Գրչակը


Դավիթ-ՍարգսյանԴԱՎԻԹ ՄԿՐ-ՍԱՐԳՍՅԱՆ

(«Մենախոսություններ» պատմվածաշարից)

Գրել սկսել եմ վաղ հասակից, կարելի է ասել` մանկուց, երբ նույնիսկ տառերը լրիվ չգիտեի: Բոլոր գրագետ և խելացի մարդիկ դեռ այն ժամանակ իմ մեջ տեսնում էին վաղվա մեծն մտածողին` վիպասանին և պոետին: Առաջին քերթվածքս հանգավոր բանաստեղծություն էր, հետո անցա ազատ ոճին: Շուտով հասկացա, որ իմ մեծ շնչի համար բանաստեղծությունը շատ փոքր է, նվիրվեցի արձակին: Գրում էի ամեն ինչի մասին, նույնիսկ` պատմական թեմաներով: Դպրոցում ինձ մատով էին ցույց տալիս` մեր պայծառ ապագայի գանգրահեր տղան, թեև մազերս հարթ և ուղիղ էին: Ինձանից առաջ մեր վիպասաններից մեկը պատմավեպ էր գրել, որից մենք դպրոցում մի հատված էինք անցնում և բերանացի արտասանում. «Արարատյան դաշտի առավոտը»: Հիշում եմ այսօրվա նման, թեման ինձ շատ էր հոգեհարազատ, բայց, անկեղծ ասած, հնամաշ և տաղտուկ էր: Որոշեցի ժամանակակից հայացքով անդրադառնալ թեմային` առավոտ էր, Արարատյան դաշտի լուսապայծառ առավոտներից մեկը, ինչ խեղճություն, ինչպիսի նեղ և փոքր դիապազոն: Ինչ Արարատյան դաշտավայր, ախր մենք համաշխարհային ազգ ենք, ուստի սահմանափակվել ինչ-որ դաշտավայրով, պարզապես անկարող էի: Իմ գրչին հատուկ էր լայն մտահորիզոնը: Ես իմ վեպը սկսեցի լայն թափով: «Առավոտ էր: Աշխարհի և Երկիր մոլորակի վրա բացվում էր մի նոր առավոտ: Իսկ համայնական դաշտերում հռնդում էին կոմբայնները և տրակտորները: Երկնքով սուրում էին ինքնաթիռներ, տիեզերական արբանյակներ, հրթիռներ…»: Հրաշալի է, չէ՞: Հետաքրքիր հոգեբանական վայրիվերումներ էի ապրում: Հոգնում էի արձակից, ինձ իր մոտ էր կանչում պոեզիան և հակառակը: Բոլորն ապշած էին իմ ստեղծագործական մեծ տաղանդով: Իմ ստեղծագործական աշխարհը մի յուրօրինակ տիեզերական անչափելի տարածք էր, ինչու` էր, այժմ նույնպես այդպիսին է: Ես անդրադառնում էի բոլոր դասական կոչված հեղինակների արծարծած թեմաներին և գրական աշխարհ բերում իմը, իմ անձնական ընկալումը…
Նույն կերպ վարվեցի հեռավոր Լոռու ձորից մայրաքաղաք բերելով Սաքոյին: Բայց ինչ Սաքո, ասացեք խնդրեմ, ինչ Լոռու ձոր, հիմա ով է Սաքո անուն դնում, և երկնեցի մի բոցաշունչ պոեմ: Էն Զանգվի ձորն է, ուր հանդիպակաց, ռեստորանները դեմ դիմաց կանգնած և այլն: Իսկ Սաքոյին` այդ տրեխավոր խելագար չոբանին անվանակոչեցի Խուան Անտոնիո դե Լա Կորսա Իբն Ժիրարդո Սամսոնովիչ: Հետո ձորերից ու քարուքռայից հանեցի դեպի քաղաքակիրթ աշխարհ` խաղատուն, որտեղ նա մեծ գումարներ տանուլ տալուց հետո խելագարված սկսեց սրան-նրան քցել … Խնդրեմ, այ դա գործ էր: Իսկ երբ փորձեցի պիեսի ժանրը, և օտարամուտ, ապազգային «Նամուսը» իմ գրչի տակ «Պատիվ» դարձավ, մեկն իմ հասցեին շպրտեց, որ հիմար եմ: Անկեղծ ասած` աշխարհի բոլոր մեծանուն ստեղծագործողների մեջ յուրովի արտահայտված հիմարություն կա: Ես իրականում ինձ շոյված զգացի, բայց թաքցրի ուրախությունս, որպեսզի ասողը չոգեշնչվի իր գնահատականից: Հիմա սկսել եմ բավական լուրջ մի բանահյուսական շարք: Ամեն ինչ սկսվեց, երբ ինձ համար կարդացին «Կարմիր գլխարկը» հեքիաթը և ասացին, որ այն ճանաչում ունեցող գործ է: Ինչո՞ւ են քո ականջները այդքան մեծ, որպեսզի քեզ լավ լսեմ: Ինչո՞ւ են քո ատամները… և այլն: Ցնդաբանություն վատ առումով: Ընդհանրապես ինձ թվում է` պետք է այնպես գրես, որ ընթերցողին մտածելու տեղ թողնես: Այ, եթե գայլն ականջներով ոչ թե լսեր, այլ տեսներ, ուտեր ոչ թե բերանով ու ատամներով, այլ աչքերով ու թարթիչներով` այդ այսպես կոչված հեքիաթը իսկական հեքիաթ կլիներ և կդառնար համաշխարհային գլուխգործոց: Բայց ոչ բոլոր հեքիաթներն են, որ հանճարեղ են: Սա յուրահատուկ հատկանիշ է: Ես հիմք եմ ընդունել իմ այժմյան ստեղծագործության համար հետևյալ միտքը` նույն ծաղկից մեղուն նեկտար է քամում, օձը` թույն: Հիմա բացատրեմ, թե ինչ եմ անելու: Ստեղծելու եմ մի աշխարհ, որպիսին գոյություն չունի, կերպար, որպիսին լինել չի կարող, և ընթերցողը գլուխ է ջարդելու դրա վրա, որպեսզի գտնի դեպի իմ ասելիքի խորքը տանող բանալին, իմ բանականության գեղարվեստական արտացոլումը ներկապնակիս գույների և նրբերանգների սեթևեթանքով և ներդաշնակ համապատկերով: Հավատացիք, չէ՞, որ քարս գցում եմ որոշ լրագրողների և տեսաբանների բոստանի հենց մեջտեղը: Ուրեմն, կար-չկար այս աշխարհում մի մրջյուն կար, նա և՛ մրջյուն էր, և՛ մրջնակեր: Մի օր` մի պայծառ առավոտ, նա իր աջ ոտքի վրայով մագլցում էր դեպի վեր, իր հետ տանելով կանաչ մի եղևնի: Այնքան չարչարվեց, այնքան տանջեց ինքն իրեն, որ վայր ընկավ սեփական ոտքից և սատկեց: Այսինքն, ուզում եմ ասել, որ շատ աշխատելուց ընկավ ու մեռավ: Եվ վրա հասան ժրաջան մեղուները ու կերան նրան: Երբ կերան պրծան, նրանց սողալով մոտեցավ օձը: Օձին հիշում եք, չէ՞: Այն, որ ծաղկից թույն էր քամում: Եվ ամենահամարձակ մի մեծ մեղու անձնվիրաբար նետվեց դեպի օձը: Վերջինս ցանկանում էր բռնել մեղվին ու խեղդամահ անել: Վճռական տրամադրված մեղուն նետվեց դեպի նրա բաց երախը և խայթեց օձի լեզուն: Օձը սատկեց: Ուրեմն բարին միշտ հաղթում է չարին: Իբրև թե: Հը, ո՞նց էր: Տարերքի մեջ եմ: Գրչիս թանաքը չի չորանում: Գրում եմ, անվերջ գրում: Եթե պատկերավոր արտահայտվեմ` մտքերս հորդում են գրչածայրիցս, ինչպես չի հորդում Նիագարայի ջրվեժը: Հանճարեղ համեմատություն է, չէ՞: Վերջում հուրախություն փոքրերի, չէ, ցածր տարիքի ընթերցողների, առաջ անցնելով իրադարձություններից, ուզում եմ բարձրաձայնել, որ մտահղացել եմ խաղեր գրել, տարբեր թեմաներով, հիմնականում դաստիարակչական նպատակներով:
Ասենք, օրինակ, բնապահպանական: Փոքրիկ տղան մի վարդ տեսավ դաշտի միջին, մոտիկ վազեց, ցանկանալով պոկել այն, բայց փուշը նրա մատը ծակեց: Ու շատ էլ լավ արեց: Ի՞նչ գործ ուներ վարդի հետ առավոտ կանուխ, փոխանակ դասերը սովորեր: Բա: Թեմաներ շատ կան, ուղղակի կյանքը շատ կարճ է: Չգիտեմ, կհասցնե՞մ ուղեղիս մեջ ի վերուստ ամբարված հարստության գոնե կեսը թղթին հանձնել, ի շահ մեր և համաշխարհային մշակույթի: Չգիտեմ: Տա Աստված, նպատակիս հասնեմ, բոլորը գիտեն, որ իմ նման անհատներն աշխարհ են գալիս հազար տարին մեկ: Ծանր ու դժվար է մեծ գրող լինելը, մանավանդ երբ քեզ գնահատում են ոչ միայն ընթերցողը, այլև գրողները, ովքեր եթե չեն էլ կարդում, այնուամենայնիվ գնահատում են իրենց գրչակից ընկերոջը` նրա հզորության դեմ մի կողմ դնելով նախանձի և չարության բոլոր դրսևորումները: Վերջերս մի գործ էի տպագրել, զանգահարեց մեկը, նշանավոր գրող, ասաց` կեցցես, այսպիսի վառ ստեղծագործական երևակայություն աշխարհում ոչ ոք չունի: Քեզ հասկանալը բարդ է, գրեթե անկարելի, կեցցես, հոյակապ, հանճարեղ ստիխ ես գրել, կներես, դեռ չեմ հասցրել կարդալ: Ոչինչ, ոչինչ, հանգստացրի նրան, իսկ մտքումս ասացի. միևնույն է, իմ մտքերը քեզ համար անհասանելի են: Ես մեր ժամանակների մեծագույն գրչի վարպետն եմ: Շնորհավորեց և ասում է. մի մեծ հեքիաթ եմ գրում, անհավանական գործ է: Մտքումս հորդորում եմ` պատմիր, պատմիր, կարծես թե դու էլ ես դառնում իմ գրական-ստեղծագործական դպրոցի հետևորդը: «Ի՞նչ հեքիաթ»,- հարցնում եմ: Ասում է. «Երեխան իջնում է բակ և ծառեր է տեսնում, հարցնում է. «Ի՞նչ է սա»: Ծնողը պատասխանում է, թե` «Ծառ է»: Նայում է բակում խաղացող երեխային և հարցնում` «Ի՞նչ է անում այն տղան»: «Խաղում է»,- պատասխանում է ծնողը: «Իսկ համակարգիչն ո՞ւր է»,- զարմանում է երեխան: Ո՞նց էր,- հարցնում է գրչակիցս: Այդտեղ ո՞րն է հեքիաթը,- մտածում եմ ես, բայց որպեսզի զրուցակիցս խորացնի իր սխալը, գոտեպնդում եմ նրան. «Հրաշալի, հեքիաթային, ինչպիսի՜ գեղարվեստական հորինվածք…»: Նա ոգևորված շարունակում է. «Ընթացքում հավաքվում են բազմաթիվ երեխաներ և շարունակում խաղալ ընդարձակ խաղա­հրապարակում, որտեղ ո՛չ ավտոտնակ կա, ո՛չ էլիտար շենքեր, այլ` ծառեր, բուսականություն, խաղեր, ճոճանակներ, իսկական մարդկային պայմաններ և պատկերացնո՞ւմ եք, ազատ վազվզելու, խաղալու հնարավորություններ…»:
-Ցնդե՞լ ես,- հարցնում եմ:
-Երևի,- պատասխանում է:
Չէ, նա բոլոր սահմաններն անցել է վերջին դրվագներում: Իմ գրական ազդեցության հայելային կրողն է դարձել: Ճիշտն ասած, գրական բարի նախանձով լցվեցի… Այ քեզ երևակայություն: Այսպես որ շարունակվի, նա ևս կդառնա Նոբելյան մրցանակի հավակնորդ: Ոչինչ, ես այնպիսի գլոբալ մի բան կմտածեմ, որ ոչ մեկի մտքով անգամ չի անցել: Ասենք մի միջավայր, որտեղ բոլորը օգնում և ձեռք են մեկնում իրար, բարի և ազնիվ են, մարդկային և առաքինի, այդ հասարակության մեջ տիրում է արդարության և հարգանքի մթնոլորտը: Հա, հա, ո՞ւմ մտքով կանցնի: Հրաշալի գործ կստացվի: Թե չէ` սեռական մոլագարության մասին երանությամբ գրող անկարող հեղինակների նման գրվում են պարզունակ պատմություններ, գրվում ինչ տեսնում և զգում են: Այդպես կարող է գրել յուրաքանչյուր քիչ թե շատ գրագետ մարդ: Դուք նեղություն տվեք ձեր կիսամեռ երևակայությանը, և գրեք այն մասին, ինչը չկա, գոյություն չունի: Եթե, իհարկե, կարող եք: Գրող լինելը հեշտ բան չէ, որ համարձակորեն հայտարարեք, թե դուք գրող եք: Որովհետև երեք ծռտի- պռտի բան եք տպագրել կամ Գրողների միությունում եք աշխատել:
Խնդրում եմ մեծամտություն չհամարել, բայց չեմ կարող չհամաձայնել հանրության և բազմահազար այն ընթերցողների գնահատականին, որ ես մեր ժամանակների մեծագույն, հանճարեղ, ամենավառ փայլող աստղն եմ գեղարվեստական գրականության երկնակամարում:
Այսքանը:
Ձեր` երեք գրողների միությունների անդամ, գրող, արձակագիր, բանաստեղծ, դրամատուրգ, հրապարակախոս, ընթերցասեր, գրքասեր, գրասեր, գրամոլ, գրչակ հեղինակ: Մարդ, ով հավակնում է առաջիկա ընտրություններում իր թեկնածությունը դնել որպես նախագահ: Ուրիշ բան մի կարծեք, թեև, ով գիտե, քաջնազարականությունը հավերժական թեմա է, իսկ երևակայությունը անբացատրելի և անսանձելի մի բան, որը կանգ առնել չունի, եթե, իհարկե, յուրօրինակ, ինքնատիպ և տարբեր ես միևնույն կաղապարի մեջ թրծված ուղեղներից: Որոշել եմ ընդամենը առաջին անգամ օգտվել իմ սահմանադրական իրավունքից:

One thought on “Գրչակը

  1. Հրաշալի գործ է: Դավիթ ՄԿՐ Սարգսյանը շոշափել է մեր իրականության ցավոտ կողմերը, միաժամանակ տագնապի կոչ հնչեցրել` պայքարելու այդ արատավոր երևույթների դեմ:
    Պատմվածն առանձնահատում է նաև խոհափիլիսոփայական մտքերով, օրինակ` ինձ շատ դուր եկավ հետևյալ միտքը. նույն ծաղկից մեղուն մեղր է քամում, օձը` թույն:
    Սպասում ենք պարոն Սարգսյանի հաջորդ ստեղծագորոծություններին:

Գրեք մեկնաբանություն

Ձեր էլ․փոստի հասցեն չի հրապարակվելու։ Պարտադիր դաշտերը նշված են * -ով։

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.