քո կապածն է, դունչն էլ ծանոթ դունչ է: Հիմա կենդանի ես ուզում վերցնե՞լ, թե՞ մորթին հանեմ, մշակեմ ու տամ ձեզ:
– Ո՞նց, աղվեսի մորթին հանե՞ս… Լսո՞ւմ ես,- ասացի կնոջս,- դսեղցին մեր աղվեսին նորից բռնել է, ուզում է մորթին վրայից հանել:
– Ո՞նց թե մորթին հանի,- ճչաց կինս,- այ տղա, դու խիղճ ունե՞ս… Ասա թող ձեռք չտա: Հենց հիմա նստիր ավտո, գնա և բեր կենդանի, միա՛յն կենդանի:
Մեկ ժամ անց Դսեղում էի: Նորից ուռենու ճյուղերից հյուսած վանդակի մեջ բերեց կապույտ վզնոցով շիկակարմիր աղվեսին: Ինձ թվաց` աղվեսն իր սարսափով լի աչքերի տակից ինձ նայում է որպես հին ծանոթի` հայցելով օգնություն: «Դրա համար եմ եկել, էլի»,- մտքումս ասացի ես:
– Որտեղի՞ց ես բռնել,- հարցրի Աղանին:
– Մարցի Փլքերից, լորիների մեծ անտառի մոտից:
– Երկու անգամն է՞լ:
– Երկու անգամն էլ:
– Այ քեզ բա՜ն,- զարմացա ես,- Լոռվա խոր ձորից հիսուն-վաթսուն կիլոմետր ճամփա է անցել, եկել-հասել այստեղ, որ նորից ընկնի քո թակա՞րդը:
– Չե՞ս հասկանում, կարոտել է ծանոթ հանդերին, իր ընտանիքին: Հետո էլ… աղվեսի համար հիսուն-վաթսուն կիլոմետրն ի՞նչ է: Բա, ընկե՛ր ջան, աղվեսն էլ իր աշխարհն ունի,- որսորդավարի ժպտալով փիլիսոփայեց Աղանը` մի շիշ քաշովի օղի դնելով սեղանին:
Ուրեմն, իմ մանկության հանդերի աղվես է: Գուցե դրա համա՞ր է հարազատորեն նայում ինձ: Խե՜ղճ աղվես… Աղվեսն ուզում է անդարդ վազել իր սիրած դաշտերում ու հանդերում, ուզում է ապրել, վայելել իր կարճ ու անցողիկ կյանքը, ուզում է լինել իր աղվես մայրիկի ու հայրիկի մոտ… Բայց այս անողոք և անհանգիստ Աղանն ուրիշ բան ու գործ չունի, գնում, բռնում ու դնում է վանդակի մեջ, որ հետո էլ մորթին հանի վրայից:
– Ասում ես` մարցեցի է, հա՞,- հարցրի` վանդակն ինքնաբերաբար մոտ քաշելով ինձ:
– Ո՞վ,- հարցրեց Աղանը:
– Աղվեսը…
Դսեղցին լիաթոք քրքջաց.
– Հա՛ էլի, էդպես է ստացվում…
Օղով լի բաժակները սպասում էին մեզ:
– Արի էս էլ խմենք աղվեսի կենացը,- ասացի ես:
– Ի… Ի՞նչ…- Աղանը նստած տեղից խայթվածի պես վեր թռավ,- գի՞ժ ես դու… մի քիչ ուշանայիր, փոստահան էի անելու: Բա ո՜նց… աղվեսի կենա՜ցը… Գյուղն իմանա` մասխարա կսարքի…
– Լավ, լավ, մի՛ նեղացիր,- ասացի ես` դատարկելով բաժակը, վերցրի վանդակն ու դուրս եկա:
Ուզում էի Դսեղից ոչ հեռու մի տեղ բաց թողնել, բայց վախեցա, որ Աղանը նորից կբռնի, մյուս կողմից էլ կինս պահանջել էր, որ կենդանի հասցնեմ տուն: Մի ժամ հետո տանն էի:
– Կեցցե՛ս,- ասաց կինս անթաքույց ուրախությամբ և զգուշորեն շոյեց աղվեսի թավշաթավիշ ագին,- ի՜նչ լավ է, որ փրկեցիր մեր աղվեսին էդ անօրենի ձեռքից, դե, տար ու բաց թող:
…Դեբեդ գետի անտառակողմ ափին հանեցի աղվեսի քրքրված վզնոցն ու ասացի` բարեկամս, դու գիտե՞ս, որ մի քիչ ձախողակ, բայց ավելի շատ հաջողակ աղվես ես: Բախտդ բերեց` եկա, հասա: Գիտե՞ս` էս աշխարհում դեռ ոչ մի մարդ ոչ մի աղվեսի չի արել այդքան լավություն, և գիտե՞ս ինչու, որովհետև իմ մանկության հանդերի աղվես ես, որովհետև ուշ գիշերներին քո թաքստոցից նայում ես իմ հայրենի գյուղի լույսերին և ջուր ես խմում այն գետակից, որի ափերին թողել եմ իմ բոկոտն մանկությունը: Ինձ հասկացա՞ր… Վերջին անգամ ուշադիր նայեցի աղվեսի բարակ, կիսալուսնաձև աչքերին: Աղվեսը կոպերը դանդաղ կկոցեց, բարությամբ ու հույսով լի աչքերը հառեց ինձ` Մարցի ծաղկոտ դաշտերի բույրը վրան իր բարեկամ տղային: Միմյանց հասկանալու ավելի լավ ձև չկա ու չի լինում: Հիշիր` ասացի նրան, խելքն ու խորամանկությունն աղվեսի փեշակն է: Դու աղվես ես, չէ՞: Ի՞նչ ես կպել էդ Փլքերից: Աղանն անգիր գիտի էդ Փլքերը: Մարցը հանդեր շատ ունի, գնա հեռու: Ես ուզում եմ, որ դու ապրես: Հեռու մնա Աղանի դավադիր թակարդներից:
